مزاج شناسی یک اصل بسیار مهم در طب سنتی محسوب می شود و بر اساس آن اغلب بیمار را تحت درمان قرار می دهند. در چند دهه ی اخیر با پیشرفت علم و شناخت طبی سنتی یا همان طب ابوعلی سینا بسیاری از افراد برای درمان و بهبود سلامت خود به این نوع طب روی آورده اند.
شاید این مطلب برای شما نیز جالب باشد که بدانید دارای چه طبع و مزاجی هستید و تا حدودی بتوانید در مصرف خوراکی ها خود باید ها و نباید هایی را رعایت کنید. در این مطلب توضیحات جامعی درباره مزاج شناسی و انواع آن به میان آورده ایم.
تعریفی از مزاج یا طبع
در طب سنتی یا همان ابوعلی سینا بر این باور بودند که، وجود انسان از چهار عنصر اصلی: آب، خاک، آتش و باد تشکیل شده است. این چهار عنصر را در وجود انسان به اخلاط چهارگانه می شناسند؛ همچنین این باور وجود داشت که واکنش های بدن انسان از این چهار عنصر اصلی نشات گرفته است و مانند زیر تعریف شده است:
- مزاج گرم (آتش)
- طبع سرد (خاک)
- مزاج خشک (باد)
- طبع تر (آب)
در مزاج شناسی طبع انسان ها به دسته های زیر تقسیم می شود.
- مزاج گرم و تر یا دموی
- طبع گرم و خشک یا صفراوی
- مزاج سرد و تر یا بلغمی
- مزاج سرد و خشک یا سوداوی
این ها چهار طبع اصلی می باشند که هر شخصی با توجه به ساختار بدنش یکی از آن ها را دارا می باشد. طبق مزاج شناسی در طب سنتی زمانی که دقیق طبع فرد متمرکز بر یکی از آن ها باشد، شخص طبع معتدل را دارا می باشد؛ اما مشکل از آن جایی آغاز می شود که طبع شخص از حالت خود خارج شود و به سمت یکی دیگر از این مزاج کشیده شود، که طبق طب ابوعلی سینا مزاج فرد رو به نامتعادلی رفته است و او را دچار مشکلاتی می کند.
راهکارهای ساده برای مزاج شناسی
تا حدود زیادی این امکان وجود دارد که افراد بتوانند مزاج شناسی خود را انجام دهند؛ اما این نکته قابل اهمیت است شناخت طبع و مزاج صددرصدی نمی باشد.
در ادامه ی متن نکاتی گفته خواهد شد که برای شناخت طبع می تواند کمک بسیاری کند. هنگامی که هر فردی با طبع بدن خود آشنا شود دیگر می تواند دلیل بعضی اتفاقات مانند جوش زدن، عرق کردن های غیر طبیعی و غیره را در خود پیدا کند.
مزاج شناسی و واکنش به دمای محیطی
طبق مزاج شناسی افرادی که دارای مزاج گرم و خشک یا گرم و تر هستند در فصل هایی مانند زمستان و پاییز احساس مطلوب تر و بهتری دارند اما افراد دارای این دو طبع در هوای گرم بسیار اذیت می شوند و به اصطلاح عامیانه گفته می شود این افراد گرمایی هستند.
بر عکس افرادی که دارای طبع سرد و خشک یا سرد و تر هستند، تابستان و بهار فصل مطلوب آن ها می باشد. در کل این افراد از گرمای محیط لذت می برند و در دمای پایین اذیت خواهند شد که به اصطلاح عامیانه به این افراد سرمایی می گویند.
طبع افراد و واکنش آنها به غذا و خوراکی
علم مزاج شناسی معتقد است، افرادی که دارای طبع گرم و خشک و یا گرم تر باشد با خوردن خوراکی هایی که دارای طبع گرم باشند، بدنشان واکنش هایی نظیر جوش زدن و کهیر را نشان می دهد.
در مقابل افرادی که دارای مزاج سرد و تر یا سرد و خشک هستند، با خوردن خوراکی هایی دارای طبع سرد دچار مشکل می شوند که برای درمان آن ها اغلب خوراکی های دارای طبع گرم داده می شود تا به تعادل برسند.
نکته: افراد دارای مزاج سرد با خوراکی های دارای طبع گرم ارتباط بهتری برقرار می کنند.
