دیستونی (Dystonia) یک نوع اختلال حرکتی است که فرد مبتلا به آن دچار حرکات غیرعادی و انقباضات غیرارادی می‌شود. این اختلال می‌تواند تمام بدن را درگیر کند. با این حال به‌طور معمول ناحیه خاصی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری انواع مختلفی دارد و هر یک دارای علائم و درمان مربوط به خود هستند. در این بخش سعی داریم به بیان مطالبی درباره این بیماری بپردازیم و راه‌های درمان آن را بررسی کنیم.
دیستونی چیست؟
دیستونی در واقع یک بیماری عصبی مرموز است که منجر به بروز حرکات و انقباضات عضلانی غیر معمول می‌شود. این عارضه اعصاب و مغز افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم کلی آن شامل حرکات پیچشی و لرزشی غیرطبیعی در اندام‌های بدن می‌شود.
این بیماری در مهارت‌های شناختی و ارتباطی فرد مبتلا خللی وارد نمی‌کند. طبق مطالعات انجام شده، حدود 250 هزار نفر در سال به این عارضه دچار می‌شوند و علائم بیماری، اغلب در سنین 40 تا 60 سال بروز پیدا می‌کند. عارضه مورد نظر، سومین اختلال حرکتی رایج محسوب می‌شود که ممکن است برخی افراد را درگیر کند.
انواع بیماری دیستونی بر اساس فراگیر بودن
این بیماری با توجه به علت و همچنین ناحیه‌ای که تحت تاثیر قرار می‌دهد انواعی دارد. انواع آن بر اساس اینکه یک یا چند قست از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد عبارت هستند از:
- عمومی: این نوع، اکثر نواحی به ویژه پاها را درگیر می‌کند.
- سگمنتال: این نوع عارضه، در دو یا چند قسمت از بدن رخ می‌دهد.
- کانونی (موضعی): تنها یک ناحیه از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- چند کانونی: حرکات در دو یا چند ناحیه غیرمرتبط بدن بروز پیدا می‌کند.
- نیمه بدن: در این بیماری، نیمی از بدن فرد دچار اسپاسم عضلانی و حرکات غیرعادی می‌شود.
انواع دیستونی بر اساس ناحیه درگیر
شایع‌ترین نوع این این عارضه، دیستونی کانونی است که فقط یک بخش را دچار علائم بیماری می‌کند. نواحی بدن که ممکن است تحت تاثیر این عارضه قرار بگیرد عبارت هستند از:
گردن (دیستونی سرویکال)
عارضه سرویکال شایع‌ترین نوع این بیماری است که بیشتر در سنین میانسالی رخ می‌دهد. در این اختلال، عضلات گردن درگیر می‌شوند. علائم ایجاد شده گاهی خفیف هستند و در زمان های دیگری می‌توانند با شدت بیشتری بروز پیدا کنند. از جمله این علائم، می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- خم شدن سر به جلو و عقب
- کج شدن سر
- کج شدن گردن
- خم شدن سر به چپ و راست
- چرخش گردن
نیمه صورت (اسپاسم همی فاسیال)
این مورد جزو دیستونی های موضعی به شمار می‌رود که فقط در یک طرف صورت رخ می‌دهد. نیمی از صورت فرد ممکن است در اثر افزایش فشار روانی یا جسمی دچار اسپاسم شود.
پلک (بلفارواسپاسم)
پلک زدن یا چشمک زدن غیر ارادی از دیگر انواع این اختلال است. این اسپاسم عضلات چشم و نواحی اطراف آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عامل باعث پلک زدن بیش از اندازه و غیر ارادی می‌شود. علائم بیماری به تدریج شدیدتر می‌شود و ممکن است پس از مدتی، فرد نتواند یک دقیقه چشم خود را باز نگه دارد. دیگر علائم عبارت هستند از:
- حساسیت به نور
- سوزش چشم
- بسته شدن غیر ارادی چشم
فک، دهان و زبان (اورومدیبولار)
این دیستونی فک و دهان عضلات این ناحیه را درگیر می‌کند و این عوارض را به وجود می‌آورد:
- کج شدن دهان یا زبان
- حرکات غیر طبیعی دهان
- بسته شدن غیر قابل مهار فک
- اختلال در بلع
حنجره (لارنژیت)
در این حالت، عضلات حنجره فرد دچار اسپاسم می‌شود و فعالیت‌های صوتی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه در ابتدا آهسته حرف زدن و یا نفس نفس زدن حین صحبت را به دنبال دارد؛ در آخر ممکن است منجر به از دست رفتن صدای فرد شود.
