سرطان لوزالمعده که با نام سرطان پانکراس نیز شناخته می‌شود، معمولا در سنین بالاتر از 40 سالگی افراد مستعد را به خود درگیر می‌کند. رشد غیرعادی سلول‌ها در پانکراس ممکن است در قسمتهای مختلف آن ایجاد شود. این نوع از سرطان اغلب در مراحل ابتدایی به ندرت تشخیص داده می‌شود و مورد درمان قرار می‌گیرد.
با این حال علائم اولیه سرطان پانکراس با رشد تومورهای سرطانی بروز داده می‌شود که در ادامه متن به آنها به طور کامل اشاره خواهیم کرد و از راهکارهای پیشگیری کننده و درمانی به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد.
سرطان لوزالمعده چیست؟
لوزالمعده یکی از اندام‌های کوچک در بدن است که در قسمت تحتانی پشت معده قرار گرفته است. این عضوِ حدودا 15 سانتی، وظیفه رها کردن آنزیم به منظور هضم غذا را به عهده دارد. در واقع لوزالمعده یک غده درون ریز است که برای هضم چربی، کربوهیدرات و پروتئین‌ها، آنزیم ترشح می‌کند. وقتی اختلالی ایجاد شود این فرایند را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مطالب مرتبط با سرطان لوزالمعده
- بررسی مهمترین عوارض و نشانه‌هایی که سرطان معده به همراه دارد.
- سرطان پروستات چه انواعی دارد؟ راه درمان چیست؟
- عوامل ایجاد کننده سرطان دهان را بشناسید.
پانکراس علاوه بر آنزیم‌ها به تولید هورمون‌های انسولین و گلوکان نیز می‌پردازد که برای کنترل قند خون و متابولیسم گلوکز نیز موثر است. گلوکان برای بالا بردن سطح گلوکز در زمان کم بودن آن موثر است و انسولین نیز برای سوخت گلوکز به سلول‌ها برای داشتن انرژی کمک می‌کند. (منبع)
همانطور که مشخص شد، در غده پانکراس رشد غیر سرطانی انجام می‌شود اما نگرانی برای زمانی است که رشد سرطانی صورت پذیرد. اما با توجه به محل قرار گرفتن لوزالمعده، تشخیص سرطان کمی به سختی امکان پذیر است. متاسفانه وقتی سرطان پیشرفت می‌کند علائم متعددی را بروز می‌دهد که در مراحل ابتدایی هیچ کدام از آنها بروز داده نمی‌شوند.
طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، سرطان لوزالمعده حدود 3 درصد از انواع سرطان را به خود اختصاص می‌دهد که 7 درصد آن به مرگ منجر می‌شود. شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس از سلول‌هایی شروع می‌شود که در قسمت مجاری حامل آنزیم گوارشی ترشح شده از لوزالمعده قرار گرفته‌اند. این نوع از سرطان را آدنوکارسینومای مجرای لوزالمعده می‌گویند. بهتر است در ادامه به علائمی که با پیشرفت این نوع سرطان بروز داده می‌شود، بپردازیم.
علائم سرطان لوزالمعده چیست؟
معمولا سرطان پانکراس تا مراحل پیشرفته نشانه‌ای را از وجود خود بروز نمی‌دهد. این نشانه‌ها در مراحل ابتدایی نهفته می‌مانند و با پیشرفت و درگیری سایر اعضا، هشدارهایی را به فرد بروز می‌دهند. متاسفانه هیچ نشانه اولیه‌ای از این نوع سرطان وجود ندارد و شایع‌ترین علائم سرطان پانکراس که پس از پیشرفت بروز داده می‌شود شامل موارد زیر است:
- کاهش اشتها و کم شدن میل به مصرف انواع مواد غذایی
- کاهش وزن ناخواسته و غیر عمدی بدون پیروی از رژیم غذایی لاغری
- احساس دردهای شکمی که به سمت پشت و کمر کشیده می‌شود
- زرد شدن رنگ پوست
- زرد شدن رنگ سفیدی چشم‌ها
- احساس خستگی
- کمرنگ شدن رنگ مدفوع
- تیره شدن رنگ ادرار
- خارش پوست
- بالا رفتن قند خون و تشخیص دیابت
با مشاهده هر یک از علائم نگران کننده‌ای که بیان شد، لازم است برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کرد. گاهی تشخیص این نوع از سرطان سخت می‌شود اما پزشک با بررسی‌های لازم در مورد ابتلا به سرطان لوزالمعده به نتیجه دقیق خواهد رسید.
