پانکراتیت التهابی است که در لوزالمعده یا همان پانکراس، ایجاد می‌شود.
لوزالمعده دقیقا در پشت معده قرار دارد. درست جایی در نزدیکی روده کوچک قرار گرفته است. این عضو از بدن، آنزیم‌هایی را برای کمک به هضم بهتر غذا، آزاد می‌کند. وظیفه مهم دیگر این عضو، مدیریت و تنظیم گلوکز در بدن است.
اما بیماری پانکراتیت، می‌تواند خیلی سریع به وجود آمده و حتی سریع از بین برود. در برخی از موارد هم می‌تواند کاملا مزمن باشد. برای درمان این مشکل، به حاد یا مزمن بودن آن توجه می‌شود.
پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه اطلاعات بیشتری در رابطه با پانکراتیت داشته باشید، با ادامه این مقاله همراه ما باشید.
مطالب پیشنهادی مرتبط با سرطان لوزالمعده
- سرطان لوزالمعده یا پانکراس؛ از مراحل پیشرفت تا درمان
- انسداد روده چه علائمی دارد؟
- شایع‌ترین علائم کبد چرب را بشناسید.
پانکراتیت چیست؟
لوزالمعده، غده‌ای صاف و بلند است که در قسمت فوقانی شکم، در پشت معده قرار دارد. وظیفه لوزالمعده در بدن، تولید آنزیم‌هایی است که به هضم غذا کمک می‌کنند. وظیفه دیگر پانکراس، تولید هورمون‌هایی است که برای تنظیم سطح گلوکز یا قند خون، ضروری هستند.
پانکراتیت، التهاب پانکراس است. پانکراس نام دیگر لوزالمعده است.
این بیماری در مواردی که خفیف باشد، بدون عوارض تهدید کننده زندگی، به راحتی قابل درمان است. اما در مواردی که حاد و مزمن باشد، ممکن است مشکلات متعددی را به همراه داشته باشد.
علائم پانکراتیت چیست؟
اکثر افرادی که به پانکراتیت حاد یا مزمن مبتلا می‌شوند، اغلب درد در قسمت سمت چپ بالای شکم را به عنوان اصلی‌ترین نشانه این مشکل، تجربه می‌کنند. البته بعضی از افرادی که به پانکراتیت مزمن مبتلا می‌شوند، فقط در اسکن تصویر برداری به تشخیص آن می‌رسند. اما در غیر این صورت هیچ نشانه‌ای مشاهده نمی‌کنند.
علائم پانکراتیت حاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دردهایی که به آرامی یا ناگهانی در قسمت بالایی شکم، شروع می‌شوند
- دردی که به کمر سرایت کند
- دردهای خفیف تا شدید
- تب
- دردهایی که ممکن است چند روز طول بکشد
- استفراغ
- حالت تهوع
- التهاب شکم یا حساس شدن شکم
- داشتن ضربان قلب سریع
اما نشانه‌هایی که از پانکراتیت مزمن دیده می‌شود، ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- درد در قسمت بالای شکم
- دردهایی که به کمر سرایت می‌کنند
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- دردی که بعد از خوردن غذا شدیدتر می‌شود
- کاهش وزن
افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، ممکن است استئاتوره را تجربه کنند که در پی آن مدفوع بد بود و چرب نیز ایجاد می‌شود
استئاتوره اغلب نشانه‌ای از سوء جذب است. به این معنی که همه مواد مغذی ضروری، دریافت نمی‌شوند. چون لوزالمعده آنزیم‌های گوارشی کافی را ترشح نکرده است.
انواع پانکراتیت را بشناسید
پانکراتیت ممکن است به صورت حاد یا مزمن بروز داده شود. درمان این مشکل بسته به شدت و علائم آن ممکن است متفاوت باشد.
نوع اول؛ پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد یکی از دلایل اصلی بستری شدن در بیمارستان به علت مشکلات گوارشی است.
