اسکیزوتایپال (STPD) نوعی اختلال شخصیتی است که افراد درگیر آن در عالم خیالپردازانه خود به سر میبرند و سرشار از ترس و سوءظن هستند. علائم این اختلال روی احساسات فرد، گفتار، نحوه فکر کردن و رفتارهای او تاثیر میگذارد و در روابط اجتماعی، کاری و تحصیلی مشکل ایجاد میکند.
در ادامه علائم اختلال و ویژگیهای افراد مبتلا به آن را بررسی میکنیم.
علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در اوایل بزرگسالی شروع میشود و ممکن است در طول زمان تغییر کند؛ بهطور کلی شامل موارد زیر است:
سوءظن و ترس اجتماعی: افراد مبتلا به STPD ممکن است به دیگران بی اعتماد باشند و از برقراری ارتباط اجتناب کنند. این افراد تصور میکنند دیگران آنها را زیر نظر دارند یا قصد آسیب رساندن به آنهارا دارند.
علاقه به انزوای اجتماعی: افراد مبتلا معمولا به تنها بودن تمایل دارند و از معاشرت با دیگران لذت نمیبرند. با توجه به تفاوتی که در خود احساس میکنند تفکر آنها این است که دیگران آنها را درک نمیکنند و این افراد نیز قادر به درک دیگران نیستند.
تفکر جادویی: افراد مبتلا به اسکیزوتایپی ممکن است باورهای غیر منطقی یا خرافی داشته باشند. آنها ممکن است معتقد باشند که دارای قدرتهای ویژه و حتی پیامبرگونه هستند یا اتفاقات جهان به دلیل نیروهای ماوراء طبیعی رخ میدهند.
عقاید منحصر به فرد: افراد مبتلا به این اختلال معمولا باورهای غیرمعمول وعجیبی دارند. آنها ممکن است معتقد باشند که میتوانند اتفاقات آینده را پیش از وقوع درک کنند.
خطاهای ادراکی و مسخ واقعیت: افراد مبتلا به STPD ممکن است دچار خطاهای ادراکی شوند؛ مانند دیدن چیزها یا شنیدن صداهایی که وجود ندارند. آنها همچنین ممکن است دچار مسخ واقعیت شوند؛ مثلا احساس کنند از بدن خود جدا شدهاند.
علت بروز اختلال اسکیزوتایپال
علت این اختلال به طور کامل مشخص نیست؛ اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی نقش دارد.
عوامل ژنتیکی
افرادی که دارای یک خویشاوند درجه اول مبتلا به STPD هستند، خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال دارند. این نشان میدهد که عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد STPD نقش داشته باشند.
عوامل محیطی
عوامل محیطی نیز ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. این عوامل عبارتند از:
- سوء استفاده یا اهمال در دوران کودکی
- تروما
- قرار گرفتن در معرض مواد مخدر یا الکل
- قرار گرفتن در معرض سرب یا سایر سموم
- عفونت های دوران کودکی
- کمبود مواد مغذی
- فقر
تشخیص اسکیزوتایپال
برای تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، فرد باید حداقل پنج مورد از علائم ذکر شده در بالا را داشته باشد؛ این علائم باید در طول زمان پایدار باشند. ویژگیهای تشخیصی این اختلال عبارت هستند از:
- این افراد از رویدادهای اطراف تفسیرهای غلطی میکنند؛ بهگونهای که این وقایع بای فرد معنی غیرمعمول و خاصی دارند.
- خرافاتی که ذهن این افراد را درگیر میکند، خارج از خرده فرهنگهای فرد است و به تخیلات فرد برمیگردد.
- این افراد ممکن است فکر کنند که از قدرت ذهنخوانی و پیشبینی اتفاقات پیش از وقوع آنها اطلاع دارند.
- فرد مبتلا به این اختلال، ممکن است دچار تغییرات ادراکی نیز شود؛ مثلا میشنود که یک نفر او را صدا میزند.
- جملات این افراد میتواند حالت نامتعارف و غیر معمول داشته و بیربط و مبهم باشد.
