تعریف ناباروری و نازایی
ناباروری و نازایی به معنی عدم توانایی در باردار شدن بعد از یک سال داشتن رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری است. این مشکل ممکن است به دلیل عدم تولید یا انتقال اسپرم در مردان یا عدم تخمک‌گذاری یا انسداد لوله‌های رحمی در زنان باشد. همچنین ممکن است به دلیل عوامل ناشناخته یا ترکیبی از مشکلات هر دو جنس رخ دهد.
علل ناباروری و نازایی در مردان
علل مختلفی می‌تواند باعث ناباروری و نازایی در مردان شود. برخی از این علل عبارتند از:
- اختلالات هورمونی: کاهش ترشح هورمون‌هایی که برای تولید و رساندن اسپرم لازم هستند، مانند تستوسترون، پرولاکتین و تیروئید، می‌تواند باعث کاهش تعداد یا کیفیت اسپرم‌ها شود. این اختلالات ممکن است به دلیل بیماری‌های غدد درون‌ریز، تومورهای مغزی، استفاده از داروها یا مواد مخدر یا فشار روحی ایجاد شوند.
- عوارض ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند باعث کاهش تعداد یا حرکت اسپرم‌ها شوند. مثلا سندرم کلاین‌فلتر که باعث کمبود کروموزوم جنسی در مردان می‌شود، یا تغییرات در کروموزوم Y که باعث اختلال در تولید اسپرم می‌شود.
- عفونت‌ها و التهابات: برخی از عفونت‌ها و التهابات می‌توانند باعث آسیب به بیضه‌ها، روده‌ها، پروستات یا مجاری ادراری و منی شوند و مانع از تولید یا انتقال اسپرم‌ها شوند. مثلا عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، گونوره، سیفلیس یا اچ‌آی‌وی، یا بیماری‌های ویروسی مانند اوریون، زونا یا آبله‌مرغان.
- مشکلات آناتومیکی: برخی از مشکلات در ساختار آلت تناسلی مردان می‌تواند باعث ناباروری و نازایی شوند. مثلا واریکوسل که باعث بزرگ شدن وریدهای بیضه می‌شود، یا انسداد مجرای ادراری یا منی که باعث جلوگیری از خروج اسپرم می‌شود، یا هیدروسل که باعث انباشت مایع در بیضه می‌شود.
علل ناباروری و نازایی در زنان
علل مختلفی می‌تواند باعث ناباروری و نازایی در زنان شود. برخی از این علل عبارتند از:
- اختلالات تخمک‌گذاری: کاهش یا عدم ترشح هورمون‌هایی که برای رسیدن تخمک‌ها به بلوغ و تخمک‌گذاری لازم هستند، می‌تواند باعث کاهش شانس بارداری شود. این اختلالات ممکن است به دلیل بیماری‌های غدد درون‌ریز، تومورهای مغزی، استرس، اضافه وزن یا کمبود وزن، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا سندرم خشکسالی تخمدان ایجاد شوند.
- مشکلات رحمی و لوله‌ای: برخی از مشکلات در ساختار یا عملکرد رحم یا لوله‌های رحمی می‌تواند باعث جلوگیری از بارداری شود. مثلا فیبروئیدها یا پلیپ‌های رحمی که باعث رشد بافت غیرطبیعی در رحم می‌شوند، یا انسداد یا التهاب لوله‌های رحمی که باعث مانع شدن از حرکت تخمک یا جنین می‌شوند، یا بیماری پیوند بافت که باعث رشد بافت رحمی خارج از رحم می‌شود.
- عوارض ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند باعث کاهش تعداد یا کیفیت تخمک‌ها شوند. مثلا سندرم ترنر که باعث کمبود کروموزوم جنسی در زنان می‌شود، یا تغییرات در کروموزوم X که باعث اختلال در تولید تخمک می‌شود.