طبق گزارش موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی، سالانه حدود 275 هزار نفر، به علت پانکراتیت حاد در ایالت متحده آمریکا، در بیمارستان بستری می‌شوند. شروع این بیماری، معمولا به صورت ناگهانی است. التهاب پانکراس معمولا بعد از شروع درمان، کاهش می‌یابد. ولی در بعضی از افراد ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود داشته باشد.
این نوع، معمولا در بزرگسالان، شایع‌تر از کودکان است. سنگ کیسه صفرا، می‌تواند به عنوان عامل اصلی پانکراتیت در بزرگسالان معرفی شود. گاهی چنین وضعیتی، می‌تواند حالت مزمن را در پی داشته باشد. به ویژه در افرادی که سیگار می‌کشند یا الکل بیشتر می‌نوشند.
نوع دوم؛ پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن، طوری است که به طور مداوم عود می‌کند و یا در دوره‌ای طولانی ایجاد می‌شود. در مبتلایان به این نوع، اغلب بافت اسکار ناشی از این التهاب، به طور مداوم ایجاد می‌شود.
پانکراتیت مزمن می‌تواند به سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند، آسیب برساند.
همانطور که می‌دانید انسولین هورمونی است که برای تنظیم میزان قند خون ترشح می‌شود. وقتی التهاب لوزالمعده به این سلول‌ها آسیب وارد کند، حدود 45 درصد مبتلایان را به دیابت می‌رساند.
نکته مهم اینجاست که استفاده طولانی مدت از الکل، می‌تواند عامل مهمی در بروز پانکراتیت در بزرگسالان باشد. اما بیماری‌های خود ایمنی و ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک هم ممکن است سبب پانکراتیت مزمن در برخی از افراد شود.
نوع سوم؛ پانکراتیت نکروزان
در مواردی پانکراتیت حاد به پانکراتیت نکروزان تبدیل شود. در این شرایط مرگ سلول‌ها علت بروز بیماری بوده است. حدود 10 درصد از انواع التهاب پانکراس حاد درمان نشده، سبب بروز نکروزان می‌شوند.
این التهاب ممکن است باعث وارد شدن آنزیم‌های گوارشی به لوزالمعده شود. در نتیجه آسیب شدید یا حتی مرگ را به همراه خواهد داشت و سبب پانکراتیت نکروزان نیز خواهد شد. برای تشخیص این نوع، اغلب پزشک سونوگرافی شکم یا سی تی اسکن را تجویز می‌کند.
در صورتی که این نوع التهاب برای پانکراس ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است نمونه برداری از بافت مرده را تجویز کند تا از عفونی نشدن آن مطمئن شود. در صورتی که عفونت وجود داشته باشد، نیاز به مصرف آنتی بیوتیک وجود خواهد داشت. در ادامه نیز ممکن است نیاز به برداشت بافت مرده وجود داشته باشد.
عفونت بافت مرده می‌تواند خطر مرگ ناشی از پانکراتیت نکروزان را در حد به سزایی افزایش دهد. در نتیجه خیلی مهم است که در سریعترین زمان ممکن، درمان آغاز شود.
علت بیماری پانکراتیت چیست؟
پانکراتیت حاد و مزمن اغلب علت مشابهی دارند. این دلایل هستند که می‌توانند زمینه ساز بروز التهاب پانکراس شوند:
- مصرف بیش از اندازه نوشیدنی‌های حاوی الکل
- مصرف بعضی از داروها
- ابتلا به سرطان لوزالمعده
- عفونت‌ها
- فیبروز کیستیک
- آسیب‌های وارد شده به شکم
- وجود سنگ کیسه صفرا
- برخی از جراحی‌های شکمی
- بالا بودن سطح تری گلیسیرید خون که سبب پانکراتیت مزمن می‌شود
سنگ کیسه صفرا، شایع‌ترین علتی است که سبب بروز پانکراتیت حاد می‌شود. سنگ کیسه صفرا، توده‌های کوچک و سفتی هستند که در صفرا تشکیل می‌شوند. صفرا مایعی است که برای هضم غذا تولید می‌شود.
