سنگ کیسه صفرا بیماری است که در 10 سال اخیر رو به افزایش است. این بیماری اغلب علائمی را از خود تا زمان پیشرفت نشان نمی دهد. بیشتر افراد زمانی متوجه این ضایعه در بدن خود می شوند که در حال درمان بیماری دیگری هستند.
پزشکان با توجه به ابعاد سنگ و جنس آن از بین 4 نوع درمان یکی را انتخاب می کنند. البته باید به این مسئله اشاره کنیم که برای پیشگیری و سرعت بهبود بیماری می توانید رژیم غذایی متعادل و سالمی را از یک متخصص تغذیه تهیه کنید و آن را دنبال کنید.
سنگ کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا یکی از اعضای بدن است که شکل آن شبیه به کیسه است. این کیسه در سمت راست بدن در زیر کبد قرار گرفته است. مایع شیمیایی از کبد ترشح می شود که داخل کیسه صفرا جمع می شود و زمانی که روده کوچک به آن نیاز داشت این مایع را به سمت روده حرکت می دهد.
زمانی که این مایع شیمیایی در کیسه صفرای شما تجمع کرده است این امکان وجود دارد به دلایل مختلفی شروع به رسوب کردن و جرم گذاری کند که در این مواقع به اصطلاح گفته می شود فرد بیمار دچار سنگ کیسه صفرا شده است.
نکته: سنگ های صفراوی سنگ ها یا توده هایی هستند که با سخت شدن برخی مواد در کیسه صفرا یا مجرای صفرا ایجاد می شوند.
نکته: برخی از مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا می توانند به یک سنگ بزرگ یا چند سنگ کوچک جامد تبدیل شوند.
علائم سنگ صفراوی چیست؟
سنگ کیسه صفرا اغلب خود را با درد ناگهانی مانند تیر کشیدن در سمت راست بدن نشان می دهد. اما متاسفانه این بیماری تا زمانی که پیشرفت زیادی در بدن نداشته باشد از خود علائم و نشانه ای بروز نمی دهد.
این رسوبات در بافت صفرا باقی می مانند و مشکلی را برای شما ایجاد نمی کنند تا زمانی که از جای خود حرکت کنند و وارد مجاری صفراوی شوند. همچنین می توانند به این عضو بدن آسیب وارد کنند و منجر به کوله سیستیت شوند. کوله سیستیت شرایطی است که کیسه صفرا بر اثر آسیب های وارد شده ملتهب و دردناک می شود.
علامت اصلی سنگ صفرا دردی است که به طور ناگهانی بروز کرده و به سرعت بدتر می شود. این درد می تواند در سمت راست بدن خود را نشان دهد؛ درست زیر دنده ها بین تیغه های قفسه سینه ی سمت راست ایجاد شود.
علائم دیگر این عارضه شامل موارد زیر است.:
- درد در سمت راست بدن درست در زیر دنده ها
- کمر درد بین تیغه های شانه
- درد در شانه راست
- حالت تهوع
- استفراغ
- تعریق
- بی قراری و استرس
علت سنگ صفرا چیست؟
سنگ کیسه صفرا ممکن است در صورت عدم تعادل مواد شیمیایی در کیسه صفرا مانند کلسترول، بیلی روبینات کلسیم و کربنات کلسیم تشکیل شود.
کارشناسان کاملاً مطمئن نیستند که چرا برخی افراد عدم تعادل شیمیایی را در کیسه صفرا تجربه می کنند که باعث ایجاد سنگ صفرا می شود در حالی که دیگران اینطور نیستند.
با این حال تحقیقات نشان داده است که سنگ صفرا بیشتر در بین افراد مبتلا به چاقی به ویژه خانم ها دیده می شود. یک مطالعه نشان داد که یک شکم بزرگ و برآمده تقریباً احتمال ابتلا به سنگ های صفراوی در زنان و نیاز به جراحی برای برداشتن آن ها را دو برابر می کند.
انواع سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا کلسترول:
در صورت وجود کلسترول بیش از حد در صفرا سنگ های کلسترولی ممکن است در صفرا ایجاد شود. سنگ های صفراوی کلسترولی شایع ترین نوع آن هستند.
سنگ های صفراوی رنگدانه ای:
این نوع سنگ های رنگ دانه ای زمانی تشکیل می شوند که صفرا بیش از حد بیلی روبین داشته باشد. این بیماری بیشتر در بین افراد مبتلا به بیماری کبد، لوله های صفراوی آلوده یا اختلالات خونی مانند کم خونی سلول داسی شکل دیده می شود.
چه عواملی ریسک ابتلا به سنگ صفرا را بالا می برد؟
برخی از عوامل می تواند ریسک ابتلا به سنگ کیسه صفرا را بسیار بالا ببرند که این عوامل شامل موارد زیر می باشد
- خانم هایی که باردار بوده اند
- سابقه خانوادگی
- افرادی که وزن زیادی را در مدت زمان کم از دست داده اند
- افرادی که به عمد رژیم کاهش وزن می گیرند و مجدد دچار اضافه وزن می شوند.
