سرطان دهان (Oral cancer) چیست؟
سرطان دهان جز سرطان های سر و گردن به حساب می آید. سرطان دهان و دیگر سرطان های سر و گردن معمولا به یک شکل درمان می شوند. سرطان دهان یا سرطان حفره دهان (oral cavity cancer) ممکن است در هر جایی در دهان مانند لب ها، لثه، زبان، سقف دهان، کف دهان، حلق و دیواره های دهان دیده شود.
سلول های مسطحی که لایه های درونی دهان شما، زبان، لب ها و لثه ها را می پوشانند؛ بیشترین احتمال سرطانی شدن را دارند. هر نشانه ای که در دهان غیر طبیعی است و حالت طبیعی است سلول ها را بهم می ریزد، میتواند از علائم سرطان دهان باشد. این علائم میتوانند دیده و احساس شوند که عبارت اند از ضخیم شدن و گره گره شدن پوشش داخل دهان، پوست پوست شدن و زخم شدن. مهمتر از این علائم، مدت بروز این ناهنجاری هاست؛ سلول های غیرسرطانی بعد از چند هفته بهبود می یابند.
نشانه های سرطان دهان کدام اند؟
- هرگونه برآمدگی و توده در لثه ها و درون لایه داخلی لپ ها که در مدت دو هفته برطرف نشود.
- هرگونه زخم روی لب و پوست صورت که در مدت دو هفته بهبود نیابد.
- احساس درد در دهان و گوش ها و گردن که از بین نمی رود
- احساس درد و اختلال در عمل بلعیدن
- لکه های سفید، صورتی و قرمز در دیواره دهان، زبان و لثه ها
- درد در ناحیه فک
- تغییر در حالت و جای دندان ها یا دندان مصنوعی (چفت نشدن دندان ها روی هم)
- افتادن دندان بدون هیچ دلیل مشخصی
- گلو درد و گرفتگی صدا
- احساس گیر کردن چیزی در گلو
داشتن علائمی که در بالا ذکر شد به این معنی نیست که یک فرد دچار سرطان دهان شده است ولی مراجعه به پزشک را می طلبد.
نشانه های سرطان خود می تواند برای بیماران مشکلات دیگری به جز سرطان را به وجود بیاورد. دردناک بودن دهان می تواند بر روی مقدار غذای مصرفی و میزان اشتها تاثیر بگذارد و چون فرد در دهان خود احساس درد دارد و نمی تواند به اندازه کافی غذا بخورد بنابراین به سوء تغذیه دچار شود.
درگیر شدن گلو در سرطان دهان بسیار مهم است، مبتلایان به سرطان دهان در بلعیدن غذا مشکل پیدا میکنند و این مشکل در بلعیدن می تواند به عفونت های ریه در اثر پریدن غذا به درون ریه منجر شود.
چفت نشدن دندان ها روی هم میتواند بر کیفیت زندگی و خواب افراد تاثیر بگذارد و همینطور می تواند باعث سخت شدن جویدن غذا و در نتیجه مشکلات هاضمه ای شود.
مراحل سرطان دهان
سرطان دهان و یا به طور کلی انواع سرطان ها در چند مرحله زیر به تکامل می رسند.
مرحله یک: در این مرحله اندازه توده سرطانی کمتر از 1 اینچ است و به گره های لنفی نزدیک نشده اند.
مرحله دو: در این مرحله اندازه توده سرطانی به 1 تا 2 اینچ می رسد و به ندرت به گره های لنفاوی نزدیک شده اند.
مرحله سه: یا توده سرطانی به 2 اینچ طول می رسد و گسترش پیدا نکرده است و یا به گره های لنفاوی رسیده است ولی اندازه گره به 1 اینچ نرسیده است.
مرحله چهار: سرطان بر روی دهان، لب، بافت ها اطراف آن و گره های لنفاوی مجاور گسترش پیدا کرده است و یا در جاهای دیگر بدن کشیده شده است.
مراحل سرطان در نوع و نحوه درمان و مدت زمان بهبودی تاثیر زیادی می گذارد، هرچه مراحل سرطان بالاتر باشد، نوع درمان سخت تر می شود و دوره نقاهت هم بیشتر بطول می انجامد.
عوامل سرطان دهان کدام اند؟
مصرف تنباکو به هر روشی مانند سیگار، پیپ، چوپوق تنباکو، آدامس تنباکو، برچسب تنباکو و یا الکل های تنباکو دار از عوامل اصلی سرطان دهان هستند.
مصرف الکل برای زمان طولانی و مقدار زیاد هم یکی از عوامل سرطان دهان است.
