سرطان خون شامل انواع مختلفی می‌شود که هر کدام نشانه مربوط به خود را دارند. از جمله علائم مشترک آنها مانند هر نوع سرطان دیگر به ضعف و خستگی می‌توان اشاره کرد. اما این حالت تنها نشانه لوسمی نیست و بهتر است با ادامه متن همراه باشید تا به بررسی موارد بیشتری تحت عناوین زیر در رابطه با این موضوع بپردازیم:
- سرطان خون چیست؟
- انواع سرطان خون کدام است؟
- علائم آن کدامند؟
- نحوه تشخیص چگونه است؟
- راه درمان آن چیست؟
- پیشگیری از آن ممکن است؟
- چه افرادی مستعد ابتلا به سرطان خون هستند؟
سرطان خون چیست؟
انواع سرطان با تکثیر و رشد غیر طبیعی سلول‌های بدن ایجاد می‌شوند. سرطان خون (Leukemia) نیز از جمله مواردی است که از تکثیر و رشد غیر طبیعی مغز استخوان آغاز می‌شود. این موضوع به این معنی است که ابتلا به این سرطان در ابتدا به سلول‌ها و بافت‌های سازنده خون، آسیب خواهد رساند.
شروع این سرطان از مغز استخوان است که اغلب با تکثیر غیر عادی گلبول‌های سفید ایجاد خواهد شد. این نوع از سرطان که گلبول‌های خونی از جمله گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را درگیر می‌کند، یکی از چهار سرطان رایج در کودکان است.
در هنگام ابتلا به لوسمی، سلول‌های بنیادی مغز استخوان که شروع به تکثیر غیر عادی سلول‌های خونی کرده‌اند، سبب متوقف شدن تولید سلول‌های خونی اصلی خواهد شد.
از این رو وقتی گلبول‌های سفید خون که نقش اصلی آنها ایجاد مقاومت بدن است و برای افزایش قدرت سیستم دفاعی بدن تولید می‌شوند، اگر در تکثیر آنها اختلال ایجاد شود یا تولید نشوند، اغلب مغز استخوان شروع به تولید و تکثیر غیر عادی سلول‌های خونی خواهد کرد.
این موضوع که شامل تولید سلول‌های سرطانی و غیر طبیعی می‌شود، اختلالات بسیاری در عملکرد بدن ایجاد خواهد کرد. این موضوع سبب بروز انواعی از سرطان خون با علائم مربوط به خود می‌شود که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
انواع سرطان خون کدامند؟
سرطان خون همانطور که گفته شد، در پی بهم خوردن تولید و عملکرد سلول‌های خونی به وسیله مغز استخوان ایجاد خواهد شد. از این رو ممکن است اختلالاتی در مقاومت بدن در مقابله با عفونت‌ها و جلوگیری از خونریزی و بسیاری از موارد که بسته به تاثیر آن روی قسمت درگیر کننده بدن دارد، ایجاد کند.
به همین دلیل 3 نوع اصلی از این نوع سرطان ایجاد خواهد شد که شامل مواردی است که در ادامه معرفی خواهیم کرد.
1. سرطان خون لوسمی (Leukemia)
در این نوع از سرطان خون که منشاء آن مغز استخوان است، گلبول‌های سفید بیش از حد تولید می‌شوند و این عملکرد تاثیر مستقیمی بر تولید پلاکت‌ها و فعالیت گلبول‌های قرمز به همراه خواهد داشت.
2. سرطان خون لنفومی (Lymphoma)
این نوع از سرطان خون یا لنفوم همانطور که از نامش پیداست، معمولا سیستم لنفاوی بدن را درگیر می‌کند. سیستم لنفاوی وظیفه تنظیم و دفع مایعات از بدن را بر عهده دارد، از طرفی دیگر تولید و عملکرد گلبول‌های سفید را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سیستم لنفاوی در سراسر قسمت‌های بدن قرار دارند.
لنفوسیت به عنوان گلبول سفیدی در بدن با اینکه وظیفه دفاع از بدن در مقابل عفونت‌ها را بر عهده دارد، اما در صورت تولید و تکثیر بیش از حد، اختلالات بسیاری را برای سیستم دفاعی بدن ایجاد خواهد کرد.
3. سرطان خون میلوما (Myeloma)
این نوع سرطان را به عنوان سرطان سلول‌ها پلاسما می‌شناسند. سلول‌های پلاسما در بدن از جمله سلول‌های سفید خون هستند که به عنوان آنتی بادی در بدن تولید می‌شوند.