- خانم هایی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند
- بی تحرک بودن
- خانم هایی که تحت درمان با استروژن با دوز بالا قرار دارند
- افرادی که مصرف چربی در رژیم غذایی آن ها زیاد است
- خانم ها 2 برابر بیشتر از آقایان دچار سنگ صفرا می شوند
- افراد بالای 60 سال
- افرادی که داروهای کاهش دهنده کلسترول به نام استاتین مصرف می کنند
- افراد دیابتی
- درمان جایگزینی هورمون (HRT) برای خانم ها در دوران پسا قاعدگی با خطر بالاتر مشکلات کیسه صفرا مرتبط است.
سنگ کیسه صفرا چگونه درمان می شود؟
سنگ کیسه صفرا تنها در صورتی مورد درمان قرار می گیرد که به صفرا آسیب وارد کند. برای مثال این رسوبات از جای خود حرکت کنند، باعث التهاب کیسه صفرا شوند، موجب انسداد مجاری صفراوی شوند یا از مجاری صفراوی به سمت روده منتقل شده باشند.
1. کوله سیستکتومی برای درمان سنگ کیسه صفرا
برای درمان سنگ کیسه صفرا یکی از روش هایی که انتخاب می کنند کوله سیستکتومی است. کوله سیستکتومی به معنای برداشتن کیسه صفرا از طریق جراحی است.
این نوع عمل معمولا به صورت جراحی سوراخ کلیدی انجام می شود. البته جراحی سوراخ کلیدی برای 10 درصد از افراد امکان پذیر نمی باشد و باید جراحی کوله سیستکتومی باز انجام دهند.
کوله سیستکتومی باز:
- در کوله سیستکتومی باز یک شکاف بزرگ در شکم ایجاد می کنند.
- افرادی که تحت عمل جراحی باز قرار می گیرند به مدت طولانی تری در بیمارستان و زمان بهبودی نیاز دارند.
- اگر کیسه صفرا به شدت ملتهب شده باشد به جراحی باز نیاز خواهد بود.
نکته ای که باید به آن اشاره شود این مسئله می باشد که برای تعداد زیادی از کسانی که تحت عمل جراحی کوله سیستکتومی قرار می گیرند، سنگ های صفراوی ظرف یک سال دوباره برمی گردند.
در نتیجه برای کمک به جلوگیری از این مسئله مشکل ساز به بسیاری از افراد مبتلا به سنگ صفرا اسید اورسو دسیدئوکسیولیک (اسید موجود در صفرا) داده می شود.
نکته: اسید اورسو دسیدئوکسیولیک میزان کلسترول صفرا را کاهش می دهد و احتمال تشکیل سنگ را کمتر می کند.
2. درمان با اسید اورسودوکسی کولیک
یکی از دیگر درمان های سنگ کیسه صفرا درمان با اسید اورسودوکسی کولیک است. زمانی که از سنگ صفرا نمونه برداری شود و متوجه شوند جنس رسوبات از کلسترول است از این روش درمانی استفاده می کنند.
اسید اورسودوکسی کولیک باعث می شود به مرور زمان سنگ صفراوی کلسترولی در خود حل شود. البته این درمان زمان بر است و این امکان وجود دارد طول درمان شما تا 24 ماه طول بکشد.
نکته: درمان با اسید اورسودوکسی کولیک را با نام درمان انحلال نیز می شناسند.
البته باید به این مسئله در اینجا اشاره کنیم این نوع درمان انحلال به اندازه جراحی موثر نیست؛ اما گاهی اوقات تنها گزینه برای افرادی است که نمی توانند بیهوشی عمومی داشته باشند.
3. جراحی کلانژیو پانکراتو لوژی (آندوسکوپی معکوس)
زمانی که فردی به سنگ کیسه صفرا مبتلا باشد و برای درمان نتواند از روش های عمل جراحی یا اسید اورسودوکسی کولیک استفاده کنند؛ راه حل دیگری برای درمان او در نظر می گیرند. این روش درمان عمل جراحی کلانژیو پانکراتو لوگ آندوسکوپیک رتروگراد (ERCP) نام دارد.
روش درمان:
این نوع از جراحی این گونه است که از بی حسی موضعی استفاده می کنند. سپس یک دوربین کاملا انعطاف پذیر از جنس فیبر نوری یا آندوسکوپ وارد دهان می کنند. سپس از طریق حلق آن را وارد دستگاه گوارش کرده و بعد از آن این دوربین را وارد کیسه صفرا می کنند.
این سیم برقی گرم شده باعث می شود مجاری صفراوی بازتر شود و این عملکرد موجب آن می شود که پزشک معالج بتواند سنگ رسوب کرده را از طریق دهان خارج کند. همچنین در برخی مواقع پزشک تشخیص می دهد سنگ را از کیسه صفرا یا مجاری آزاد کند و آن را برای خروج به روده منتقل کند.