لب ها وقتی زیاد در معرض نور خورشید یا برخی از لامپ ها قرار بگیرند و پرتو فرابنفش روی پوست آن تاثیر بگذارد و لب را سرطانی کند.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که از طریق رابطه جنسی منتقل می شود هم میتواند یکی از عوامل ایجاد سرطان دهان باشد.
اگر در اثر بیماری مانند ایدز سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد، سرطان دهان می تواند بیشتر بروز کند.
چطور از بروز سرطان دهان پیشگیری کنیم؟
اگر از تنباکو استفاده می کنید، این مصرف را متوقف کنید و اگر قصد استفاده از آن را دارید به دلیل مضرات زیادی که دارد از تصمیم خود صرف نظر کنید.
از مصرف الکل خودداری کنید یا اگر برایتان سخت است این مصرف را تنها به مناسبت ها محدود کنید تا هم از مضرات مصرف الکل در امان باشید و هم از سرطان دهان پیشگیری کرده باشید.
از تابش مستقیم نور خورشید به لب ها و پوستتان جلوگیری کنید. میتوانید برای این کار یا از کرم ضدآفتاب استفاده کنید یا به روش فیزیکی مانند کلاه یا یک پوشش دیگری از رسیدن نور خورشید به لب هایتان جلوگیری کنید و از لامپ های استاندارد که پرتو فرابنفش تولید نمی کنند استفاده کنید. حتی الامکان هم از رفتن به سولاری ها هم خودداری کنید.
به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید و تحت نظر باشید.
سرطان دهان در چه کسانی دیده می شود؟
سرطان دهان در جهان رتبه ششم را در بین سرطان ها از نظر شیوع دارد. این سرطان به طور کلی بین افراد مسن دیده می شود و در سن 50 تا 74 سالگی شایع است و در افراد بالای 74 سال سن و جوان تر از 50 سال، احتمال وقوع آن 12.5 درصد است. سرطان دهان در مردان دوبرابر زنان است، این امر به دلیل استفاده بیشتر مردان از تنباکو و الکل نسبت به زنان است. سرطان دهان در افراد جوان تر می تواند به دلیل ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) باشد.
لازم به ذکر است که 25 درصد کسانی که به سرطان دهان مبتلا می شوند، از تنباکو استفاده نمی کنند و از نوشیدنی های الکلی به صورت تفننی استفاده نمی کنند.
درمان سرطان دهان
به طور کلی سه راه برای درمان سرطان دهان وجود دارد که برای درمان بیشتر سرطان ها هم مورد استفاده قرار می گیرند.
جراحی
در درمان جراحی، جراح توده سرطانی و بخشی از سلول های سالم را برای اطمینان از برداشت کامل سلول های سرطانی، جدا می کند. این مرحله معمولا در سرطان های پیشرفته پس از شیمی درمانی انجام می شود؛ به این صورت که ابتدا با استفاده از شیمی درمانی توده سرطانی را کوچک و ضعیف می کنند، سپس با جراحی به برداشتن توده اقدام می کنند.
رادیوتراپی
راه دیگری که برای درمان سرطان دهان به کار برده می شود، رادیوتراپی است. در این روش درمانی پرتو های ایکس پر قدرت را به سلول های سرطانی می تابانند و سلول های سرطانی را از بین می برند. اگر سرطان در مراحل اولیه باشد رادیوتراپی میتواند توده سرطانی را به طور کامل از بین ببرد و دربرخی موارد به جراحی هم نیاز است.
شیمی درمانی
در این روش به وسیله دارو های قوی به از بین بردن سلول های سرطانی اقدام می کنند. شیمی درمانی کاربرد وسیعی در از بین بردن انواع سرطان دارد و یکی از اولین درمان های انواع سرطان است.
سخن پایانی
از آنجایی که استعمال دخانیات و مصرف الکل در جهان از عوامل ایجاد کننده انواع سرطان شناخته شده اند. توصیه می شود که تا می توانید از مصرف این دو ماده مضر خودداری کنید. سعی کنید حتی الامکان از در معرض قرار گرفتن دود سیگار پیشگیری کنید.
مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید و به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت دهید. مسواک زدن مرتب دندان ها، استفاده از مسواک مناسب، مسواک زبان و دهان شویه ها می توانند به بهداشت دهان و دندان کمک زیادی کنند.
ماهانه با استفاده از آینه بزرگنمایی و چراغ قوه به بررسی دقیق حفره دهانی خود بپردازید و در صورت وجود زخم به پزشک مراجعه کنید و برای بهبود آن تلاش کنید.
