گرفتگی عضلات یکی از مشکلاتی است که گاهی بدون انتظار مانند هنگامی که خواب هستیم، ایجاد می‌شود. گرفتگی عضلات که به اصطلاح پزشکی Muscle cramp یا Muscle spasm نیز گفته می‌شود، ممکن است قسمت‌های مختلف بدن از جمله ساق پا، ران و عضلات قسمت‌های دیگر را درگیر کند. در ادامه متن با ما همراه باشید تا توضیحات کاملتری را در این رابطه تحت عناوین زیر در اختیارتان قرار دهیم:
- اسپاسم چیست؟
- چرا ایجاد می‌شود؟
- راهکارهای درمانی مناسب
- گرفتگی عضلات در بارداری
اطلاعاتی کامل در مورد گرفتگی عضلات بدن
گرفتگی‌های عضلانی زمانی اتفاق می‌افتند که یک و یا حتی چند عضله، دچار گرفتگی، کشیدگی و انقباض شوند. این اتفاق ممکن است هنگام ورزش کردن و یا حتی خوابیدن اتفاق بیفتد.
دردهای ایجاد شده بر اثر اسپاسم عضلانی بسیار اذیت کننده است و با اینکه این دردها خطرناک نیستند، ممکن است فرد را به طور موقت دچار مشکل کنند. حالتی که ناگهان عضله سفت و خشک می شود و احساس ناراحتی و درد بدی در فرد ایجاد می کند.
علاوه بر عضلات ساق پا و ران قسمت‌های دیگر نیز ممکن است به این دردها دچار شوند. ماهیچه‌های کمر، عضلات بازو و ساعد و حتی شکم نیز ممکن است دچار اسپاسم شوند.
در بیشتر موارد گرفتگی عضلات پا بسیار شایع است. در هر سن و سال و بین همه افراد این اتفاق امکان رخ دادن دارد. عوامل مختلفی می تواند این درد را تحت تاثیر قرار دهد. گرفتگی های عضلانی ممکن است وقت و بی وقت سراغ افراد آمده و درد و ناراحتی ایجاد کنند. اسپاسم ماهیچه ها بر اثر انقباض همزمان عضلات اتفاق می افتد و تمام قسمت های بدن را می تواند درگیر کند.
دلایل ایجاد گرفتگی‌های عضلانی
کرامپ می‌تواند بر اثر دلایل مختلف ایجاد شود. دلایلی که بر پروتئین‌های بافت‌ها تاثیرگذار است و اختلال ایجاد می‌کند. همه ما ممکن است گاه و بی گاه این گرفتگی‌ها را تجربه کرده باشیم. حین انجام کارهای روزمره مثل راه رفتن، ورزش کردن، بلند کردن اشیاء و یا خیلی از موارد دیگر ممکن است عضلات دچار اسپاسم شوند.
استفاده بیش از حد از یک عضله و یا کشش عضلات، کم آبی و حتی ثابت نگه داشتن در یک وضعیت خاص از جمله عواملی هستند که در گرفتگی عضلات بسیار موثرند. اما بسیاری از عوامل هستند که بر اثر مرور زمان روی عضلات تاثیر می‌گذارند که در ادامه بیان خواهیم کرد.
کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن
املاح مورد نیاز بدن برای دوام سلامت و همینطور کار عضلات بسیار حیاتی هستند. املاحی مانند منیزیم، پتاسیم و همینطور کلسیم در صورت کافی نبودن در بدن موجب ایجاد گرفتگی در عضلات و مشکلاتی از این قبیل برای بدن خواهند شد.
داروهایی هستند که مدر هستند یا داروهایی که برای افزایش جریان خون تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث کاهش این مواد معدنی در بدن شوند. منیزیم، سبب افزایش جذب پتاسیم می شود.
پتاسیم نیز برای حفظ سلامت عضلات و پیشگیری از ابتلا به مواردی مثل گرفتگی‌های عضلانی بسیار موثر است. در اثر کمبود کلسیم، سلول‌های عصبی به شدت حساس می شوند و همین موضوع سبب ایجاد دردهای ناگهانی و اسپاسم‌های عضلانی خواهد شد.
خوراکیهایی مثل موز، سویا، پسته، سیب زمینی، بادام و بسیاری از غلات و سبزیجات شامل این مواد معدنی هستند که در پیشگیری از این قبیل دردها بسیار موثر هستند. انواع لبنیات و مکمل‌های کلسیم می تواند بسیار مفید برای پیشگیری از کرامپ ماهیچه‌ها واقع شود.
فشردگی اعصاب
به سبب تنگی مهره‌های ستون فقرات و فشردگی اعصاب قسمت ستون فقرات می‌تواند سبب ایجاد دردهایی مثل گرفتگی عضلات به خصوص در پاها شوند. در این حالت با راه رفتن زیاد، این دردها تشدید خواهد شد. در این حالت بهتر است حین راه رفتن، مقداری به سمت جلو خم شده، که در این حالت ممکن است در بهبود گرفتگی عضلات کمک شایانی برساند.
