کمبود پتاسیم می‌تواند با نشانه‌های مختلفی برای بدن همراه باشد. اما از آنجایی که تقریبا این ماده معدنی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، بیشتر افراد با علائم آن آشنا نیستند. نقش خاصی که هر کدام از مواد معدنی برای بدن به همراه دارند کاملا مهم است.
به همین دلیل باید همواره علائم کمبود هر یک را تا حدودی شناخت تا بتوان از بروز مشکلات ناشی از کمبود آن جلوگیری کرد. در این متن به طور کامل به این موضوع پرداخته‌یم و در پی آنها به منابع طبیعی برای تامین این ماده معدنی نیز اشاره خواهیم کرد.
نقش پتاسیم در بدن چیست؟
برای اینکه بدانیم با کمبود پتاسیم چه مشکلاتی برای بدن ایجاد می‌شود، در ابتدا بهتر است نقش این ماده معدنی را به دقت برایتان بیان کنیم. پتاسیم در بدن برای وجود و عملکرد تک تک سلول‌های بدن ضروری است. پتاسیم به عنوان الکترولیت در بدن وجود دارد که به متعادل ساختن مایعات در بدن می‌انجامد.
در ادامه این فایده مهم، سبب کنترل گردش خون و فشار خون در بدن خواهد شد. علاوه بر این موارد، هضم کربوهیدرات و پروتئین تا حد به سزایی در گرو مصرف پتاسیم است. موارد زیر نیز از جمله موارد ضروری هستند که با کمک پتاسیم شکل می‌گیرند:
- حفظ سلامت قلب و عروق و کاهش خطر سکته قلبی
- تقویت بافت‌های عضلانی
- موثر در هضم بهتر غذا
- بهبود عملکرد سیستم عصبی
علائم کمبود پتاسیم چیست؟
کمبود پتاسیم به عنوان هیپوکالمی نیز شناخته می‌شود. مقدار پتاسیمی که روزانه باید دریافت شود، بسته به سن و جنسیت ممکن است متفاوت باشد. در مواردی که دوز مناسبی از این ماده معدنی روزانه به بدن نرسد، علائم متعددی بروز داده خواهد شد. این علائم اغلب به شکل موارد زیر خواهند بود:
- گرفتگی‌های عضلانی مکرر که بر اثر تنظیم نبودن بار الکتریکی بدن ایجاد می‌شوند و ناشی از عدم انتقال سیگنال‌های الکتریکی برای انقباض و انبساط عضله هستند. کمبود پتاسیم به عنوان یک انتقال دهنده الکتریکی سبب بروز این موضوع خواهد شد.
- احساس خستگی دائمی بدون انجام دادن فعالیت بیش از حد، که بر اثر کمبود پتاسیم در سلول‌ها ایجاد می‌شود.
- کمبود این ماده معدنی به شدت روی عضلات تاثیر خواهد گذاشت که ضعف عضلات، تیر کشیدن و حساس شدن بی دلیل را ایجاد می‌کند.
- افت عملکرد درست سیستم عصبی را در پی خواهد داشت که بر اثر آن امواج الکتریکی از سطح پوست عبور می‌کنند تا به مغز برسند. در نتیجه بی‌حسی و مور مور شدن را در برخی مواقع بروز می‌دهد.
- افزایش ضربان قلب بدون اینکه سرعت فعالیت بدنی تغییری داشته باشد، ایجاد خواهد شد. این موضوع به این دلیل است که منقبض و منبسط شدن قلب، به وسیله جریان الکتریکی ایجاد می‌شود و ایجاد این جریان به عهده پتاسیم است.
مقدار پتاسیم مورد نیاز روزانه بدن
برای اینکه سطح پتاسیم در بدن مشخص شود، تنها باید یک آزمایش خون ساده انجام داد. حد نرمال پتاسیم در بدن هر فرد باید 3.5 الی 5.5 میلی مول در هر لیتر باشد.
