سرطان پوست اغلب بر اثر رشد غیر طبیعی سلول‌های پوستی ایجاد می‌شود. امروزه دلایل متعددی از جمله قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید، استعمال دخانیات و آلودگی سبب ابتلا به انواع سرطان و به ویژه سرطان پوست می‌شوند.
اما نکات مهمتر دیگری نیز وجود دارد که باید آنها را در مورد این بیماری دانست. در ادامه این متن در مورد گزینه‌های زیر نکاتی را ارائه خواهیم کر که بهتر بتوانید این سرطان را بشناسید:
- سرطان پوست چیست؟
- انواع آن
- علائم سرطان پوست
- علت ابتلا
- درمان
- پیشگیری از ابتلا
سرطان پوست چیست؟
پوست بزرگ‌ترین عضو بدن به شمار می‌رود. از آنجایی که در سراسر بدن وجود دارد، بیشتر در معرض آسیب است و با وارد شدن آسیب و اختلال در قسمتی از آن ممکن است قسمت‌های دیگر نیز درگیر شوند. لایه‌های پوست تشکیل شده از:
- اپیدرم (لایه خارجی پوست)
- درم (لایه میانی پوست که در بر دارنده فولیکول‌ها، اعصاب، عروق خونی و لنفوم است)
- هیپودرم (لایه زیری که شامل چربی، عروق خونی و لنفی است)
نکته مهم اینکه اغلب، سرطان پوست برای لایه اپیدرم اتفاق می‌افتد. سلول‌های اصلی در اپیدرم کراتینوسیت است و وظیفه تولید سلول‌های جدید پوستی را بر عهده دارد. سلول‌های جدید ایجاد شده به سمت سطح پوست هدایت می‌شوند. لایه جدید در میان خود شامل رنگدانه‌هایی است که به آنها ملانین می‌گویند.
این رنگدانه‌ها وظیفه ساخت ملانوسیت که رنگدانه بیشتری دارد، را بر عهده دارند. اینکه سرطان پوست می‌تواند در هر قسمت از پوست بدن اتفاق افتد به این دلیل است که ملانین نزدیک به سطح پوست است و با مواد خارجی پوست از جمله سلول‌های سرطانی، آلودگی و باکتری‌ها در ارتباط است.
همانطور که گفته شد غدد لنفاوی نیز در این قسمت وجود دارند که وظیفه حمل مایعات در بدن را بر عهده دارند و در واقع سیستم گردش مایعات در بدن محسوب می‌شوند. با اینکه سیستم گردش مایعات در بدن بخشی از سیستم دفاعی بدن است اما می‌تواند در انتشار سلول‌های سرطانی پوست بسیار موثر باشد.
این موضوع به این دلیل است که سیستم لنفاوی شروع به فیلتر کردن و به دام انداختن سلول‌های سرطانی کرده و ممکن است تکثیر آنها سبب افزایش حجم گره‌های لنفاوی شود.
انواع سرطان پوست کدامند؟
با شروع سرطان در لایه اپیدرم ممکن است انواعی از ناهنجاری‌ها برای پوست ایجاد شود. این موضوع ممکن است در نواحی از بدن که بیشتر در معرض تابش آفتاب هستند، آغاز شود. انواع سرطان شامل گزینه‌هایی که در ادامه معرفی خواهیم کرد می‌شود.
1. شایع‌ترین نوع سرطان پوست؛ ملانوم
این نوع از سرطان پوست که بدخیم‌تر از سایر انواع آن است در لایه ملانوسیت پوست ایجاد می‌شود. علت اصلی ابتلا به این نوع از سرطان کاملا مشخص نیست اما عواملی از جمله تابش اشعه فرابنفش به پوست، عوامل وراثتی و ژنتیک، سبب ابتلا به این نوع سرطان می‌شوند.
ملانوم در بسیاری از موارد در بخش‌های از پوست از جمله پوست سر، گردن، سینه، دست‌ها، پا و حتی پشت کمر ایجاد می‌شود. در صورتی که این بیماری سریع تشخیص داده شود، احتمال اینکه روند درمان سریع‌تر پیش گرفته شود و فرد کاملا بهبود یابد بسیار بالا است.
در این نوع از سرطان پوست، اگر درمان به موقع آغاز نشود، سلول‌های سرطانی به سایر نقاط پوست انتشار یافته و سلول‌های سنگ‌فرشی بیشتری تولید خواهد شد. با اینکه این نوع از سرطان شیوع کمتری دارد اما از خطرناک‌ترین انواع سرطان محسوب می‌شود که جان بسیاری از افراد مبتلا را گرفته است.
