پروژسترون یک هورمون استروئیدی جنسی برای نشانه‌های جنسی زنانه است. این هورمون بیست و یک کربنه تاثیر بسیار زیادی در تنظیم بسیاری از حالات زنانه در افراد را شامل می‌شود. در ادامه متن به بررسی اینکه این هورمون چه تاثیراتی بر بدن دارد خواهیم پرداخت و نکات بسیار مهمی در رابطه با علائم کمبود، عوارض کمبود، موارد مصرف آمپول پروژسترون و همینطور مصرف در بارداری را بررسی خواهیم کرد.
پروژسترون چیست؟
پروژسترون در بدن از طریق جسم زرد که یک غده درون ریز و موقتی است، برای تنظیم سیکل تخمک گذاری طبیعی، در نیمه دوم چرخه قاعدگی ترشح می‌شود. بسیاری از فرایندهای مربوط به زنان و افراد دارای رحم منتسب به زنان از جمله قاعدگی، بارداری و حتی یائسگی بسته به ترشح این هورمون است.
وقتی سطح این هورمون در بدن کاهش یابد مشکلات متعددی بروز داده خواهد شد که اغلب برای تامین آن از طریق تزریق آمپول، مصرف قرص یا شیاف برای فرد تجویز می‌شود. در ادامه به ضرورت‌های وجود این هورمون در بدن خواهیم پرداخت.
نقش پروژسترون در بدن چیست؟
وجود و ترشح هر یک از هورمون‌ها در بدن از غدد، به منظور تنظیم بسیاری از علائم سلامت بدن است. این هورمون علاوه بر اینکه می‌تواند در تنظیم چرخه قاعدگی و حتی مراحل اولیه بارداری نقش مهمی و تعیین کننده‌ای داشته باشد، می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان جلوگیری کند.
در چرخه قاعدگی حدود روز چهاردهم، وقتی تخمک از تخمدان، برای فرایند تخمک‌گذاری خارج می‌شود، فولیکول تخمدان که تخمک خارج شده را پوشانده است، ساختاری به نام جسم زرد را تشکیل می‌دهند که پروژسترون و میزان کمی استرادیول را ترشح می‌کند.
پروژسترون در صورتی که لقاح انجام شود، بدن را برای بارداری آماده می‌کند. در صورتی که تخمک بارور نشود جسم زرد تجزیه شده و پروژسترون تولید می‌شود و در این صورت یک چرخه قاعدگی جدید آغاز خواهد شد.
در مواردی که تخمک بارور می‌شود، پروژسترون رگ‌های خونی را برای آماده‌سازی آندومتر و تامین مواد مغذی مورد نیاز برای جنین اولیه ترشح می‌کند. پروژسترون به حفظ سلامت آندومتر در طول دوران بارداری کمک خواهد کرد و در طول بارداری همواره جسم زرد تولید می‌کند تا از جفت حمایت شود.
نقش پروژسترون در بارداری چیست؟
نکته مهم اینکه پروژسترون در دوران بارداری نقش بسیار مهمی دارد که لازم است به مقدار متعادل در بدن مادر وجود داشته باشد. مهمترین این وظایف شامل گزینه‌های زیر می‌شوند:
- هورمون مورد نیاز برای برای رشد جنین
- آماده‌سازی سینه مادر برای شیردهی
- تقویت و آماده‌سازی عضلات لگن برای زایمان طبیعی
سطح این هورمون تا انتهای دوران بارداری افزایش خواهد یافت و این موضوع تا زمانی که زایمان انجام شود ادامه خواهد داشت.
عوارض کمبود پروژسترون در بدن چیست؟
در مواردی که این هورمون به اندازه کافی در بدن ترشح نشود، اتفاقات متعددی برای سلامت ایجاد خواهد شد. هورمون پروژسترون برای متعادل ساختن و خنثی سازی اثرات استروژن اضافی در بدن وجود دارد. در واقع می‌توان گفت این هورمون نقش تنظیم کنندگی را به همراه دارد.
اگر در بدن پروژسترون کاهش یابد ممکن است خونریزی قاعدگی بسیار نامنظم شده و در دوران بارداری کاهش آن سبب سقط جنین و حتی زایمان زودرس شود. از این رو اغلب برای مادرانی که در معرض زایمان زودرس قرار دارند دوز مناسبی از آمپول این هورمون برای جلوگیری از زایمان زودرس تزریق خواهد شد.