علائم سرطان در قسمتهای مختلف پانکراس
علاوه بر موارد بیان شده، در صورتی که سرطان لوزالمعده پیشرفت کند و همینطور قسمتهای مختلفی را درگیر کند، ممکن است علائم دیگری برو داده شود. این علائم به قسمت درگیر شونده بستگی دارند.
1. انسولینوما
ترشح بیش از حد انسولین از پانکراس را انسولینوما می‌گویند که سرطان را در پی دارد و سبب بروز علائمی همچون موارد زیر در فرد مبتلا به سرطان می‌شود:
- تعریق
- استرس و اضطراب
- غش کردن
- افت قند خون
- سرگیجه
2. گلوکاگونوما
زمانی که هورمون گلوکاگون از غده پانکراس بیش از حد نرمال ترشح شود علائمی همچون موارد زیر را در پی دارد:
- عطش
- اسهال
- دفع ادرار بیش از حد
- کاهش وزن
3. ویپوما
در صورتی که پپتید وازواکتیو بیش از حد نرمال ترشح شود، مواردی همچون اسهال شل، گُر گرفتن و دردهای شکمی را به همراه خواهد داشت.
4. سوماتوستاتینوما
ترشح بیش از اندازه سوماتواستاتین سبب ایجاد دردهای شکمی، مدفوع بدبو و چرب، لاغری و اسهال خواهد شد.
5. گاسترینوما
گاسترین یکی از هورمون‌های ترشح شده از پانکراس است که ترشح نامتعادل آن سرطان پانکراس را در پی دارد و علائمی همچون رفلاکس معده، لاغری و خونریزی گوارشی را بروز می‌دهد.
دلایل ابتلا به سرطان پانکراس
علت دقیق و مشخصی برای ابتلا به سرطان پانکراس یا سرطان لوزالمعده هنوز مشخص نشده است. سرطان زمانی بروز داده می‌شود که رشد غیر طبیعی سلول‌ها آغاز شوند. سپس با رشد غیر قابل کنترل به تومور تبدیل خواهد شد.
لوزالمعده عضوی با طول 15 سانتی متر است که ظاهری شبیه گلابی دارد. هورمون‌های انسولین توسط این عضو ترشح می‌شوند که به پردازش قند، کربوهیدرات، چربی و پروتئین پرداخته و به تامین انرژی بدن منجر می‌شود.
در این بین برخی از متخصصین مواردی مانند زمینه‌های وراثتی، سیگار و دود آن را در ابتلا به این نوع از سرطان موثر می‌دانند. علاوه بر این موضوع سرطان لوزالمعده زمانی بروز داد می‌شود که سلول‌های سازنده این عضو، جهش یا تغییراتی در DNA خود داشته باشند.
از آنجایی که DNA دستورالعمل‌ها را به سایر سلول‌ها منتقل می‌کند، زمان مواجه شدن با جهش، رشد غیر قابل کنترل خواهد داشت که پس از مرگ سلول‌های طبیعی نیز به زندگی خود ادامه می‌دهد. تجمع یافتن این سلول‌ها در کنار هم و رشد یافتن آنها سبب ایجاد تومور می‌شود.
وقتی درمان آغاز نشود ممکن است این سلول‌های سرطانی به سایر اندام‌های مجاور، رگ‌های خونی، ارگان‌های حیاتی و حتی قسمتهای دورتر بدن منتقل شوند. معمولا سرطان پانکراس از سلول‌های که مجاری لوزالمعده را پوشانده‌اند آغاز می‌شود. این نوع از سرطان را همانطور که بیان شد آدنوکارسینومای لوزالمعده یا سرطان برون ریز پانکراس معرفی می‌کنند.
25 درصد ابتلا به انواع سرطان پانکراس، ناشی از سیگار کشیدن است.
عوامل زمینه‌ساز ابتلا به سرطان لوزالمعده
برخی از عوامل وجود دارند که زمینه ابتلا به انواع سرطان را فراهم می‌کنند. در مورد سرطان پانکراس نیز موارد زیر تاثیر بیشتری در ابتلا دارند:
- دود سیگار
- ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت
- پانکریتیت یا التهاب مزمن غده لوزالمعده
- سابقه خانوادگی و عوامل وراثتی
- سندروم‌های وراثتی و یا جهش ژنتیکی
- بالا بودن وزن
- سن (احتمال ابتلای افراد بالای 65 سال به این نوع سرطان بیشتر از سایر افراد است)
- رژیم غذایی نامناسب
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
طول عمر بیماران سرطان پانکراس
نرخ مشخصی برای طول عمر و طول درمان مبتلایان به سرطان لوزالمعده نمی‌توان مشخص کرد. در واقع می‌توان گفت برخی از افراد مبتلا به یک نوع از سرطان در مرحله‌ای از سرطان ممکن است طول عمر و یا طول درمان متفاوتی با یکدیگر داشته باشند.