بهتر است با مشاهده هر نوع زائده پوستی که رشد می‌کند به ویژه اگر این ضایعات روی ناحیه صورت و گردن یا دست‌ها که بیشتر در معرض تابش آفتاب هستند، وجود داشت و به صورت لایه لایه و قرمز ایجاد شدند حتما به پزشک مراجعه کرده و علت اصلی را پیدا کرد تا از بحرانی شدن آن جلوگیری شود. البته گاهی این موضوع حالت پیش سرطانی دارد و ممکن است بسیاری از افراد آنرا جدی نگیرند.
2. سرطان پوست کراتینوسیت
این نوع خود به دو دسته تقسیم می‌شود که شامل سرطان سلول‌های پوستی سنگ‌فرشی و سرطان سلول‌های قاعده‌ای است. این دو نوع اغلب جزء شایع‌ترین انواع سرطان محسوب می‌شوند. رشد این نوع از سرطان معمولا بر اثر تابش مستقیم نور خورشید تشدید خواهد شد.
سرطان سلول‌های پوست قاعده‌ای
می‌توان گفت این نوع از سرطان پوست از جمله شایع‌ترین انواع آن است و 90 درصد افرادی که به سرطان پوست مبتلا می‌شوند، از این نوع است. اغلب رشد سلول‌های سرطانی در این نوع، از سر و گردن آغاز می‌شود.
سرطان سلول‌های پوست سنگ‌فرشی
معمولا برای لایه‌های خارجی پوست اتفاق می‌افتد که تاثیرات آن به سرعت قابل مشاهده است. رشد این نوع سرطان سریع‌تر است و از بارزترین علائم آن می‌توان به پوسته شدن و قرمز شدن پوست اشاره کرد.
3. کراتوز خورشیدی
سرطان کراتوز خورشیدی پوست، اغلب بدخیم است و به شکل ضایعات پوستی سفت و ناهموار روی سطح پوست بروز داده می‌شود. نکته بد این نوع این است که احتمال دارد در هر قسمتی از سطح پوست ایجاد شود و احتمال ابتلا به آن با قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید افزایش خواهد یافت.
گاهی این ضایعات پوستی با چشم قابل مشاهده نیست و در برخی از موارد با لمس کردن نیز نمی‌توان آنها را تشخیص داد. با گسترش این نوع از سرطان پوست، لمس کردن قسمت‌های درگیر شده، حسی شبیه به لمس یک سمباده را ایجاد خواهد کرد.
بهترین راه رهایی از این نوع سرطان درمان به موقع است و در صورت عدم اقدام به درمان به موقع ممکن است تبدیل به نوع حادتر یعنی سرطان سلول‌های پوستی سنگ‌فرشی شود.
علائم ابتلا به سرطان پوست کدامند؟
با اینکه انواعی از سرطان پوست را برایتان معرفی کردیم و همه آنها به سطح خارجی پوست مربوط می‌شوند، دلیل نمی‌شود که علائمی شبیه به هم را داشته باشند. اما حالاتی غیر عادی برای انواع سرطان پوست وجود دارد که در بسیاری از موارد شایع است و شامل موارد زیر می‌شود:
- خال درشت و برجسته که رشد می‌کند و به مرور زمان اندازه آن تغییر می‌کند و ارتفاع آن افزایش می‌یابد. در مواردی که این خال‌ها خارش و سوزش یا حتی خونریزی به همراه داشته باشند، حتما باید بررسی شوند. (اغلب نشانه ابتلا به ملانوم است)
- ظاهر شدن خال‌های رنگی که اندازه آنها از نیم سانت بیشتر شود.
- نامتقارن بودن خال به طوری که نیمی از آن شبیه نیم دیگر نباشد و دو طرف آن شبیه یکدیگر نباشد.
- در صورت ظاهر شدن هر نوع خال به رنگ تیره که سطح ناصاف دارد باید برای تشخیص دقیق حتما به پزشک مراجعه کرد. زیرا این ضایعات پوستی نشانه‌ای از ملانوم محسوب می‌شوند.
- به رنگ خال‌های ایجاد شده و ابعاد آنها باید توجه شود. خال‌هایی که در یک نقطه با رنگ و سایه روشن ایجاد می‌شوند و ابعاد بیش از نیم سانت دارند، به شدت می‌توانند نگران کننده باشند.
- ضایعات پوستی روی سطح پوست به ویژه در نقاطی که تابش آفتاب بیشتر به آن نقاط برخورد می‌کند معمولا به شکل‌های برجستگی، پوسته شدن، برجستگی و لک‌های تیره به وجود می‌آیند. گاهی لبه‌های این ضایعات ممکن است پوسته شده و با هم نامتقارن باشند.
