نارسایی کلیه ممکن است بسیاری از افراد در سنین مختلف را به خود درگیر کند. این ناراحتی اغلب هنگامی اتفاق می‌افتد که کلیه عملکردی ضعیف را نسبت به سابق داشته باشد و معمولا با نشانه‌هایی مانند بی‌حالی و خستگی همراه است. اما این تمام موضوع نیست.
بهتر است این متن را دنبال کنید تا اطلاعات کاملی در رابطه با این مشکل تحت عنوانی همچون موارد زیر را برایتان بیان کنیم:
- عوامل موثر بر ایجاد نارسایی کلیوی
- علائم و عوارض ناشی از ابتلا به آن
- مراحل پیشروی بیماری
- راه تشخیص و درمان
- پیشگیری از ابتلا
همه چیز در مورد نارسایی کلیه
همه ما یک جفت کلیه داریم که در قسمت پشت دو طرف ستون فقرات قرار دارند. کلیه سمت راست کمی پایین‌تر از کلیه سمت چپ قرار دارد. کلیه‌ها وظیفه فیلتر و از بین بردن مواد اضافی و سموم از بدن را دارند.
سموم از طریق کلیه‌ها به مثانه رفته و توسط دفع ادرار خارج می‌شوند. در این بیماری به تدریج عملکرد کلیه‌ها کند شده و آرام آرام از کار می‌افتد. هنگامی که این بیماری به سطح خطرناکی برسد، مواد زائد در بدن دفع نشده و سطح آنها افزایش می‌یابد.
نارسایی کلیه دقیقا زمانی اتفاق می‌افتد که دیگر کلیه‌ها توانایی انجام فیلتر کردن خون را نداشته باشند. اغلب افرادی که به بیماری نارسایی کلیه مبتلا می‌شوند، این بیماری را تا مدت‌ها به صورت پنهان در بدن خود داشته‌اند. عوامل بسیار زیادی وجود دارد تا کلیه‌ها توانایی خود را برای تصفیه کردن خون از مواد زائد از دست بدهند.
عوامل موثر بر ایجاد نارسایی کلیه
- مصرف برخی از داروها
- کم آبی شدید بدن
- قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های زیست محیطی
- التهاب کانال‌های کلیه
- ابتلا دیابت نوع 1 و 2
- مسدود شدن راه ادرار به هر دلیلی مانند عفونت
- فشار خون
- بیماری‌های کیستیک کلیه
- عفونت کلیوی
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های کلیوی
وقتی کلیه‌ها نتوانند به صورت منظم فعالیت روزانه خود را داشته باشند، نارسایی کلیه اتفاق می‌افتد. این اتفاق ممکن است تهدیدی جبران ناپذیر برای بدن باشد که هر چه سریعتر باید تحت درمان قرار بگیرند. علائمی وجود دارند که از بروز این بیماری در بدن خبر می‌دهند.
علائم ابتلا به بیماری نارسایی کلیه
این بیماری ناراحت کننده ممکن است در مراحل اولیه علائمی نداشته باشد اما هنگامی که به طور کلی اختلال در بدن ایجاد کند نمایان نخواهد شد.
علائمی که بروز داده می‌شوند، غیر تخصصی هستند. کلیه‌ها اندامی سازگار هستند و ممکن است تا مدتی علائمی را بروز ندهد. اما پیشرفت تدریجی این بیماری ممکن است علائم مختلفی را از خود بروز دهد که شامل موارد زیر می‌شود.
- حالت تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- ضعف، بی‌حالی و خستگی
- اختلال در خواب
- تغییرات محسوس در مقدار ادرار
- کاهش یافتن هوشیاری ذهنی
- گرفتگی‌های عضلانی
- التهاب پا و تورم مچ پا
- خشکی پوست و خارش مداوم بدن
- احساس درد در قفسه سینه
- تنگی نفس (در صورت جمع شدن مایعات زائد)
- بالا رفتن فشار خون (که کنترل آن سخت است)
عوارض ابتلا به نارسایی کلیه برای افراد مختلف
نارسایی کلیه ممکن است با عوارضی برای بدن همراه باشد که موجب تشدید این ناراحتی در بدن می‌شود. از جمله عوارض احتمالی آن می‌توان به کم خونی، ضعف در استخوان‌ها و بالا رفتن خطر شکستگی در آنها، افزایش سطح پتاسیم در خون که ممکن است عملکرد قلب را مختل کند، بالا رفتن خطر احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، اشاره کرد.