نحوه تشخیص صحیح ناباروری
- معاینه فیزیکی و شرح حال بیمار
- آزمایش مایع منی برای بررسی تعداد و کیفیت اسپرم مرد
- سونوگرافی واژینال برای بررسی تخمدان ها، رحم و لوله های فالوپ زن
- آزمایش هورمون برای اندازه گیری سطح هورمون های مرتبط با تخمک گذاری و تولید اسپرم
- هیستروسالپینوگرام برای بررسی باز بودن لوله های فالوپ و شکل رحم
- بیوپسی از بافت بیضه برای بررسی تولید اسپرم در مردانی که آزمایش مایع منی غیرطبیعی دارند
- آزمایشات ژنتیکی برای شناسایی اختلالات ژنتیکی که می توانند منجر به ناباروری شوند
برای درمان ناباروری، روش‌های مختلفی وجود دارد که بسته به علت و شدت مشکل انتخاب می‌شوند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- استفاده از داروهایی که تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها را بهبود می‌بخشند یا تخمک‌گذاری را تحریک می‌کنند
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن عفونت‌های پیشین
- استفاده از داروهای هورمونی برای درمان اختلالات هورمونی
- پوشیدن لباس‌های زیر نرم، نخی و گشاد
- عدم استفاده از دوش‌های آب داغ طولانی یا سونا
- انجام جراحی برای رفع ناهنجاری‌های ساختاری مانند واریکوسل، نهان‌بیضگی، انسداد لوله‌های فالوپ و غیره
- انجام روش‌های کمک باروری که شامل لقاح خارج از رحم، انتقال گامت، تزریق مستقیم اسپرم، اهدای تخمک یا اسپرم و سوروگیسی می‌شوند
- انجام روش‌های مکمل مانند طب سنتی، طب چینی، طب سوزنی، یوگا، مدیتیشن و غیره
راه‌های درمان ناباروری و نازایی در مردان و زنان
راه‌های مختلفی برای درمان ناباروری و نازایی در مردان و زنان وجود دارد. برخی از این راه‌ها عبارتند از:
- درمان دارویی: استفاده از داروهایی که برای تنظیم هورمون‌ها، افزایش تولید یا کیفیت اسپرم یا تخمک، رفع عفونت‌ها یا التهابات، کاهش استرس یا بهبود عملکرد جنسی مفید هستند. مثلا کلومیفن، متفورمین، لتروزول، هورمون‌های تخمک‌گذاری، آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌التهابی‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها، داروهای ضدافسردگی یا داروهای تقویت کننده نعوظ.
- درمان جراحی: انجام عمل جراحی برای رفع مشکلات آناتومیکی یا بافتی که باعث ناباروری و نازایی می‌شوند. مثلا واریکوسلکتومی، وازکتومی معکوس، هیدروسلکتومی، توربت‌کتومی، هیستروسکوپی، لاپاراسکوپی، میومکتومی، توبال لیگیشن معکوس، توبال کانولیزیشن، سالپینگوستومی.
- روش‌های کمک باروری: استفاده از روش‌هایی که با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، به انتقال تخمک یا جنین به رحم زن کمک می‌کنند. مثلا آی‌یو‌آی (انتقال اسپرم به رحم)، آی‌سی‌آی (انتقال اسپرم به تخمک)، آی‌وی‌اف (لقاح در لوله)، آی‌سی‌اس‌آی (انتقال اسپرم به سلول تخمک)، گیفت (انتقال تخمک و اسپرم به لوله رحمی)، زیفت (انتقال جنین به لوله رحمی)، دونور اسپرم یا تخمک یا جنین، سوروگیسی (استفاده از رحم یک زن دیگر برای حمل جنین).
- دارودرمانی: برای افزایش تخمک‌گذاری، تعادل هورمونی، از بین بردن عفونت‌ها و بهبود کیفیت اسپرم می‌توان از داروهای مختلفی استفاده کرد
- تلقیح درون رحمی (IUI): در این روش، اسپرم‌های پرکیفیت مرد را با یک لوله نازک وجود دارد، مستقیماً به داخل رحم زن منتقل می‌کنند. این روش برای مواردی که علت ناباروری مشخص نیست یا اسپرم مرد کم‌کیفیت است، مناسب است
نتیجه‌گیری
مرکز مشاوره و آزمایشگاه ژنتیک غدیرخم یکی از مراکز گروه رهسا می باشد که با کادر علمی مجرب در زمینه آزمایش ژنتیک و مشاوره ژنتیک برای بررسی ناباروری در زنان و مردان، آماده ارائه خدمات می باشد. انجام مشاوره ژنتیک برای ارائه اطلاعات درباره علت انتخاب آزمایش و تفسیر نتایج آن از اهمیت بالایی برخوردار است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن 79227 تماس حاصل فرمایید. همکاران ما در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک غدیرخم آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان می باشند.
مطالب بخش مقاله و انتشارات سایت گروه پاتوبیولوژی رهسا تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد
✅با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅
