بیماری واریکوسل یک بیماری درگیر کننده بیضه ها است. این بیماری درد ندارد و در بسیاری از موارد نیز نیازی به درمان آن نیست و تنها به رعایت برخی نکات اکتفا شود، کافی است. واریکوسل به صورت ساده به پیچ و تاب خوردگی رگ های خونی بالای بیضه ها گفته می شود. در این مطلب قصد داریم به علت ها، راه های تشخیص و درمان آن بپردازیم، در ادامه با ما همراه باشید.
کارکرد کلی بیضه ها و واریکوسل
بیضه ها قسمتی از دستگاه تناسلی و تولید مثل مردان هستند که کار اصلی آنها تولید اسپرم و هورمون تستوسترون است. بیضه برای انجام وظایف خود احتیاج به دمای 34.5 درجه دارند، همانطور که می دانیم دمای بدن در حدود 37 درجه است؛ پس برای عملکرد مناسب بیضه ها درون کیسه بیضه و خارج از توده بدن نگهداری می شوند.
بیضه ها توسط یک سری اتصالت به بدن متصل هستند که به آنها طناب اسپرمی می گویند. طناب بیضه شامل عرق خونی، اعصاب و لوله اپیدیدم است. عروق خونی وظیفه اکسیژن و غذا رسانی به بیضه ها و بافت های اطراف آن را دارند؛ ولی لوله اپیدیدم وظیفه خارج کردن اسپرم را دارد. بیماری واریکوسل در واقع به اختلال در عملکرد طناب اسپرمی، بزرگ شدن و پیچ و تاب خوردن عروق آن گفته می شود.
درجات واریکوسل
بیماری واریکوسل دارای درجاتی است که برای تخمین حاد بودن بیماری از آنها استفاده می شود. بیماری واریکوسل با درجه یک خفیف است و درجه دو و سه به ترتیب حاد تر و وخیم تر می شوند. لازم به ذکر است که درجه بیماری دلیل بر نوع درمان یا زمان درمان نیست اگر فرد با شرایطی که دارد راحت باشد و ناراحتی و نارضایتی برای وی به وجود نیاید درمان لازم نیست.
درجه یک
واریکوسل درجه یک خفیف است. در این درجه بیضه حالت طبیعی دارد و با انجام مانور والسالوا، عروق درگیر واریکوسل متورم و بزرگ می شوند و قابل لمس هستند.
درجه دو
واریکوسل درجه دو متوسط است؛ عروق در این درجه در حالت عادی برجسته و قابل لمس هستند و هنگام وارد شدن کمی فشار شکمی و انجام مانور والسالوا برجستگی تا سه برابر بیشتر می شود.
درجه سه
واریکوسل درجه سه شدید است و در نگاه اول عروق برجسته و متورم به چشم می خورند و با وارد شدن فشار شکمی تا چند برابر بیشتر می شوند.
درجه ساب کلینال
واریکوسل در این حد با معاینه و لمس تشخیص داده نمی شود و تنها با سونوگرافی قابل تشخیص است.
علل ایجاد بیماری واریکوسل چیست؟
همانطور که در بالا به آن اشاره شد، بیضه ها توسط یک طناب اسپرمی به بدن متصل هستند و هر گونه اختلال در عملکرد این طناب اسپرمی می تواند باعث بروز بیماری واریکوسل شود. شایع ترین علت واریکوسل بزرگ شدن رگ های خونی است.
سیاهرگ ها دریچه هایی دارند که مانع از بازگشت خون به سمت پایین در اثر جاذبه می شود؛ اگر این دریچه ها به درستی عمل نکنند خون در سیاهرگ ها تجمع پیدا می کند و فشار وارده باعث متورم شدن رگ ها می شود و در نهایت به واریکوسل منجر می شود.
یکی دیگر از دلایل بروز بیماری واریکوسل وجود تومور های شکمی است که می تواند جریان خون را در رگ های بزرگ کم کند و این فشار به رگ های کوچکتر بیشتر و بیشتر می شود و در نهایت منجر به واریکوسل می شود. در افراد بالای 40 سال بروز ناگهانی واریکوسل می تواند ناشی از تومور های کلیوی باشد.
بزرگ شدن غدد لنفاوی جز معدود عوامل بروز واریکوسل است ولی عواملی مانند اضافه وزن و قد بلندی می تواند این بیماری را تشدید کند و یا باعث بروز آن شود.
علائم و راه های تشخیص بیماری واریکوسل
همانطور که در بالا گفته شد بیماری واریکوسل علائمی ندارد و پیشرفت آن بسیار آهسته است. واریکوسل به ندرت درد ایجاد می کند نتها در هنگام ایستادن طولانی مدت و نشستن طولانی مدت درد ظاهر می شود که با دراز کشیدن بهبود می یابد. در ادامه به برخی دیگر از علائم این بیماری اشاره می شود.