از طرفی عوارض دیگری مانند کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ، کاهش احتمال باروری، آسیب رسیدن به سیستم عصبی مرکزی که موجب کاهش تمرکز، تغییر شخصیت و تشنج، احتباس مایعات که سبب تورم در بازوها، پاها و ریه‌ها می‌شود، عفونت‌های آسیب‌پذیر، آسیب غیر قابل بازگشت به کلیه‌ها که در نهایت منجر به دیالیزی شدن و یا حتی پیوند کلیه برای زنده ماندن می‌شود، را می‌توان اشاره کرد.
راه‌های تشخیص نارسایی کلیه‌ها
پزشک برای تشخیص بیماری‌های کلیوی آزمایشات مختلفی را روی بیمار انجام می‌دهد. طبق شدت ابتلا به بیماری کلیوی ممکن است نوع آزمایش تجویزی توسط پزشک متفاوت باشد.
انجام این آزمایشات به پی بردن از نوع نارسایی کلیه منجر خواهد شد تا هر چه سریعتر راه درمان پیش گرفته شود. موارد زیر از جمله راهکارهای پزشک برای تشخیص دقیق این مشکل است:
- آزمایش ادرار برای تشخیص وجود پروتئین در خون و یا هر نوع ناهنجاری غیر طبیعی دیگری
- اندازه‌گیری حجم ادرار خروجی که مثلا در صورت کم بودن نشان دهنده انسداد مجاری ادراری است
- آزمایش خون برای مشاهده تصفیه شدن یا نشدن خون که با سنجیدن نیتروژن، اوره و کراتینین (فرایند سوخت و ساز ماهیچه‌ها که از کلیه‌ها دفع می‌شود)، حاصل می‌شود
- تصویر برداری با کمک امواج فراصوت و دستگاه‌هایی مانند ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن که نتیجه آن وجود هر نوع ناهنجاری را به پزشک نشان می‌دهد
- برداشت نمونه‌ای از بافت کلیه به پزشک نشان می‌دهد تا از وجود هر نوع عفونت، رسوبات غیر طبیعی و زخم مطلع شود
مراحل پیشرفت نارسایی کلیه
اگر بخواهیم نارسایی کلیه را طبقه‌بندی کنیم، به پنج مرحله که از شدت خفیف تا شدت بالاتر دارد می‌رسیم. این موارد هر کدام علام و شدتی دارند که در ادامه برایتان بیان خواهیم کرد.
مرحله اول
نارسایی کلیه در مرحله اول ممکن است علائم و ناراحتی زیادی را برای فرد به همراه نداشته باشد. تنها با اصلاح سبک زندگی، بهبود عادات غذایی، ورزش و پرهیز از مصرف دخانیات می‌توان آنرا درمان کرد و از بین برد.
مرحله دوم
در این مرحله از نارسایی کلیه ممکن است هنوز هم خفیف باشد اما راحت‌تر قابل تشخیص است و وجود پروتئین در ادرار خبر از آن دارد. روش‌های مناسبی را پزشک می‌تواند برای درمان آن به بیمار ارائه دهد. از روش‌های دارویی گرفته تا روش‌های غیر دارویی برای درمان در این مرحله موثر هستند.
مرحله سوم
این مرحله متوسط ممکن است موجب از کار افتادن کلیه‌ها شود. احساس درد در قسمت پاها، کمر و دست‌ها که ممکن است با تورم و التهاب نیز همراه باشد، از علائم شدت در این مرحله هستند. حتی گاهی علائم دیگری نیز ممکن است در این مرحله نمایان شوند. علاوه بر تغییراتی در سبک زندگی، پزشک معالج داروهایی را برای درمان بیمار تجویز خواهد کرد.
مرحله چهارم
در این مرحله کلیه‌ها خوب کار نخواهند کرد، اما هنوز نارسایی کامل به شمار نمی‌رود. علائمی مانند کم‌خونی یا فشار خون بالا و ضعیف بودن استخوان‌ها در این مرحله دیده می‌شود. در کنار سبک درست زندگی، پزشک معالج داروهای قوی را برای درمان تجویز می‌کند که حتما در این دوره باید از آب بیشتری نیز نسبت به سابق مصرف کرد.