وقتی این مقدار در بدن فرد بالغ کمتر از 2.5 باشد، با کمبود پتاسیم مواجه شده است و لازم است سریعا تحت درمان با دوز مناسب قرار گیرد. برای رده‌های سنی زیر لازم است دوز متعادلی که بیان شده است روزانه دریافت شود:
- 1 الی 3 سال: 3000 میلی گرم
- 4 الی 8 سال: 3800 میلی گرم
- 9 الی 13 سال: 4500 میلی گرم
- بالای 14 سال: 4700 میلی گرم
- دوران شیردهی: 5100 میلی گرم
کمبود پتاسیم ناشی از چیست؟
از آنجایی که این ماده معدنی روزانه باید برای بدن از طریق مواد غذایی دریافت شود، با تغذیه نامتعادل و رژیم غذایی غلط، کمبود آن ایجاد خواهد شد. علاوه بر این موضوع گاهی با تغذیه متعادل ممکن است به بدن پتاسیم برسد اما بر اثر مشکلات گوارشی مانند اسهال یا استفراغ از بدن دفع شود.
شایع‌ترین علتی که سبب کمبود پتاسیم در بدن می‌شود، دفع ادرار به دفعات بیش از حد نرمال است که اغلب بر اثر مصرف داروهای ادرار آور ایجاد می‌شود. از این داروها اغلب برای کنترل فشار خون و مشکلات قلبی به کار برده می‌شود.
علاوه بر این موارد داروهایی همچون داروهای آنتی بیوتیکی مثل پنی‌سیلین، کربن‌سیلین، آمپی‌سیلین، نافسیلین نیز به دفع و کاهش پتاسیم در بدن منجر می‌شوند. بر خلاف این موارد گزینه‌های از قبیل آلبوترول، انسولین و تربوتالین به انتقال بیشتر پتاسیم به سلول‌ها کمک می‌کنند.
از دیگر عواملی که به کمبود پتاسیم در بدن دامن می‌زند و نباید نادیه گرفته شود، الکل است. مصرف نوشیدنی‌های الکلی، سطح پتاسیم را بر اثر مرور زمان به شدت کاهش می‌دهند و منجر به عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن می‌شوند. این عدم تعادل الکترولیتی و مایعات بدن، ناشی از ایجاد اختلال در فرایندهای شیمیایی بدن بروز داده خواهد شد.
منابع طبیعی برای تامین پتاسیم
برای اینکه بتوان پتاسیم مورد نیاز بدن خود را تامین کرد، بهترین راهکار دریافت مواد غذایی و خوراکی‌های حاوی آن است. اینکه پتاسیم در چه مواد غذایی وجود دارد خیلی نکته مهمی است. اما در این بین برخی از منابع غذایی، بیشتر از سایر منابع حاوی پتاسیم هستند. از جمله آنها می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:
- سیب زمینی: یک عدد سیب زمینی متوسط حاوی 600 الی 700 میلی‌گرم پتاسیم است که فیبر نیز به بدن می‌رساند
- برگ چغندر: در هر نصف پیمانه برگ چغندر مقدار 650 میلی گرم پتاسیم وجود دارد
- لوبیا سفید: مصرف نصف پیمانه لوبیا سفید پخته شده مقدار 600 میلی گرم پتاسیم به بدن می‌رساند
- پوره گوجه فرنگی: نصف پیمانه از آن حاوی 550 میلی گرم پتاسیم است
- موز: یک موز متوسط حدود 400 میلی گرم پتاسیم دارد که اغلب برای رفع کمبود پتاسیم توصیه می‌شود
- سویا: 500 میلی گرم پتاسیم در نصف پیمانه سویا وجود دارد
- یک پیمانه ماست کم چرب: مقدار 580 میلی گرم پتاسیم را به بدن می‌رساند
- آب هویج: مقدار سه چهارم لیوان از آب هویج حدود 500 میلی گرم پتاسیم به بدن می‌رساند
- کدو حلوایی: نصف پیمانه از آن حاوی حدود 450 میلی گرم پتاسیم است
- شیر: روزانه مصرف یک پیمانه شیر می‌تواند 380 میلی گرم پتاسیم به بدن برساند
جمع‌بندی
مضرات زیادی بر اثر کمبود پتاسیم به بدن می‌رسد که بهتر است برای پیشگیری از این موضوع مواد غذایی حاوی از آن را به اعتدال مصرف کرد. همانطور که اشاره شد، هر فرد بالغ لازم است روزانه 4700 میلی گرم از این ماده معدنی را به بدن خود برساند که مواد غذایی طبیعی از بهترین منابع در دسترس هستند که می‌توان از آنها بهره گرفت.