از دیگر انواع دیستونی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- کرامپ نویسندگان (باعث اسپاسم مچ، بازو و انگشت افراد مبتلا می‌شود.)
- دیستونی پاسخ دهنده به پا
- تشنجی
- عمومی (در ابتدای بلوغ کودکان در یکی از اندام‌ها و سپس در نواحی دیگر ایجاد می‌شود.)
دلایل ابتلا به بیماری
در برخی موارد، این بیماری دلیل مشخصی ندارد و به دلیل اختلال در ناحیه‌ای از مغز رخ می‌دهد. گاهی ناهنجاری ژنی نیز می‌تواند باعث آن شود. موارد زیر می‌توانند باعث بروز این عارضه شوند:
- تومورهای مغزی
- مسمومیت با منوکسید کربن
- پارکینسون
- هانگتینتون
- ام اس
- سکته
- ضربات نخاعی
- عفونت‌هایی مانند سل
- کمبود اکسیژن
- مصرف داروهای نورولپتیک (مانند لوکساتین، تریمپرازین، تیوریدازین وغیره)
علائم عمومی دیستونی
با توجه به اینکه بیماری در کدام بخش بدن رخ می‌دهد علائم متفاوت است. اما به‌طور عمومی و در مراحل اولیه، علائم زیر را به دنبال دارد:
- کشیدن پا روی زمین
- پلک زدن غیر قابل کنترل
- اسپاسم پا به ویژه در هنگام خواب
- مشکل در صحبت کردن
- کج شدن گردن
- خستگی مفرط
درمان بیماری
روند درمان بیماری دیستونی به شدت و نوع آن بستگی دارد. از متداول‌ترین روش‌ها تجویز دارو است که برخی از آن‌ها را در ادامه بررسی می‌کنیم.
- لوودوپا: این دارو سطح دوپامین را در خون افزایش می‌دهد و برای نوع پاسخ دهنده به پا مناسب است.
- سم بوتولنیوم: در مراحل اولیه بروز علائم، تجویز می‌شود. این دارو مانع از آزاد شدن انتقال دهنده استیل کولین می‌شود و از اسپاسم عضلات جلوگیری می‌کند.
- آنتی کولینرژیک: این دارو مانع از رسیدن انتقال دهنده‌ها به بخش‌های آسیب دیده می‌شود.
درمان دیستونی با فیزیوتراپی
افراد در کنار درمان دارویی، می‌توانند فعالیت‌های توانبخشی نیز انجام بدهند. درمان‌های مختلفی در حوزه فیزیوتراپی وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها عبارت هستند از:
- ماساژ درمانی نواحی آسیب دیده
- درای نیلدینگ (استفاده از سوزن‌های ریز برای رفع اسپاسم)
- منوال‌تراپی (حرکات کششش روی مفاصل و استخوان‌ها)
- دیپ اوسیلیشن (کاهش گرفتگی عضلات با گرما)
- گفتار درمانی برای رفع مشکل حنجره
کلام آخر
بیماری دیستونی عضلات و اندام‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند. علائم این بیماری اسپاسم غیر عادی عضلات و حرکات غیر قابل کنترل اعضای صورت و بدن از جمله دهان، پلک، دست، پا و گردن است.
دلایل این بیماری را توضیح دادیم و در مورد روش‌های درمان صحبت کردیم. برای در پیش گرفتن درمان به ویژه با دارو باید تحت نظر پزشک قرار بگیرید و سر خود دارو مصرف نکنید. مطالبی که در این مقاله وجود دارد توسط نویسنده جمع‌آوری شده است.