وقتی سرطان میلوما بدن را درگیر می‌کند، این سلول‌های آنتی بادی در بدن هدف قرار می‌گیرند و مانع از تولید آنها می‌شوند. از این رو سیستم دفاعی بدن به شدت ضعیف شده و زمینه ابتلا به انواع بیماری‌ها فراهم خواهد شد.
سرطان خون چه علائمی دارد؟
وقتی با انواع سرطان خون آشنا شدید لازم است تا علائم ابتلا به این نوع از سرطان را برایتان بیان کنیم. گاهی ممکن است این علائم بسیار نامحسوس باشند.
حتی در ابتدای ابتلا ممکن است هیچ نشانه‌ای بروز داده نشود و یک مرتبه فرد متوجه وخامت ابتلا به آن شده باشد. این علائم بسته به شدت ابتلای فرد ممکن است متفاوت باشند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد استخوان‌ها: از آنجایی که این نوع سرطان از سلول‌های مغز استخوان شروع می‌شود، در ناحیه استخوان‌ها ممکن است درد بی دلیل احساس شود.
- ضعف و خستگی بیش از حد: بارزترین نشانه انواع سرطان، ضعف و خستگی است که اغلب ناشی از اختلال در تولید و عملکرد گولبول‌های قرمز ایجاد می‌شود.
- التهاب غدد لنفاوی: سرطان غدد لنفاوی علائمی متفاوت از ابتلا به سرطان خون لنفوم را به همراه دارد. از آنجایی که این غدد در سراسر بدن از جمله گردن، زیر بغل، دهان و… وجود دارند، ممکن است هر التهاب عفونی و غیر طبیعی نشانه‌ای از ابتلا به لنفوم یا لوسمی باشد.
- بثورات پوستی: به نوعی که زیر پوست به شکل یک توده احساس می‌شوند و به مرور زمان شروع به رشد می‌کنند.
- خونریزی غیر عادی: شامل خونریزی از بینی، روده، لثه و… می‌شود که ناشی از مشکل در انعقاد خون، کمبود پلاکت خون و به دنبال آن پیشروی سرطان خون خواهد بود.
- تعریق‌های شبانه: این موضوع در حدی خواهد بود که رختخواب و لباس فرد به طور کامل خیس می‌شود.
- تنگی نفس: این موضوع می‌تواند بر اثر وجود توده در قفسه سینه باشد و ممکن است حتی قدم زدن آروم نیز فرد را به از نفس افتادن، درگیر کند.
- التهاب لثه: یکی از عمده دلایل ابتلا به لوسمی به شمار می‌رود.
- کبودی‌های غیر عادی: این موضوع ممکن است بیشتر برای پاها ایجاد شود.
- احساس درد در ناحیه چپ و بالای شکم: بر اثر ابتلا به این سرطان اختلالاتی در عملکرد طحال ایجاد می‌شود که از علائم بارز ابتلا، درد این ناحیه است. از طرفی با ایجاد التهاب برای طحال فرد بی‌اشتها خواهد شد و معمولا احساس سیری و پف می‌کند.
- تب و لرز: ناشی از عدم توانایی بدن برای دفاع در مقابل عفونت است که ناشی از پایین آمدن سیستم دفاعی بدن خواهد بود.
- رنگ پریدگی صورت: در انواع سرطان ایجاد می‌شود که در سرطان خون ناشی از کم خونی و اختلال در تولید سلول‌های خونی خواهد بود.
- سردردهای بی‌دلیل و ضربان‌دار: این نشانه‌ی کمتر دیده شده، معمولا در صورت خونریزی سر بروز داده می‌شود.
تشخیص سرطان خون چگونه است؟
ابتلا به انواع سرطان، می‌تواند پیشروی کُند و یا سریع داشته باشد که بسته به شرایط و شدت ابتلای فرد ممکن است پیشروی متفاوتی داشته باشد. معمولا فرد با مشاهده برخی از علائم اذیت کننده مشکوک شده و به پزشک مراجعه خواهد کرد.