مشکل کم خونی
بر اثر تنگ شدن رگ‌ها و سرخرگ‌هایی که خون را به اعضای بدن و پاها می‌رسانند، دردهایی مانند دردهای عضلانی ممکن است ایجاد شود. به خصوص حین ورزش کردن، دردهایی که بر اثر این موضوع ایجاد می‌شوند شایع‌تر است. این نوع گرفتگی‌ها بس از اتمام فعالیت‌های ورزشی از بین خواهند رفت.
از سویی دیگر گردش ضعیف خون می‌تواند، باعث اکسیژن رسانی کم به عضلات خواهد شد. این موضوع هنگامی اتفاق می‌افتد که فرد در حین ورزش‌های هوازی و حتی پیاده روی است که گاهی به صورت درد در ناحیه لگن نیز بروز داده می‌شود.
گاهی با تجمع مواد شیمیایی و یا اسید لاکتیک در بافت‌های عضلانی، دردهایی در نواحی مختلف عضلانی ایجاد می‌شود که شبیه گرفتگی عضلات است. در این صورت باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
فعالیت بدنی بیش از حد
عضلات ممکن است بر اثر استفاده بیش از حد دچار مشکل، گرفتگی و اسپاسم شوند. گاهی اوقات با قرار گرفتن در بعضی زوایا و ماندن در آن حالت به مدت طولانی گرفتگی و کرامپ برای ماهیچه‌ها بروز داده می‌شود. حتی ممکن است این کرامپ‌ها پس از چند ساعت و یا در حین فعالیت ورزشی بروز داده شوند.
نشستن طولانی مدت، دراز کشیدن در مدت زمان طولانی، استفاده مداوم از برخی عضلات و یا خیلی از موارد فیزیکی دیگر که عضلات را تحت تاثیر قرار می‌دهند، احتمال ایجاد کرامپ عضلانی را تشدید خواهد کرد. این موارد در افراد مسن و سالمندان بیشتر دیده می‌شود.
بهترین راهکارها برای درمان انواع گرفتگی عضلات
دردی که هنگام گرفتگی عضلات ایجاد می‌شود ممکن است در لحظه بسیار اذیت کننده باشد اما خطر زیادی ندارد. برای تسکین و کاهش این دردها و حتی پیشگیری از بروز آنها راهکارهایی وجود دارد که در ادامه برایتان معرفی خواهیم کرد.
1.کمپرس گرما و سرما به همراه ماساژ
برای بهبود دردهای ناشی از اسپاسم عضلانی بهترین راه استفاده از یک پارچه یا حوله گرم در محل مورد نظر است. همچنین دوش آب گرم می‌تواند انقباض ماهیچه‌ها را برطرف کرده و سبب بهبود وضعیت عضلات شود. هنگامی که ماهیچه منقبض می‌شود، با کمک کمپرس یخ و ماساژ می‌توان آنرا بهبود بخشید.
2.حرکات تسکین دهنده اسپاسم عضلانی
می‌توان با کشیدن عضلات قسمتی که دچار اسپاسم شده است، سبب شد تا عضله شل شود و از حالت منقبض شده خارج شود. با کشیدن و انبساط ماهیچه گرفته شده، حالت انقباضی رفع می‌شود. مثلا وقتی ساق پا دچار گرفتگی می شود، بهتر است وزن پا را روی این قسمت قرار داده و زانو را آهسته خم کنید.
اگر هنگام اسپاسم این قسمت توانایی ایستادن را ندارید، بهتر است عضله ساق پا را منقبض کرده و بر روی یک صندلی بنشینید. پای آسیب دیده را به سمت بالا کشیده و مستقیم نگه دارید. این روش کمک بسیار خوبی برای بهتر شدن اسپاسم عضلات پشت ساق پا و همینطور پشت ران را به همراه دارد. خم کردن انگشتان پا به سمت بالا و راه رفتن روی پاشنه پا به بهبود گرفتگی عضلات پا کمک می کند.
2.ماساژ آرام عضلات
ماساژ یکی از راهکارهای درمانی است که به سرعت گرفتگی عضلات را بهبود می‌بخشد. برای این منظور می‌توانید بعد از کمپرس گرم انجام دهید تا نتیجه بهتری را دریافت کنید.
توجه داشته باشید این کار را به آرامی انجام دهید تا عوارضی برای عروق و یا بافت‌های عصبی وارد نشود. این نوع راه درمانی را بهتر است شخص دیگری برایتان انجام دهد تا با تغییر زاویه بدن آسیب احتمالی برایتان ایجاد نشود.
3.حرکات تسکین دهنده اسپاسم عضلانی
می‌توان با کشیدن عضلات قسمتی که دچار اسپاسم شده است، سبب شد تا عضله شل شود و از حالت منقبض شده خارج شود. با کشیدن و انبساط ماهیچه گرفته شده، حالت انقباضی رفع می‌شود. مثلا وقتی ساق پا دچار گرفتگی می شود، بهتر است وزن پا را روی این قسمت قرار داده و زانو را آهسته خم کنید.