- احساس توده در یکی از بیضه ها
- رگ های پیچیده شده و متورم کرمی شکل در کیسه بیضه
- تورم و برجستگی کیسه بیضه بدون درد
- تغییر سایز کاهشی بیضه
- کاهش کمیت و کیفیت بیضه و مشکلات باروری
- احساس سنگینی یا کشیدگی در کیسه بیضه
- درد ناگهانی، تیز و تکرار شوند یا مبهم
- آتروفی یا کوچک شدن بیضه در موارد نادر
علائمی که از آنها نام برده شد در همه دیده نمی شود و در موارد حاد در افراد دیده می شود. به طور کلی واریکوسل در مرحله های کم نیاز به درمان ندارد مگر درمان برای درمان ناباروری انجام شود.
راه های درمان بیماری واریکوسل چیست؟
در این مرحله باید عرض کنم که اگر بیماری حاد و موجب آزار بیمار و پایین آمدن کیفیت زندگی وی شد، برای درمان اقدام می شود. جراحی تنها راه درمان بیماری واریکوسل است و در مواردی پس از جراحی نیز، بیماری عود می کند، راه حل های خانگی و درمان گیاهی در این بیماری پاسخگو نیست. به طور کلی این بیماری به دو روش جراحی درمان می شود. واریکوسلکتومی و آمبولیزاسیون این دو روش هستند که در ادامه به صورت جداگانه توضیح داده خواهد شد.
جراحی واریکوسلکتومی
درمان بیماری واریکوسل به دو روش جراحی باز و لاپاراسکوپی انجام می شود. در روش جراحی باز پزشک زیر شکم بیمار را برش می دهد و به طناب اسپرمی دسترسی پیدا می کند و رگ های متورم را قطع می کند تا خون از طریق دیگر رگ ها که سالم هستند، جریان پیدا کند. سپس محل برش را بخیه می زند.
در روش لاپاراسکوپی چند برش کوچک در زیر شکم ایجاد می شود و لوله های دوربین دار را به سمت طناب اسپرمی هدایت می کنند و مشکل را برطرف می کنند سپس بخیه می کنند.
در جراحی واریکوسلکتومی بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود. بیمار می تواند پس از عمل جراحی از بیمارستان مرخص شود و پس از دو روز به کار و فعالیت خود بازگردد و پس از دو هفته می تواند نزدیکی داشته باشد و ورزش کند.
جراحی آمبولیزاسیون
در این روش که اغلب با بیهوشی عمومی انجام می شود، لوله توخالی کوچکی را از طریق رگ کشاله ران یا کردن وارد جریان خون می کنند و این لوله را با تصویر برداری اشعه ایکس به واریکوسل ها هدایت می کنند سپس ماده ای شیمیایی را به درون رگ های واریکوسلی تزریق می کنند که باعث می شود، گردش خون از آنها متوقف شود و خون به سمت رگ های سالم هدایت می شود. این جراحی چند ساعت طول می کشد و مانند روش جراحی واریکوسلکتومی بیمار می تواند پس از عمل جراحی بیمارستان را ترک کند و پس از دو روز به فعالیت روزانه خود بازگردد و پس از دو هفته می تواند نزدیکی داشته باشد و ورزش کند.
عوارض
- هر دو روش جراحی عوارضی دارد که به مهمترین آنها در ادامه اشاره خواهد شد.
- عود کردن دوباره واریکوسل
- عفونت محل جراحی
- تشکیل لخته خون
- جمع شدن مایع در بیضه
- کمبود شدن و تورم بیضه
- درد
- کوچک شدن بیضه (آتروفیک)
- حرکت بالون به جای دیگر
دیگر روش های درمان بیماری واریکوسل
- همانطور که گفته شد، جراحی تنها راه درمان واریکوسل است ولی برخی از درمان های خانگی و گیاهی هم می تواند علائم آن را کاهش دهد که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
- عدم مصرف خوراکی هایی مانند گوشت گاو، گوساله، عدس، پنیر کهنه، بادمجان، چای، فلفل دلمه، سرخ کردنی ها و فست فود.
- پرهیز از مصرف مارگارین (کره گیاهی)، چربی حیوانی، کافئین، روغن هیدروژنه، قند، الکل و آرد سفید تصفیه شده.
- مصرف انواع مغز ها و دانه ها، ماهی، روغن ماهی، روغن زیتون، روغن کتان، میوه و سبزیجات تازه.
- ماساژ ناحیه بیضه و بالای بیضه با استفاده از روغن زیتون تصفیه نشده و روغن کنجد.
- درمان یبوست در صورت ابتلا به آن.
- زالو درمانی، حجامت و بادکش
- انجام حرکات یوگا