در پی مشکوک شدن به این موضوع، پزشک برای تشخیص دقیق علاوه بر بررسی علائم درگیر کننده فیزیکی مانند رنگ‌پریدگی، تورم غدد و… ، آزمایش‌های دقیق‌تری را تجویز خواهد کرد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- آزمایش خون برای شمارش پلاکت‌های خون، گلبول‌های سفید و قرمز
- بافت‌برداری از اندام‌هایی مانند کبد و طحال
- نمونه‌برداری از مغز استخوان یا غدد لنفاوی
- آزمایش سیتوژنتیک برای تشخیص تغییر در کروموزوم‌ها
- تصویربرداری
راه درمان سرطان خون چیست؟
درمان این سرطان بسته به شدت ابتلا به آن متفاوت است. البته در برخی از موارد بر اساس شرایط فیزیکی فرد، سن و جنسیت راهکار درمانی ممکن است متفاوت باشد.
از طرفی اگر ابتلا به سرطان خون سریع‌تر تشخیص داده شود و راهکارهای درمانی نیز به سرعت پیش گرفته شوند، روند درمانی بسیار ساده‌تری برای بهبود انجام خواهد شد. اغلب راهکارهای زیر برای درمان موثر توسط پزشکان بسته به شدت ابتلا و شرایط بیمار پیش گرفته می‌شود:
- شیمی‌درمانی: در این نوع درمان اغلب داروهای خوراکی یا تزریقی برای درمان و کنترل تجویز می‌شوند که بسته به شدت ابتلا دوز متفاوتی باید مصرف شود. در این روش داروهای شیمیایی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
- پرتودرمانی: با تابش امواج با انرژی بالا، به سلول‌های غیر عادی آسیب وارد می‌شود، این موضوع ممکن است برای کل و یا قسمتی از بدن در نظر گرفته شود.
- کاشت یا پیوند سلول‌های استخوانی: از بدن فرد اهدا کننده یا بدن خود فرد، استخوان سالم جایگزین مغز استخوان‌های آسیب‌دیده می‌شود.
- درمان بیولوژیک: به درمان بدن از طریق تقویت سیستم ایمنی بدن پرداخته می‌شود. به آن ایمنی درمانی نیز گفته می‌شود که موجب سازماندهی سلول‌های خونی خواهد شد.
چه افرادی مستعد ابتلا به سرطان خون هستند؟
سرطان خون نیز مانند هر بیماری دیگری، زمینه‌های برای ایجاد شدن لازم دارد. این عوامل زمینه‌ساز شامل گزینه‌های زیر می‌شود:
- بالا رفتن سن به ویژه سن بالای 50 سال
- جنسیت ( این بیماری در مردان شایع‌تر است)
- اضافه وزن و چاقی
- قرار گرفتن در مقابل اشعه بیش از حد نرمال مشخص شده
- مشاغلی مانند کار در مشاغل مرتبط با نفت
- ابتلا به بیماری‌هایی که سیستم دفاعی بدن را تضعیف خواهد کرد
- رژیم غذایی ناسالم، پرچرب و پر گوشت
- قرار گرفتن در معرض سموم آفت‌کش
- استعمال دخانیات از جمله سیگار
پیشگیری از ابتلا به سرطان خون
برای پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها باید از عوامل ایجاد کننده آنها دور ماند. این موضوع بسیار راحت‌تر از ابتلا و پیش گرفتن راهکارهای درمانی زمان‌بر است. بهتر است همواره رژیم غذایی سالم را پیش گرفت و برای تقویت سیستم دفاعی بدن تلاش کرد.
ترک سیگار و مشروبات الکلی، پرهیز از قرار گرفتن در معرض تشعشعات، پیش گرفتن سبک زندگی درست و مدیریت استرس، از احتمال ابتلا به سرطان خون کاسته و می‌تواند تا میزان قابل توجهی به کنترل و پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و حتی ابتلا به انواع سرطان مانند سرطان روده بزرگ و سرطان غدد لنفاوی بکاهد.
نکات پایانی
در این متن به طور کامل در مورد سرطان خون توضیحاتی را ارائه کردیم. با توجه به توضیحات ارائه شده، بهتر است با مشاهده علائمی مانند خستگی، کاهش وزن بدون داشتن رژیم غذایی، درد بدنی، دیدن التهابات و بثورات پوستی در قسمت‌هایی از بدن و… که به طور کامل بیان شد، حتما به پزشک برای تشخیص صحیح و شروع به درمان مراجعه کرد. تشخیص هر چه سریع‌تر این بیماری راه درمانی سریع‌تر و ساده‌تری را برای فرد خواهد داشت.
