آندومتریوز دقیقا چیست؟ (آیا این بیماری قابل درمان است؟)

آندومتریوز یک بیماری شایع رحمی است که خانم ها و افراد ترنسکشوال F to M را درگیر مشکلات خود می کند. این بیماری در جهان تا 10 درصد از افراد دارای رحم را با مشکلات زیادی روبرو کرده است. در این مطلب با توجه به مقالات علمی مربوط به سلامت خانم ها و افراد دارای اندام منتسب زنان این بیماری را مورد بحث قرار داده ایم.

آندومتریوز چیست؟

اندومتریوز نوعی اختلال است که در آن بافتی مشابه با بافت لایه رحم در خارج از آن تشکیل می شود. این بافت هنگامی که داخل رحم است با نام آندومتر شناخته می شود.

آندومتریوز هنگامی رخ می دهد که بافت آندومتر در تخمدان ها، روده و بافت های لگن رشد کند. این نکته قابل اهمیت می باشد که، غیر ممکن است بافت آندومتر در خارج از ناحیه لگن گسترش یابد، اما این امکان بسیار وجود دارد که بافت آندومتر، در خارج از رحم رشد کند.

تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی روی بافت آندومتر مخرب تأثیر می گذارد و باعث ایجاد التهابات دردناک می شود. این بدان معنی است که بافت رشد می کند و شروع به ضخیم شدن می شود.

با گذشت زمان، بافتی که رشد می کند دیگر جایی ندارد و در لگن حبس می شود. این بافت به دام افتاده در لگن می تواند باعث مشکلات باروری، درد در دوره های قاعدگی، احساس کشش و درد در ناحیه لگن و غیره شود.

علائم و نشانه های اندومتریوز

علائم آندومتریوز متفاوت است. برخی از افراد دارای رحم علائم خفیفی را تجربه می کنند، اما برخی دیگر علائم متوسط ​​تا شدید دارند. شدت درد فرد بیمار نشانگر درجه یا مرحله بیماری نیست. ممکن است فرد مبتلا یک نوع خفیف از بیماری را داشته باشد اما درد شدیدی را تجربه کند. همچنین برعکس آن نیز وجود دارد. درد لگن شایعترین علامت آندومتریوز است. همچنین ممکن می باشد علائم زیر در فرد دیده شود:

• درد های چرخشی در ناحیه لگن، رحم و واژن
• درد در ناحیه پایین شکم قبل و در دوران قاعدگی
• گرفتگی شدید عضلات شکم یک یا دو هفته قبل و بعد از قاعدگی
• خونریزی شدید قاعدگی
•  خونریزی بین دوره ها
• ناباروری
• درد غیر طبیعی هنگام رابطه جنسی
• اختلال در عملکرد ناحیه دستگاه گوارش
• کمردرد 

نکته: ممکن است علائمی در این بیماری وجود نداشته باشد. این مسئله مهم است که به طور منظم معاینات زنان و زایمان انجام شود ، این امر به متخصص زنان و زایمان اجازه می دهد تا هرگونه اختلال را کنترل کنند.

درمان آندومتریوز به چه صورت است؟

قابل درک است که فرد مبتلا می خواهد سریع درد و سایر علائم آندومتریوز تسکین پیدا کند. باید در نظر داشت در صورت عدم درمان، این شرایط می تواند زندگی فرد را مختل کند.

آندومتریوز هیچ درمانی ندارد، اما علائم آن قابل مدیریت است. درمان های پزشکی و جراحی برای کمک به کاهش علائم و مدیریت عوارض احتمالی وجود دارد. پزشک متخصص ممکن است ابتدا معالجات محافظه کارانه را امتحان کند. در صورت عدم بهبود وضعیت، آن ها عمل جراحی را توصیه می کنند.

1. هورمون درمانی برای  آندومتریوز

مصرف هورمون های مکمل بعضی اوقات می تواند درد را تسکین داده و پیشرفت آندومتریوز را متوقف کند. هورمون درمانی به بدن فرد مبتلا کمک می کند تا تغییرات هورمونی ماهانه را که باعث رشد بافتی آندومتریوز می شود را کاهش دهد.

2. قرص های ضد بارداری هورمونی

قرص های ضد بارداری هورمونی با جلوگیری از رشد ماهانه و ایجاد بافت آندومتر، باروری را کاهش می دهند. قرص های ضد بارداری، لکه ها و حلقه های واژینال می توانند درد در آندومتریوز حاد را کاهش یا حتی از بین ببرند.

3. تزریق Depo-Provera

تزریق Depo-Provera در قطع قاعدگی موثر است و همچنین رشد ایمپلنت های آندومتر را متوقف می کند. علاوه بر آن درد و علائم دیگر را تسکین می دهد.
این راه حل کاهش درد و کاهنده رشد آندومتریوز عوارضی را در پی دارد که شامل، پوکی استخوان ها، افزایش وزن و بالا رفتن بروز افسردگی در برخی موارد می باشد.

4. آگونیست و آنتاگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

افراد دارای اندام منتسب به خانم ها، آگونیست ها و آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را می گیرند تا تولید استروژن تحریک تخمدان ها را مسدود کنند. استروژن هورمونی است که به طور عمده مسئول رشد خصوصیات جنسی زنان است.