زمان مشخصی برای زنده ماندن بر اثر ابتلا به این سرطان نمی‌توان مشخص کرد. اما می‌توان بر اساس آن مشخص کرد که تا حدود چه زمانی فرصت برای ادامه دادن دوره‌های درمانی وجود دارد. در بسیاری از موارد بیمار مبتلا به سرطان پاکراس تا 5 سال به ادامه حیات ادامه خواهد داد. اما این نرخ قطعی برای مشخص کردن طول عمر بیماران مبتلا به سرطان پانکراس نیست باید از پزشک در مورد این موضوع راهنمایی دقیق را دریافت کرد.
لازم به ذکر است، سرطان لوزالمعده را سرطان خاموش معرفی می‌کنند؛ زیرا تا زمانی که پیشرفت نکند قابل تشخیص نخواهد بود.
مراحل پیشرفت سرطان پانکراس
در صورت تشخیص ابتلا به سرطان پانکراس، پزشکان در مورد گستردگی سرطان آزمایشات متعددی را انجام خواهند داد. این آزمایشات معمولا با بررسی آزمایش خون، اسکن بدن و تصویربرداری انجام می‌شود.
با انجام این آزمایشات پزشکان سعی بر تثبیت سرطان در همان مرحله خواهند داشت تا از پیشرفت آن جلوگیری کنند. مرحله بندی این سرطان کمک می‌کند تا علاوه بر مشخص شدن سطح سرطان، گزینه‌های درمانی دقیق‌تر مشخص شوند.
- مرحله اول: تومور فقط در لوزالمعده وجود دارد
- مرحله دوم: بافت سرطانی و تومور به بافت‌های شکم و نزدیک به پانکراس نیز منتقل شده‌اند
- مرحله سوم: سرطان به رگ‌های خونی وارد شده است و از طریق غدد لنفاوی گسترش خواهد یافت
- مرحله چهارم: تومورها به اندام‌های حیاتی مانند کبد منتقل شده‌اند
با توجه به اینکه سرطان لوزالمعده در مرحله اول هیچ نشانه و علائمی ندارد، درمان از زمان بروز علائم شروع می‌شود.
مرحله 2؛ بروز علائم
در این مرحله سرطان لوزالمعده در حال انتشار به غدد لنفاوی نزدیک در محل خواهد بود. با انتقال به غدد لنفاوی، شروع به انتقال به رگ‌های خونی نیز خواهد کرد. از این رو به اعضای دیگر نیز منتقل خواهد شد.
معمولا تشخیص به ابتلا به سرطان پانکراس در این مرحله کاملا سخت است. زیرا علائم چندانی را از خود بروز نخواهد داد. معمولا علائم خفیفی از جمله موارد زیر بروز داده می‌شوند:
- زردی پوست
- تغییر رنگ ادرار
- دردهای خفیف در ناحیه بالایی شکم
- کاهش اشتها و کاهش وزن ناخواسته
- خستگی جسمی
درمان سرطان پانکراس در مراحل ابتدایی
در صورت تشخیص دقیق در این مرحله که کار کاملا دشواری است، راهکارهای درمانی به سرعت آغاز خواهند شد. این راهکارهای درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- جراحی در صورت لزوم
- داروهای ضد درد و مسکن
برای درمان ممکن است پزشک هر یک از راهکارهای درمانی را در کنار راه درمان دیگر تجویز کند. این روش‌های درمانی برای کوچک کردن تومور آغاز می‌شوند و راهکارهای درمانی به منظور جلوگیری از رشد و پیشرفت به سایر قسمت‌ها آغاز می‌شوند.
احتمال زنده ماندن فرد مبتلا به سرطان لوزالمعده در این مرحله پس از 5 سال، 2 الی 30 درصد است.