مرحله پنجم
در این مرحله کلیه ها در خطر از بین رفتن کامل هستند. علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ، خشکی و خارش پوست به همراه مشکل در تنفس خبر از بین رفتن کلیه ها را به همراه دارند. در این مرحله علاوه بر دارو، دیالیز نیز برای بیمار تجویز خواهد شد.
درمان نارسایی کلیه
رژیم غذایی خاصی برای درمان نارسایی کلیه وجود ندارد و می‌توان با کم کردن مصرف سدیم و پتاسیم به جلوگیری از تشدید آن انجامید. راه‌های درمانی که برای نارسایی کلیه علاوه بر راهکارهای دارویی، در نظر گرفته می‌شود شامل دیالیز و پیوند کلیه است.
دستگاه دیالیز به عنوان یک ماشین فیلتر کننده خارجی برای خون بدن است. فرد از طریق لوله به یک ماشین و یک کیسه سوند قابل حمل وصل می‌شود. دستگاه دیالیز وظیفه تصفیه خون به جای کلیه‌ها را برای بدن انجام می‌دهد. دیالیز نمی‌تواند نارسایی کلیه را درمان کند و فقط با کمک آن می‌توان طول عمر را افزایش داد.
از گزینه‌های دیگر درمانی در صورت حاد شدن مشکل نارسایی کلیه می‌توان به پیوند کلیه اشاره کرد. در صورت انجام این کار دیگر به دیالیز شدن نیازی نیست. در این صورت داروهایی برای تضعیف سیستم ایمنی برای بیمار تجویز می‌شود تا کلیه جدید را رد نکند.
پیشگیری از نارسایی کلیه
ممکن است نتوان اقدامات پیشگیرانه جدی را برای ابتلا به نارسایی کلیه انجام داد اما می‌توان عواملی که موجب تخریب و آسیب رساندن به آنها می‌شود را از بین برد.
با این کار طول عمر و سلامت آنها تضمین خواهد شد اگر عوامل دیگری مانند ضربه خوردن به کلیه‌ها، چکاپ مداوم در صورت داشتن سابقه خانوادگی، نیز رعایت شوند.
1. سیگار نکشید
سیگار می‌تواند یکی از عوامل تشدید کننده برای ابتلا به بیماری‌های کلیوی به شمار رود و حتی وجود آنرا تشدید کند. بهتر است افرادی که سیگاری هستند از یک پزشک مشاور برای ترک سیگار مشورت گرفته و راهبردی مناسب را پیش گیرند. امروزه راهبردهای مناسب و پشتوانه‌های خوبی برای ترک این عامل موثر در ابتلا به بیماری‌ها وجود دارند.
2. وزن نرمال
افرادی که اضافه وزن دارند باید هر چه سریعتر با اصلاح سبک زندگی وزن خود را متناسب کنند. یک رژیم غذایی سالم و تخصصی به همراه فعالیت بدنی منظم، دوری از استرس و خواب کافی راهی ایده‌آل برای داشتن تناسب اندام است.
3. حذف داروهای مضر و بدون تجویز پزشک
هنگامی که از هر نوع دارویی حتی آسپرین یا استامینوفن استفاده می‌شود، بهتر است بروشور داخل آن که مضرات و عوارض احتمالی آنرا نوشته است مطالعه شود.
مصرف بیش از حد آنها ممکن است به کلیه‌ها آسیب جدی را وارد کرده و به طریق مختلف نارسایی کلیه را ایجاد کند. برخی مسکن‌ها گاهی درد را سریعا تسکین می‌دهند، در حالی که ممکن است به اندام حیاتی دیگری مانند کلیه آسیب وارد کنند.
حتما باید از پزشک در مورد عوارض و حفظ سلامتی داروها قبل از مصرف سوال شود. برخی داروهای مکمل و ویتامینی نیز ممکن است باعث مسمومیت کلیه‌ها و رساندن آسیب به آنها شوند که در مورد آنها نیز حتما باید از پزشک سوال شود.
سخن پایانی
مراقبت از اعضای بدن امر مهمی است که باید برای آن علم کسب کرد و آنرا پیش گرفت. بسیاری از راه‌هایی که جهت خود درمانی برای برخی بیماری‌ها پیش گرفته می‌شوند ممکن است به برخی از اعضای بدن آسیب جدی وارد کنند. قبل از هر کاری و شروع دوره‌های درمانی خودسرانه، حتما از یک پزشک متخصص راهنمایی و مشاوره باید گرفت.