در صورتی که سنگ صفرا به اندازه زیادی بزرگ باشد، می‌تواند قسمت اتصال مجرای اصلی پانکراس و مجرای صفراوی را مسدود کند. این مجاری به دئودنوم (یا دوازدهه) که اولین قسمت روده کوچک است، وارد می‌شوند. در مجاری پانکراس، آنزیم‌های گوارشی پانکراس منتقل می‌شوند. مجرای صفراوی، صفرا یا سایر مواد کبد و کیسه صفرا را حمل می‌کنند.
عوامل خطر پانکراتیت
اینکه چه عواملی سبب بروز یک بیماری می‌شوند، در پیشگیری از بروز آن بسیار موثر هستند. عوامل مختلفی باعث افزایش خطر ابتلا به پانکراتیت می‌شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوشیدن بیش از اندازه الکل
- اضافه وزن و چاقی
- سیگار کشیدن
- عوامل وراثتی و ژنتیک
- سبک زندگی
نکته مهم: ترکیبی از عوامل خطر، مانند وجود سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری، در کنار سیگار کشیدن، شانس ابتلا به پانکراتیت را افزایش می‌دهد. همچنین سیگار کشیدن و مصرف نامتعادل الکل، می‌تواند خطر ابتلا به حالت مزمن این بیماری را تشدید کند.
پانکراتیت چه عوارضی دارد؟
بعضی از افراد ممکن است همواره با عوارض پانکراتیت دست و پنجه نرم کنند. با اینکه این عوارض نادر هستند، ولی در نوع مزمن می‌توانند شایع‌تر باشند. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خطر ابتلا به دیابت
- سرطان پانکراس
- سوء تغذیه
- عفونت‌های مربوط به لوزالمعده
وقتی بافت و دیگر مواد زائد از روی پانکراس برداشته شوند، ممکن است کیست‌های کاذبی در سطح آن ایجاد شوند. این موارد ممکن است خود به خود از بین برود. اما در صورتی که پاره شوند، عفونت و خونریزی را می‌توانند به همراه داشته باشند. در صورتی که این وضعیت درمان نشود، خطر مرگ فرد را به همراه دارد.
درمان پانکراتیت چگونه است؟
درمان نوع حاد یا مزمن پانکراتیت، معمولا شامل بستری شدن هم می‌شود. چون لوزالمعده نقش مهمی در فرایند گوارش غذا دارد. در نتیجه نیاز به استراحت دارد.
یعنی باید مایعات و مواد غذایی خاصی را آن هم به صورت وریدی یا از طریق لوله بینی به معده بیمار برسانند.
داروهایی که برای این بیماری تجویز می‌شوند اغلب برای کنترل درد هستند. در صورتی که لوزالمعده به اندازه کافی آنزیم تولید نکند، ممکن است آنزیم‌های گوارشی مصنوعی، برای کنترل پانکراتیت مزمن توصیه شوند.
اینکه فرد بعد از دوره درمانی چه روند تغذیه‌ای را پیش ببرد، به شرایط او بستگی دارد. بعضی از افراد بعد از چند روز، بهبود وضعیت را تجربه می‌کنند. اما برخی دیگر ممکن است بیشتر از دو هفته زمان برای بهبود نیاز داشته باشند.
در ادامه راهکارهای درمانی مختلف این بیماری را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
عمل جراحی برای درمان پانکراتیت
در صورتی که هیچ راه درمانی موثر نباشد، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. در صورتی که سنگ صفرا تشخیص داده شود، سنگ صفرا را از بین می‌برند و در پی آن ممکن است قسمت‌هایی از پانکراس بیمار را نیز حذف کنند.
تست عملکرد پانکراس
تستی که برای عملکرد لوزالمعده انجام می‌شود تحریک سکرتین نام دارد. این تست نشان دهنده این است که آیا لوزالمعده می‌تواند به طور طبیعی به سکرتین پاسخ دهد یا خیر.
سکرتین هورمونی است که سبب می‌شود لوزالمعده مایعی ترشح کند که در هضم غذا موثر باشد.