مرحله 3؛ شروع به گسترش یافتن
در این مرحله سرطان لوزالمعده شروع به گسترش به قسمتهای نزدیک مانند غدد لنفاوی و رگ‌های خونی می‌کند. معمولا در این مرحله سرطان از این طریق به قسمتهای دورتر گسترش می‌یابد. در این مرحله بیمار علائمی همچون موارد زیر را تجربه خواهد کر:
- احساس درد در قسمت پشت و بالایی شکم
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- خستگی بدنی
- افسردگی
در بیشتر موارد این مرحله از سرطان، فرد با تشدید علائم مواجه می‌شود. این موضوع به این دلیل است که سرطان غیر قابل تشخیص بوده است و فراتر از غده پانکراس را به خود درگیر می‌کند.
درمان سرطان پانکراس در مراحل میانی
درمان در این مرحله دشواری خاص خود را دارد و اغلب با پیشگیری از پیشرفت بیماری روند درمانی شروع می‌شود. روش درمانی به نسبت درگیری بیماری در این مرحله ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- جراحی برای برداشتن قسمتی از لوزالمعده با روش Whipple
- تجویز داروهای ضد سرطان برای پیشگیری از پیشرفت
- پرتودرمانی
احتمال زنده ماندن فرد مبتلا به سرطان لوزالمعده در این مرحله پس از 5 سال، 3 الی 12 درصد است.
مرحله 4؛ انتشار تومور به ارگان‌های حیاتی
در این مرحله سرطان به اندام‌های حیاتی مانند مغز استخوان و اندام‌های حیاتی دیگر انتقال یافته است. زمانی سرطان به این مرحله می‌رسد که دیر تشخیص داده شده باشد. زیرا علائم خاصی را تا زمانی که به عضوهای دیگر منتقل نشده باشد بروز نمی‌دهد:
- دردهای شکمی
- احساس درد در ناحیه پشت
- خستگیپ
- زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم
- کاهش وزن بی دلیل
- کاهش اشتها
- افسردگی
درمان سرطان پانکراس در مرحله پایانی
برای درمان سرطان لوزالمعده در این مرحله در بیشتر موارد نمی‌توان کاری کرد اما تسکین دهنده‌هایی برای درد تجویز می‌شوند تا از عوارض آن بکاهد. موارد زیر اغلب به کار برده می‌شوند تا تلاش‌های لازم برای حفظ بیمار انجام شود:
- داروهای ضد درد
- جراحی مجاری صفراوی
- شیمی درمانی
- عمل بای پس معده
احتمال زنده ماندن فرد مبتلا به سرطان لوزالمعده در این مرحله پس از 5 سال، 3 الی 4 درصد است.
عوارض عدم درمان سرطان لوزالمعده
در صورت عدم درمان سرطان پانکراس، مشکلات متعددی بروز داده می‌شود. این عوارض اغلب سلامت و عملکرد بیمار را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند که شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن که ناشی از گرفتن انرژی بدن فرد است
- بروز حالت تهوع و استفراغ و یا از دست دادن آب از بدن ایجاد می‌شود
- مسدود شدن مجاری صفراوی که سبب زرد شدن رنگ پوست می‌شود
- درد ناشی از رشد تومور که گاهی با مصرف داروهای ضد درد نیز کاهش نمی‌یابند
- پیشرفت سرطان سبب انسداد روده خواهد شد که هضم غذا را با اختلال مواجه خواهد کرد
پیشگیری از ابتلا به سرطان لوزالمعده
- ترک سیگار و سیگار نکشیدن یا دوری از هر نوع دود ناشی از تنباکو
- متعادل نگه داشتن وزن (اگر به کاهش وزن نیاز دارید سریعا راهکارهای درست برای کاهش وزن اصولی را پیش بگیرید)
- پیروی از رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات بیشتر با تنوع رنگی مختلف
- فراموش نکردن ورزش روزانه و یا حداقل سه مرتبه در هفته
- در صورت وجود سابقه خانوادگی بهتر است از یک متخصص ژنتیک در این زمینه مشورت دریافت کرد
مطالب مرتبط با سرطان لوزالمعده
- بررسی مهمترین عوارض و نشانه‌هایی که سرطان معده به همراه دارد.
- سرطان پروستات چه انواعی دارد؟ راه درمان چیست؟
- عوامل ایجاد کننده سرطان دهان را بشناسید.
جمع‌بندی
در این متن به بررسی نکات مهمی در رابطه با سرطان لوزالمعده یا سرطان پانکراس پرداختیم. همانطور که بیان شد، این بیماری در مراحل ابتدایی نشانه‌های چندانی بروز نمی‌دهد اما در صورت پیشرفت تا حدودی قابل تشخیص است و راهکارهای درمانی برای جلوگیری از پیشرفت سرطان موثرتر عمل می‌کنند.