نکته مهم دیگر اینکه نبود این هورمون در رگ و جریان خون نشانه این است که تخمدان قادر به آزاد کردن تخمک در زمان تخمک‌گذاری نبوده است. این موضوع برای مبتلایان به سندروم تخمدان پلی کیستیک نیز رخ می‌دهد. احساس خستگی، بروز بیماری‌های پوستی و تغییر در وزن از دیگر عوارض کمبود این هورمون در بدن خواهد بود.
علائم کمبود پروژسترون در بدن کدامند؟
- بروز تغییراتی در خلق و خو به ویژه حالاتی از افسردگی و ناراحتی‌های روحی که اغلب بعد از 30 سالگی بروز داده می‌شوند
- مشکلات پوستی از قبیل بروز جوش و آکنه
- ریزش مو
- شکننده شدن ناخن‌ها
- افزایش وزن و افزایش سایز چربی دور کمر
- بروز سردردهای میگرنی
- بروز برخی از انواع آلرژی‌ها
- خشکی واژن
- قاعدگی نامنظم و لکه بینی
- حساسیت سینه‌ها
- کاهش میل جنسی
- گرگرفتگی و دمای بالا برای بدن
- خستگی دائمی
چه مواردی سبب کاهش پروژسترون می‌شوند؟
- افزایش هورمون کورتیزول در بدن سبب افزایش استرس و در پی آن سبب کاهش سطح پروژسترون در بدن خواهد شد
- فعالیت بدن بیش از حد تا مقدار قابل توجهی به کاهش ترشح این هورمون منجر خواهد شد (روزانه 40 دقیقه الی یک ساعت میزان نرمالی است)
عوارض پروژسترون بیش از حد در بدن چیست؟
تا به امروز عوارضی از وجود بیش از حد این هورمون در بدن گزارش نشده است و عواقب جدی پزشکی را به همراه نخواهد داشت. اما در بارداری با وجود اینکه این هورمون در دوران بارداری به صورت طبیعی افزایش می‌یابد، اما مقدار زیاد آن نیز عوارضی را به همراه خواهد داشت که شامل گزینه‌های زیر می‌شود:
- سطح بالای این هورمون سبب بالا رفتن احتمال ابتلا به هیپرپلازی مادرزادی آدرنال خواهد شد
- احتمال ابتلا به سرطان سینه را نیز بالا خواهد برد
- پروژسترون راهی برای تسکین علائم یائسگی محسوب می‌شود اما ممکن است عوارضی را در طولانی مدت در پی داشته باشد
- از پروژسترون به تنهایی و یا ترکیب شده با استروژن برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند
آمپول پروژسترون برای چه مواردی است؟
از آمپول پروژسترون یا قرص آن برای درمان بی‌نظمی در ترشح این هورمون و رفع عوارض ناشی از آن استفاده می‌کنند. آمپول این هورمون به شکل روغنی است و به صورت عضلانی تزریق می‌شود. اغلب این آمپول با تجویز پزشک و با دوز مناسب قابل استفاده است و باید از مصرف خودسرانه آن پرهیز شود. در موارد زیر پزشک این دارو را تجویز خواهد کرد:
- قاعدگی نامنظم و خونریزی‌های مکرر در بازه‌های زمانی بسیار متفاوت
- کمک به تنظیم شدن چرخه قاعدگی که نکته بسیار مهمی محسوب می‌شود
- درمان خونریزی‌های غیر طبیعی واژن
- در صورت آمنوره یا عدم وجود چرخه قاعدگی پس دوران بلوغ
آمپول پروژسترون در دوران بارداری
با اینکه از داروی پروژسترون برای تنظیم چرخه قاعدگی استفاده می‌شود اما تزریق آن در 12 هفته ابتدایی بارداری در بسیاری از موارد ممنوع است و ممکن است مشکلاتی از جمله سقط جنین و آسیب رساندن به جنین را به همراه داشته باشد.
حتی برای بعد از دوران بارداری و در دوران شیردهی نیز باید از آن طبق تجویز پزشک استفاده کرد زیرا مصرف بی مورد از آن سبب وارد شدن این هورمون به شیر مادر شده و به نوزاد آسیب وارد خواهد کرد. تا جای ممکن از مصرف خودسرانه آن باید پرهیز کرد و بر اساس نیاز بدن طبق دستور پزشک عمل کرد.
نکات پایانی
در این متن به طور کامل در مورد هورمون پروژسترون توضیحات کاملی را ارائه کردیم. در مورد مقدار مناسب این هورمون در بدن باید به وجود علائم کمبود آن توجه شود که در متن به طور کامل به آن اشاره کردیم. در صورت نیاز به تزریق آمپول این هورمون حتما باید با تجویز پزشک و با دوز مناسب استفاده شود که از بروز عوارض احتمالی آن طبق شرایط فیزیکی فرد جلوگیری شود.