- اغلب افراد دارای این اختلال، شکاک هستند و ممکن است تصور توطئه از سوی دیگران را داشته باشند.
- روابط بین فردی و ابراز عاطفه این افراد ضعیف است و اغلب بهصورت خشک و نامناسب رفتار میکنند؛ فرد معمولا از تماس چشمی با دیگران پرهیز میکند.
- یکی از ویژگیهای شخصیت اسکیزوتایپال این است که عجیب و غریب بهنظر میرسند. ( از نظر رفتاری، لباس پوشیدن، برقراری ارتباط و…)
- این افراد به غیر از اعضای خانواده، معمولا دوستان نزدیک ندارند یا تعداد آنها بسیار کم است و تنها به بستگان نزدیک اعتماد دارند.
- شخصیتهای دارای این اختلال، بیشتر علاقه دارند در عالم خیالی خودشان باشند و از برقراری تباط پرهیز میکنند؛ چون فکر میکنند که متفاوت هستند و هر چه بیشتر در موقعیتهای اجتماعی بمانند بیشتر مضطرب میشوند و به ترس و سوءظن آنها افزوده میشود.
- در محیطهای کاری و یا آموزشی بیانگیزه هستند و کوتاهی میکنند.
درمان اسکیزوتایپی
هیچ درمان قطعی برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال وجود ندارد؛ اما روشهای درمانی میتواند به بهبود علائم و بهتر شدن کیفیت زندگی فرد کمک کند. درمانهای رایج برای STPD عبارتند از:
روان درمانی: روان درمانی میتواند به فرد کمک کند تا نحوه فکر کردن، احساس و رفتار خود را تغییر دهد.
دارو درمانی: داروهای ضد روان پریشی ممکن است به کاهش علائمی مانند اضطراب اجتماعی و سوءظن و تفکر جادویی فرد کمک کند.
پیش آگهی STPD
پیش آگهی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال به شدت علائم و میزان پاسخ فرد به درمان بستگی دارد. برخی از افراد مبتلا به این اختلال میتوانند زندگی عادی و رضایتبخشی داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است مشکلات بیشتری در زندگی داشته باشند.
تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و اسکیزوفرنی
در اینجا به نقل از مایوکلینیک برخی از تفاوتهای کلیدی بین STPD و اسکیزوفرنی آورده شده است:
STPD یک اختلال شخصیت است، در حالی که اسکیزوفرنی یک بیماری روانی است. اختلال شخصیت یک الگوی پایدار از تفکر، احساسات و رفتارهای نامناسب است که باعث مشکلات قابل توجهی در عملکرد فرد در زمینههای مختلف زندگی میشود. بیماری روانی یک اختلال جدی در عملکرد روانی است که بر توانایی فرد در تفکر، احساس و رفتار تاثیر میگذارد.
علائم STPD معمولا خفیفتر از علائم اسکیزوفرنی هستند. افراد مبتلا به STPD ممکن است دچار توهم یا هذیان شوند، اما این علائم معمولا خفیفتر از علائمی هستند که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تجربه میکنند.
افراد مبتلا به اسکیزوتایپی معمولا عملکرد اجتماعی بهتری نسبت به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارند. افراد دارای STPD معمولا میتوانند روابط نزدیکی داشته باشند و در مدرسه یا محل کار عملکرد خوبی داشته باشند؛ اما افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است در برقراری روابط نزدیک و عملکرد در مدرسه یا محل کار به مشکل بخورند.
کلام آخر
در این مقاله به بررسی ویژگیهای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال پرداختیم و علت بروز آن را ذکر کردیم. درمان روانشناختی میتواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند تا با علائم خود کنار بیایند و مهارتهای ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشند.
اگر یکی از عزیزان شما دارای STPD است، صبور باشید و درک کنید که علائم اختلال میتواند بر زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد. همچنین به فرد کمک کنید تا به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کند؛ از حمایت اجتماعی برخوردار شود و مهارتهای ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشد.