- وجود لکه با رنگ متفاوت روی خال جدید مانند وجود لک سیاه، سفید، قرمز، یا حتی آبی از علائم دیگر سرطان پوست محسوب می‌شود.
برای اینکه این موارد را بررسی کنید بهتر است در بازه‌های زمانی مختلف وجود این موارد را در شانه، گردن، پوست صورت و پشت گوش، کشاله ران و ساق پا که نواحی مستعد برای ابتلا به سرطان پوست هستند را چک کرد.
علت ابتلا به سرطان پوست چیست؟
عوامل متعددی سبب ابتلا به سرطان پوست می‌شوند. بیشتر افراد از این گزینه که قرار گرفتن در معرض تابش نور آفتاب احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد، مطلع هستند. اما این گزینه تنها علت ابتلا نیست و عوامل دیگری در این موضوع نقش دارند که شامل موارد زیر می‌شود:
- زمینه‌های وراثتی و ژنتیک
- پرتو درمانی
- اشعه آفتاب و عدم استفاده از محصولات ضد آفتاب
- استفاده از دستگاه‌های برنز کننده پوست
- پوست روشن و چشم رنگ روشن احتمال ابتلای بیشتری دارد
- ارتفاع زیاد محل سکونت و نزدیک بودن به خورشید
درمان سرطان پوست چگونه است؟
وقتی فرد به سرطان مشکوک باشد، پزشک بعد از معاینه فیزیکی، عارضه‌های پوستی و خال‌ها، اغلب نمونه برداری پوست را تجویز خواهد کرد. با این کار مشخص می‌شود که فرد به سرطان پوست مبتلا است یا خیر.
برای پی بردن دقیق‌تر به شدت ابتلا آزمایش‌های دیگری انجام شده و راه درمانی مناسب بسته به نوع و شدت ابتلا پیش گرفته خواهد شد. این راهکارهای درمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- کرایوتراپی یا سرما درمانی: با فریز کردن سلول‌های غیرطبیعی پوستی به وسیله نیتروژن مایع منجمد شده، ضایعات پوستی از بین خواهند رفت.
- جراحی میکروگرافی ماز: برداشت بخشی که دچار سرطان شده به همراه مقداری از قسمت‌های اطراف آن برای درمان سرطان پوست انجام می‌شود.
- پرتودرمانی: طی این روش، تابش امواج به محل درگیر شده انجام خواهد شد که اغلب برای این منظور 10 الی 15 جلسه بسته به شدت حاد بودن بیماری زمان نیاز است.
- درمان فتودینامیک: با تابش نور لیزر انجام می‌شود که پیش از آن داروی حساس کننده به نور به بافت سرطانی استعمال می‌شود.
- سوزاندن تومور با الکتریسیته: ضایعات ایجاد شده به وسیله امواج سوزانده می‌شوند که احتمال بازگشت آنها 15 درصد است.
پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست
راحت‌ترین راه در امان ماندن از بیماری‌ها، از بین بردن موارد خطر است. راهکارهای ساده اما نتیجه بخش زیر را باید همه افراد برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست انجام دهند:
- سعی کنید از ساعت 10 صبح الی 16 بعد از ظهر کمتر در معرض تابش آفتاب قرار بگیرید.
- در طول روز و بیرون بودن از منزل حتما ضد آفتاب مناسب با SPF 30 به بالا تهیه کرده و به پوست خود که پوششی ندارد، به ویژه پوست صورت، بمالید.
- بهتر است برای نتیجه بهتر ضد آفتاب خود را هر 2 ساعت یکبار تکرار کنید.
- استفاده از کلاه، عینک آفتابی و پوشیدن لباس‌های رنگ روشن را فراموش نکنید.
- در صورت مشاهده هر نوع تغییر و زائده پوستی حتما به پزشک متخصص پوست مراجعه کرده و از اقدامات خودسرانه برای رفع آنها اجتناب کنید.
- تغذیه متعادل از مواد غذایی مفید و به ویژه حاوی ویتامین C و E را فراموش نکنید.
نکات تکمیلی
در این متن به طور کامل در مورد انواع سرطان پوست، راه درمان و پیشگیری از آنها توضیحاتی ارائه شد. با مشاهده هر نوع ضایعه پوستی بهتر است برای پیشگیری از تشدید آن حتما به پزشک مراجعه کرد. راهکارهای درمانی موجود وقتی با تشخیص سریع پیش گرفته شوند، بیماری سریع‌تر و راحت‌تر درمان خواهد شد.