4. شکستن سنگ صفرا
زمانی که فردی دچار سنگ کلیه می شود این را شنیده اید که می گویند سنگ کلیه را برای درمان و خروج شکسته اند. برای درمان سنگ کیسه صفرا برخی از پزشکان تشخیص می دهند از طریق امواج مخصوص سنگ و رسوبات موجود را صفرا را خرد کنند.
روش درمان:
امواج شوک اولتراسونیک به سمت سنگ صفرا نشانه گرفته می شود؛ در نتیجه ی این عملکرد باعث از هم پاشیدن سنگ صفراوی می شود. اگر سنگ صفرا به اندازه کافی کوچک شود می تواند به راحتی از مدفوع عبور کرده و خارج شود.
نکته: این نوع درمان غیر معمول است و فقط در صورت وجود تعداد کمی سنگ صفراوی استفاده می شود.
نحوه ی تشخیص سنگ کیسه صفرا
جالب است بدانید بسیاری از بیماری که متوجه سنگ کیسه صفرا می شوند زمان هایی است که تحت درمان و معالجه ی بیماری دیگری هستند کاملا به طور تصادفی متوجه وجود آن می شوند.
البته باید به این نکته اشاره کرد اغلب پزشکان بعد از آزمایش کلسترول، اسکن اولتراسوند، آزمایش خون یا حتی اشعه ایکس به سنگ صفرا مشکوک می شوند.
1. کولانژیوگرافی برای تشخیص سنگ کیسه صفرا
در این نوع تشخیص برای وجود سنگ کیسه صفرا مراحل زیر را طی می کنند.
- یک ماده رنگی به جریان خون تزریق می شود تا در مجاری صفراوی یا کیسه صفرا متمرکز شود. همچنین می توان آن را مستقیماً با استفاده از ERCP در مجاری صفراوی قرار دارد.
- سپس به بدن اشعه X تابانده می شود و از طریق تغییر رنگ متوجه وجود سنگ صفراوی می شوند.
نکته: از ERCP همچنین برای تعیین و از بین بردن سنگ ها در مجرای صفراوی استفاده می شود.
- پزشک می تواند با بررسی اشعه ایکس اختلالات احتمالی کیسه صفرا یا مجاری صفراوی مانند پانکراتیت، سرطان لوزالمعده یا سنگ صفرا را شناسایی کند.
- اشعه ایکس به پزشکان نشان می دهد که آیا این ماده رنگی به کبد، مجاری صفراوی، روده و کیسه صفرا رسیده است. اگر رنگ به یکی از این مناطق منتقل نشود به طور کلی به این معنی می باشد که صفرا از طریق سنگ باعث انسداد شده است.
2. سی تی اسکن
یکی دیگر از راه های تشخیص سنگ کیسه صفرا استفاده از سی تی اسکن است. سی تی اسکن یکی از راه های تشخیص بیماری است که کاملا غیر تهاجمی می باشد. در این روش با تابیدن اشعه های غیر مضر تصویر مقطعی از داخل بدن انسان روی مانیتور و به طور چاپی تولید می شود.
3. کولسی سینتی گرافی (اسکن HIDA)
از دیگر راه های تشخیص سنگ کیسه صفرا استفاده از روش کولسی سینتی گرافی است. در این روش به فرد مشکوک به بیماری کمی ماده رادیواکتیو بی خطر تزریق می شود.
این ماده جذب کیسه صفرا می شود و سپس باعث تحریک کیسه صفرا می شود. یعنی این ماده موجب می شود کیسه صفرا منقبض شود.
نکته: این آزمایش قادر است انقباضات غیر طبیعی کیسه صفرا یا انسداد مجرای صفرا را تشخیص دهد.
رژیم غذایی برای افراد دارای سنگ کیسه صفرا
در چند دهه گذشته به افرادی که دارای سنگ کیسه صفرا بودند و هنوز برای جراحی آماده نبودند پزشک معالج به آن ها رژیم غذایی بسیار کم چرب می داد. این نوع رژیم غذایی باعث می شد تا سنگ رشد و پیشرفت نداشته باشد.
اما اخیرا برخی از تحقیقات نشان داده است این نوع رژیم غذایی برای برخی از بیماران می تواند مفید نباشد؛ چرا که کاهش ناگهانی وزن می تواند باعث تحریک رشد سنگ صفرا شود.
در نتیجه برای کمک به درمان این بیماری رژیم متعادل همراه با وعده های غذایی منظم و سالم توصیه می شود. البته باید به این مسئله اشاره کرد رژیم تنها سنگ صفرا را درمان نمی کند، اما می تواند بر روی علائم و دردهایی آن تاثیر مثبت بگذارد.
در آخر:
سنگ کیسه صفرا از بیماری های شایع در چند سال اخیر است. این بیماری اغلب بدون علائم است تا زمانی که رشد کرده و موجب التهاب صفرا شود.
همچنین باید به این نکته اشاره کرد اگر در جراحی صفرا را کامل بردارند فرد بیمار می تواند بدون هیچ مشکلی بعد از دوران نقاهت به زندگی عادی خود ادامه دهد.
منبع:
medicalnewstoday