میزان و راحتی خواب از نظر مزاج شناسی
تحقیقات مزاج شناسی نشان داده است افرادی که دارای مزاجی تر هستند، نسبت به افرادی که دارای مزاج خشک می باشند، خواب بیشتر و راحت تری دارند. علت این اتفاق این امر می باشد که، مغز دارای طبع تر است، در نتیجه زمانی که بدن با مغز در تعادل قرار داشته باشد، مغز قادر است، مفید استراحت کند؛ به همین علت می باشد افرادی که دارای مزاج صفراوی (گرم و خشک) هستند بیشترین مشکل را در خواب دارند.
ارتباط نشانه های رفتاری با طبع افراد
از نظر مزاج شناسی افرادی که دارای مزاج گرم هستند، در اغلب موارد رفتار های تند و پر خشونت بیشتری از آن ها مشاهده می شود. این افراد سریع تر نسبت به افراد دارای مزاج سرد عصبانی می شوند. می توان این گونه توضیح داد خشونت، تندی و عصبانیت از حرارت و گرما گرفته شده است و از طرفی افراد داری طبع گرم بیشتر اجتماعی و خونگرم هستند. این افراد اغلب تمرکز بالایی در کار ها دارند.
در مقابل افرادی که دارای مزاج سرد هستند، اغلب افرادی صبور می باشند و دیر عصبانی می شوند. اکثر این افراد در کارها بسیار احتیاط می کنند.
خصوصیات افراد دارای 4 مزاج متفاوت
رفتار ها و نشانه های تقریبا یکسانی بین افراد دارای یک نوع مزاج می باشد که از دید مزاج شناسی آن ها را به طور خلاصه می توان به شکل زیر توضیح داد:
1. مزاج گرم و تر
در علم مزاج شناسی افرادی که دارای مزاج گرم و تر هستند، اغلب افرادی خونگرم می باشند.
افراد دارای این طبع سرعت عمل بالایی در انجام کارها دارند و استعداد مدیریت را دارا هستند.
این مزاج یکی از بهترین طبع ها در میان افراد می باشد؛ چرا که طبع محیط و اجزای بدن با هم در تعادل خوبی قرار می گیرند.
این افراد تنها به دلیل نکته سنجی و طبع گرمی که دارند، سریع تر نسبت به بقیه عصبانی می شوند.
2. طبع گرم و خشک
افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند اغلب اندامی متوسط دارند.
به دلیل طبع خشکی که دارند پوستشان نسبت به افراد دارای طبع تر، خشک تر است و بیشتر دچار اگزمای پوستی می شوند.
افرادی که دارای طبع گرم و خشک هستند اکثرا خواب آرامی و زیادی ندارند.
در مزاج شناسی معتقد هستند این افراد دارای تمرکز متوسطی هستند اما گیرایی بالایی در یادگیری دارند.
سرعت عمل این افراد در تمامی کارها بالا می باشد.
به دلیل طبع گرمی که دارند نسبتا سریع عصبی می شوند.
نام این گروه را صفراوی گذاشته اند؛ از آن جهت که صفرا در این افراد نسبت به باقی گروه ها فعال تر می باشد. در نتیجه ی همین فعالیت زیاد صفرا، تلخی دهان یکی از مشکلات افراد داری این مزاج می باشد.
3. طبع سرد و تر
طیق مزاج شناسی افرادی که دارای طبع سرد و تر هستند اغلب دارای پوستی روشن و شفاف هستند.
به علت طبع تر در طی روز کمتر احساس تشنگی می کنند.
این اشخاص تمرکز بالایی دارند و علاقه ی زیادی به محاسبات و ریاضی دارند.
افراد داری این طبع بیشتر مواقع بسیار صبور هستند و کارها را با احتیاط بیشتری جلو می برند.
همچنین به علت دارا بودن طبع تر و سرد که کاملا مشابه با طبع مغز می باشد راحت می خوابند.
4. مزاج سرد و خشک
افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند، نسبت به باقی گروه ها به اتفاقات بیرونی حساس تر می باشند.
این افراد خواب بسیار کمی دارند.
یکی از خصوصیاتی که علم مزاج شناسی می گوید آن است که، این افراد نکته سنج بودن آن ها است، اما همین نکته سنج بودن باعث می شود زودتر نسبت به افراد دارای مزاج سرد و تر عصبانی و کلافه شوند.
از آنجایی که این افراد بسیار به گذشته فکر می کنند و از طرفی درونگرا هستند بیشتر در خطر ابتلا به افسردگی قرار دارند.