مسدود کردن تولید استروژن مانع از قاعدگی می شود و پسا قاعدگی (یائسگی) مصنوعی ایجاد می کند. GnRH درمانی دارای عوارض جانبی مانند خشکی واژن و گرگرفتگی است. مصرف دوزهای کوچک استروژن و پروژسترون به طور همزمان می تواند به محدود کردن یا جلوگیری از این علائم کمک کند.

5. دانازول در کاهش  آندومتریوز

Danazol یکی دیگر از داروهای مورد استفاده برای قطع قاعدگی و کاهش علائم آندومتریوز است. در حالی که اگر فردی از دانازول استفاده می کند، باز این امکان در برخی مواقع وجود دارد که بیماری به پیشرفت خود ادامه دهد. دانازول می تواند عوارض جانبی از جمله آکنه و هیرسوتیسم داشته باشد. 

نکته: هیرسوتیسم رشد غیر طبیعی مو در صورت و بدن فرد می باشد.

نکته: سایر داروها در حال مطالعه هستند که ممکن است علائم را بهبود ببخشند و پیشرفت بیماری را کند کنند.

6. جراحی محافظه کارنه

جراحی محافظه کارانه برای خانم ها و ترنسکشوال های F to M  است که می خواهند باردار شوند و یا درد شدیدی را تحمل می کنند و درمان هورمونی برای آن ها جواب نداده است. هدف از جراحی محافظه کارانه حذف یا از بین بردن رشد آندومتر بدون آسیب رساندن به اندام های تولید مثل است.

7. لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی یک جراحی با حداقل تهاجم است که برای تجسم و تشخیص آندومتریوز استفاده می شود. همچنین برای از بین بردن بافت آندومتر نیز استفاده می شود.

این جراحی این گونه می باشد که یک جراح برش های کوچکی در شکم ایجاد می کند تا از طریق عمل جراحی، آندومتریوز بزرگتر را جدا کرده یا آن ها را بسوزاند یا بخار کند.

نکته: این روزها معمولاً از لیزر به عنوان روشی برای از بین بردن این بافت استفاده می شود.

8. عمل جراحی هیسترکتومی

به ندرت اگر وضعیت فرد مبتلا به این بیماری رحمی با سایر درمان ها بهبود نیابد، ممکن است پزشک یک هیسترکتومی کامل را به عنوان آخرین راه حل پیشنهاد کند.

در طی یک هیسترکتومی یک جراح تمام رحم و دهانه رحم را برمی دارد. آن ها همچنین تخمدان ها را از بین می برند زیرا این اندام ها استروژن تولید می کنند و استروژن باعث رشد بافت آندومتر می شود. علاوه بر این، جراح ضایعات قابل مشاهده ایمپلنت را نیز برطرف می کند.

نکته: هیسترکتومی معمولاً درمانی برای آندومتریوز محسوب نمی شود. فرد بعد از هیسترکتومی باردار نمی شود.

چه عواملی باعث آندومتریوز می شود؟

در طی چرخه قاعدگی منظم بدن، بافت آستری رحم به اصطلاح گفته می شود، می ریزد. این امر به خون قاعدگی اجازه می دهد تا از رحم از طریق باز شدن دهانه کوچک رحم و از طریق واژن خارج شود.

علت دقیق آندومتریوز تا به امروز مشخص نیست و نظریه های مختلفی در مورد علت آن وجود دارد. اگرچه هیچ نظریه ای از نظر علمی اثبات نشده است.

• یکی از قدیمی ترین نظریه ها این است که، آندومتریوز به دلیل فرآیندی به نام قاعدگی رتروگراد رخ می دهد. این اتفاق زمانی می افتد که خون قاعدگی به جای ترک بدن از طریق واژن، از طریق لوله های فالوپ فرد به داخل حفره لگن او باز می گردد.

• تئوری دیگر این است که، هورمون ها سلول های خارج از رحم را به سلول هایی شبیه به سلول های داخل رحمی هستند تغییر می دهد. سلول های داخل رحم معروف به سلول های آندومتر می باشند.

• برخی دیگر معتقدند اگر مناطقی از شکم به بافت آندومتر تبدیل شود، ممکن است این وضعیت ایجاد شود. این اتفاق ممکن است رخ دهد. این گونه که سلول های موجود در بافت شکم از جابجایی سلول های آندومتر به بخش دیگر رشد پیدا می کنند. در نتیجه، قادر می باشند شکل بافت را تغییر دهند و مانند سلول های آندومتر عمل کنند. تا به امروز علت آن مشخص نیست که چرا این اتفاق می افتد.

نکته: سلول های آندومتر جابجایی ممکن است بر روی دیواره های لگن و سطوح اعضای لگن مانند مثانه، تخمدان ها و روده لانه کنند. آن ها در پاسخ به هورمون های بدن همچنان در طول دوره قاعدگی به رشد و ضخیم شدن ادامه می دهند. همچنین خونریزی نیز به همراه دارند.

نکته: ممکن است خون قاعدگی از طریق جای زخم جراحی مانند مثانه بعد از زایمان سزارین به داخل حفره لگن نشت کند.

در آخر

آندومتریوز یک بیماری مزمن رحمی است که هیچ درمانی ندارد. پزشکان تا به امروز علت بروز این بیماری را متوجه نشده اند. اما این بدان معنا نیست که این شرط باید بر زندگی روزمره فرد تاثیر بگذارد. درمان های موثری برای مدیریت درد و باروری مانند داروها، هورمون درمانی و جراحی وجود دارد. علائم آندومتریوز معمولاً بعد از پسا قاعدگی بهبود می یابد.