رژیم غذایی برای پانکراتیت
برای این بیماری معمولا برنامه غذایی متعادل و کم چرب توصیه می‌شود.
این نوع برنامه غذایی در بهبود بیماری تاثیر به سزایی دارد.
افرادی که به پانکراتیت مزمن مبتلا هستند، باید بر میزان چربی دریافتی خود تمرکز کنند. چون عملکرد پانکراس آنها را به خطر می‌اندازد. در نتیجه باید از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کنند:
- الکل
- کافئین
- گوشت قرمز
- لبنیات پرچرب
- دسرهای شیرین
- غذاهای سرخ شده
- نوشیدنی‌های شیرین
وعده‌های غذایی برای درمان پانکراتیت
مبتلایان به این بیماری، از نوع حاد تا خفیف، باید در نظر داشته باشند که برنامه غذایی اصولی برای درمان و کنترل بیماری آنها، تاثیر به سزایی دارد.
برای نتیجه بهتر، باید وعده‌های غذایی را در طول روز به قسمت‌های کوچک تقسیم کرد. از این طریق استرس کمتری به سیستم گوارشی وارد خواهد شد.
غذاهای مفید برای درمان پانکراتیت
لازم است در طول روز، غذاهایی که به درمان کمک می‌کنند، بیشتر مصرف شوند. مواد غذایی مانند مواد غذایی پروتئین دار گزینه‌های خوبی هستند. همچنین مواد غذایی که خواص آنتی اکسیدانی بالایی به بدن می‌رسانند، گزینه‌های بسیار خوبی هستند.
علاوه بر آن باید مایعات سالمی مانند آب را بیشتر نوشید تا بدن هیدراته بماند.
علاوه بر چنین مواردی ممکن است پزشک مکمل نیز تجویز کند تا مطمئن شود به بدن، تمام مواد مغذی مورد نیاز رسانده می‌شود.
درمان خانگی پانکراتیت
در صورتی که دردهای شدید شکمی ناشی از نوع مزمن این بیماری وجود داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد. اقداماتی که در منزل می‌توان انجام داد، راهکارهای تکمیلی در کنار درمان توصیه شده توسط پزشک هستند.
تغییر سبک زندگی
در صورتی که سیگار می‌کشید باید برای اینکه این بیماری را درمان کنید سیگار را کنار بگذارید. همچنین نوشیدن الکل را باید محدود و قطع کنید. در این صورت نتیجه بهتر و سریع‌تری کسب خواهید کرد. بهتر است برای این منظور از متخصصین نیز کمک دریافت کنید.
تغییر دیگری که می‌توان برای سبک زندگی ایجاد کرد، کنترل وزن و بودن در وزن مناسب است. رژیم غذایی مناسب و هیدراته نگه داشتن بدن، گام موثری در این امر است.
جایگزین‌هایی برای کنترل درد ناشی از پانکراتیت
در صورتی که نمی‌خواهید داروهای ضد درد استفاده کنید، می‌توانید از درمان‌های جایگزین کمک بگیرید. این راهکارهای جایگزین به کاهش درد کمک می‌کنند:
- یوگا
- مراقبه
- تمرینات آرامش بخش مانند تنفس عمیق
- طب سوزنی
مطالب پیشنهادی مرتبط با سرطان لوزالمعده
- سرطان لوزالمعده یا پانکراس؛ از مراحل پیشرفت تا درمان
- انسداد روده چه علائمی دارد؟
- شایع‌ترین علائم کبد چرب را بشناسید.
جمع‌بندی
پانکراتیت به التهاب لوزالمعده گفته می‌شود. در حد به سزایی می‌توان با سبک زندگی سالم از بروز آن پیشگیری کرد. همچنین می‌توان با راهکارهای اصولی به درمان آن پرداخت. در صورتی که هر یک از علائم بیان شده در مورد این بیمرای بروز داده شد، بهتر است به پزشک برای شروع روش‌های درمانی، مراجعه کنید.
مبنع: healthline