در بیشتر افراد دارای مزاج سرد و خشک می توان وسواس فکری و دیگر وسواس ها را مشاهده کرد.
مزاج شناسی اعضای بدن
مزاج گرم و تر
| اعضای بدن |
| کلیه |
| گوشت |
| خون |
| کبد |
مزاج گرم و خشک
| اعضای بدن |
| قلب |
| ورید |
| شریان |
طبع سرد و تر
| اعضای بدن |
| مغز |
| نخاع |
| چربی |
طبع سرد و خشک
| اعضای بدن |
| مو |
| طحال |
| عصب |
| استخوان |
| زردپی |
| غضروف |
همانطور که در بالا مشاهده کردید، طبق مزاج شناسی اعضای بدن مغز دارای طبع سرد و تر می باشد. بسیاری از بیماری های عصبی به دلیل طبع مغز می باشد. یکی از اعتقاداتی که پزشکان طب سنتی دارند این می باشد که، به دلیل طبع سرد مغز و نخاع بهتر است آن ها گرم نگه داشته شوند، تا عملکرد بهتری داشته باشند.
مزاج شناسی خوراکی ها
| طبع آلبالو | طبع سرد و خشک |
| طبع آلو و آلوچه | طبع سرد و تر |
| طبع آویشن | طبع گرم و خشک |
| طبع اسفناج | طبع سرد و تر |
| طبع انبه | طبع گرم و خشک |
| طبع انجیر تازه | طبع گرم و تر |
| طبع انجیر خشک | طبع گرم و تر |
| طبع انگور | طبع گرم وتر |
| طبع بادمجان | طبع گرم و خشک |
| طبع برنج | طبع سرد و خشک |
| طبع پونه | طبع گرم و خشک |
| طبع پیاز | طبع گرم و خشک |
| طبع تخم مرغ | طبع زرده تخم مرغ گرم و سفیده آن سرد است |
| طبع چای سبز و سیاه | طبع گرم و خشک |
| طبع خاکشیر | طبع گرم و تر |
| طبع خامه | طبع سرد و تر |
| طبع خربزه | طبع گرم و تر |
| طبع خرما | طبع گرم و تر |
| طبع دارچین | طبع گرم و خشک |
| طبع روغن زیتون | طبع گرم و خشک |
| طبع روغن کنجد | طبع گرم و تر |
| طبع زرشک | طبع سرد و خشک |
| طبع زعفران | طبع گرم و خشک |
| طبع زنجبیل | طبع گرم و خشک |
| طبع زنیان | طبع گرم و خشک |
| طبع زیتون | طبع گرم و خشک |
| طبع زیره | طبع گرم و خشک |
| طبع سرکه | طبع سرد و خشک |
| طبع سیر | طبع گرم و خشک |
| طبع شیره انگور | طبع گرم و تر |
| طبع شیره خرما | طبع گرم و خشک |
| طبع فلفل | طبع گرم و خشک |
| طبع فلفل سبز | طبع گرم و خشک |
| طبع قارچ خوراکی | طبع سردو تر |
| طبع قهوه | طبع سرد و خشک |
| طبع کاسنی | طبع سرد و تر |
| طبع کاکائو | طبع گرم و خشک |
| طبع کاهو | طبع سرد و تر |
| طبع کرفس | طبع گرم و خشک |
| طبع کره | طبع گرم و تر |
| طبع کشک | طبع سرد و خشک |
| طبع کنجد | طبع گرم و تر |
| طبع گردو | طبع گرم و خشک |
| طبع گشنیز | طبع سرد و خشک |
| طبع گلاب | طبع سردو تر |
| طبع گل گاوزبان | طبع گرم و تر |
| طبع ماست | طبع سرد و تر |
| طبع ماست چکیده | طبع گرم و تر |
| طبع موسیر | طبع گرم و خشک |
| طبع نمک | طبع گرم و خشک |
| طبع هویج | طبع گرم و تر |
در آخر
با شناخت طبع خود از طریق مزاج شناسی تا حدود زیادی این امکان وجود دارد که در برابر برخی بیماری ها قوی تر ایستادگی یا از آن ها پیشگیری کرد؛ اما این نکته قابل ذکر می باشد که مزاج افراد ثابت نمی ماند و با تغییر فصل و افزایش سن، طبع افراد نیز تغییر خواهد کرد.