اگر هنگام اسپاسم این قسمت توانایی ایستادن را ندارید، بهتر است عضله ساق پا را منقبض کرده و بر روی یک صندلی بنشینید. پای آسیب دیده را به سمت بالا کشیده و مستقیم نگه دارید. این روش کمک بسیار خوبی برای بهتر شدن اسپاسم عضلات پشت ساق پا و همینطور پشت ران را به همراه دارد. خم کردن انگشتان پا به سمت بالا و راه رفتن روی پاشنه پا به بهبود گرفتگی عضلات پا کمک می کند.
4.رژیم غذایی سالم برای بهبود گرفتگی عضلات
در کنار حرکات ورزشی، رژیم غذایی مناسب می‌تواند به بهبود این دردها و پیشگیری از بروز آنها کمک کند. بر اثر کمبود مواد غذایی بسیاری از مشکلات نیز ایجاد خواهد شد. برنامه غذایی درست که پزشک تغذیه تجویز می‌کند و یا نگه داشتن اعتدال در خوردن انواع مواد غذایی می‌تواند موجب تامین تمام انرژی مورد نیاز بدن شود.
مواد غذایی از جمله سیب زمینی، مغزها، انواع میوه به ویژه موز با در بر داشتن پتاسیم، عسل، چای بابونه، مخلوط سرکه سیب و آب، مکمل‌های ب کمپلکس، خردل و همینطور انواع لبنیات از جمله شیر و ماست می‌تواند تا میزان قابل توجهی از ابتلا به گرفتگی‌های عضلانی جلوگیری کند و در روند بهبود موثر باشد.
5.درمان دارویی گرفتگی عضلانی
اکثر گرفتگی‌های عضلانی به راحتی قابل درمان هستند. پزشکان و فیزیوتراپیست‌ها با راهکارهای حرکتی و ورزش‌های کششی باعث کاهش شدت این گرفتگی‌ها می‌شوند.
بهترین راهکارها برای درمان، راه‌های طبیعی هستند که می‌توان بدون د پی داشتن آسیب و عوارضی آنها را پیش گرفت. باید مطمئن شوید که بدنتان دچار کم آبی نشده است. اگر اسپاسم‌ها مکرر تکرار شوند، حتما پزشک معالج داروهایی برای شل کنندگی عضلات تجویز خواهد کرد.
6.مصرف متعادل مایعات
خشک شدن بدن عاملی برای بسیاری از عارضه‌های اینگونه است. بهتر است در طول روز به میزان کافی آب و انواع مایعات را بنوشید. سن، جنسیت، فعالیت بدنی، داروهای مصرفی، آب و هوا و خیلی عوامل دیگر می تواند موجب گرفتگی‌های عضلانی شوند.
هیدراته نگه داشتن بدن با مصرف روزانه مایعات سالم مانند آب و آبمیوه‌های طبیعی باعث می‌شود انقباضات عضلانی به سرعت بهبود یافته و به آرامش اولیه خود بازگردند. هنگامی که عضلات پر آب باشند، از تحریک پذیری آنها پیشگیری خواهد شد. بهتر است همه افراد به خصوص ورزشکاران، در فواصل زمانی مختلف آب و مایعات سالم را به اندازه کافی (آب بین 8 الی 12 لیوان در شبانه روز) مصرف کنند.
گرفتگی عضلات در دوران بارداری
گرفتگی‌های عضلانی ممکن است در دوران بارداری تشدید شوند. بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری بنا به دلایلی همچون کمبود آب، کمبود ویتامین‌هایی مثل ویتامین E ،B و C و کمبود مواد مغذی از جمله سدیم، پتاسیم، منیزیم و کلسیم ایجاد شوند.
برای جایگزین کردن کمبود این مواد مغذی می‌توان، از منیزیم و انواع مکمل‌ها مثل کلسیم استفاده کرد. مصرف آب به میزان کافی حدود 8 الی 12 لیوان برای پیشگیری از ابتلا به این گرفتگی‌ها بسیار موثر است.
برای تسکین اسپاسم‌های عضلانی در این دوران می‌توان از یوگا بارداری یا انجام حرکات کششی و آرام بهره برد. قبل از خواب بهتر است چند حرکت کششی آرام به ویژه برای پاها استفاده کرد. ماساژ دادن در کنار کمپرس گرم و سرد می‌تواند به عنوان یک راهکار عالی برای درمان زود هنگام این اسپاسم‌ها باشد.
خانم‌های باردار بهتر است از مصرف غذاهای چرب و شور و همینطور پرخوری پرهیز کنند. تمرینات ورزشی سبک و پیاده روی آرام بسیار مهم برای پیشگیری از ابتلا به این نوع دردها به شمار می‌رود.
سخن پایانی
دردها و ناراحتی‌ها که بر اثر گرفتگی عضلات ایجاد می‌شوند، بسیار اذیت کننده هستند. راهکارهای بسیاری برای ایجاد این ناراحتی ها وجود دارند و راهبردهایی نیز وجود دارند که می‌توان از آنها در امان ماند. اصلاح سبک زندگی، تغذیه مناسب و فعالیت‌های ورزشی منظم می‌تواند از بروز این ناراحتی‌ها جلوگیری کند.
