غربالگری بارداری برای چه از اهمیت بالایی برخوردار است

غربالگری از جمله روش هایی است که لازم می باشد مادران با پیگیری پزشک در طی 9 ماه بارداری برای اطمینان از سلامت جنین و خود انجام می دهند. غربالگری شامل آزمایشات غیر تهاجمی و گاها تهاجمی است که با استفاده از آن پزشک رشد و سلامت جنین را تحت نظر دارد.

تست های غربالگری قبل از تولد

آزمایش های غربالگری قبل از تولد، مجموعه معاینه هایی است که در دوران بارداری بر روی مادران انجام می شود. این آزمایش ها به این دلیل انجام می شود تا مشخص شود جنین دچار نقص جسمی و عصبی هست یا خیر. البته این نکته قابل ذکر می باشد که بیشتر این آزمایش ها غیر تهاجمی هستند.
آزمایش غربالگری معمولا در سه ماهه اول، دوم و سوم انجام می شود.

نکته: آزمایش غربالگری در بارداری تنها احتمال خطر و بیماری در جنین را نشان خواهد داد. این حرف بدان معنا است وقتی نتیجه این نوع آزمایش در زمان بارداری مثبت شود، تنها آزمایش تشخیصی است که می تواند جواب قطعی را بدهد.

برخی آزمایش های غربالگری در دوران بارداری شامل این موارد می شود:
برای مثال اگر مادر بارداری دارای دیابت باشد یا دچار دیابت دوران بارداری شده باشد، آزمایش بررسی گلوکز بر روی او انجام می شود.

همچنین برخی از خانم ها شرایط خاص و خطرناکی را در دوران بارداری نسبت به باقی خانم ها سپری می کنند، در نتیجه آزمایش های غربالی بیشتری را انجام می دهند. به عنوان مثال خانم هایی که در مناطقی زندگی کرده اند که بیماری سل در آن جا زیاد بوده، باید آزمایش پوستی از سل انجام دهند.

چه زمانی آزمایش غربالگری در بارداری انجام می شود؟

تست های غربالگری 3 ماهه اول بارداری اغلب از هفته دهم آغاز می شود. این آزمایش ها معمولا شامل آزمایش خون و سونوگرافی است.
در این آزمایش ها سلامت و رشد کلی جنین داخل رحم مورد بررسی قرار می گیرد که تا اطمینان حاصل شود جنین در شرایط مساعدی به سر می برد. برای مثال:

• افرادی که سابقه ژنتیکی سندروم دان در خانواده دارند، بررسی می شود آیا جنین در معرض این بیماری کروموزومی قرار دارد یا سالم است.
• همچنین در این مرحله سلامت جنین از نظر، اختلالات قلبی، فیبروز کیستیک و سایر مشکلات رشدی بررسی می شود.

آزمایش های بعدی غربالی سه ماهه دوم بین 14 الی 18 هفتگی بارداری انجام می شود. در این تست این امکان وجود دارد مجدد از مادر آزمایش خون گرفته شود.

در این آزمایش علاوه بر آن که مادر معاینه می شود تا در خطر نباشد، سلامت کودک نیز از نظر بیماری سندرم داون یا نقص لوله عصبی نیز بررسی می شود. همچنین در این دوره مادر مجدد سونوگرافی باید انجام دهد.

تست های غربالگری سه ماهه اول

1. سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از جنین داخل رحم استفاده می شود. این آزمایش برای تعیین اندازه و موقعیت جنین مورد استفاده قرار می گیرد. در غربالگری با سونوگرافی نشان می دهد که خانم ها در طول دوران بارداری خود در چه شرایط جسمی داخلی قرار دارند و از طرفی هرگونه ناهنجاری احتمالی در ساختار رشد استخوان ها و اعضای بدن جنین را نشان می دهد.

سونوگرافی ویژه ای به نام سونوگرافی شفاف نوچال یا (NT (nuchal-translucency بین هفته های یازدهم تا چهاردهم بارداری انجام می شود. این سونوگرافی میزان تجمع مایع در قسمت پشت گردن جنین را بررسی می کند. اگر مایع سیال بیشتر از حد زیاد باشد، این بدان معنی است که احتمال ابتلا به سندرم داون بیشتر است.

نکته: در طول سه ماهه دوم، از یک سونوگرافی دقیق تر، که اغلب به عنوان بررسی آناتومی جنین از آن نام می برند، برای ارزیابی دقیق کودک، از سر تا پا برای هرگونه نقص هنگام تولد استفاده می شود. با این حال، تمامی نقص ها هنگام تولد توسط سونوگرافی قابل مشاهده نیست.

2. آزمایشات اولیه خون و غربالگری

در سه ماهه اول، دو نوع آزمایش خون انجام می شود که برای اندازه گیری سطح برخی از مواد موجود در خون مادر باردار صورت می گیرد. در این غربالگری میزان پروتئین پلاسما A مربوط به بارداری و هورمونی بنام گنادوتروپین کوریونی انسانی مورد بررسی قرار می گیرد.

نکته: سطح غیر طبیعی هر دو به معنای خطر ناهنجاری کروموزومی است.

در اولین آزمایش خون برای غربالگری دوران بارداری قبل از زایمان، خون مادر باردار مورد آزمایش قرار می گیرد تا بررسی شود، آیا مادر در برابر سرخجه ایمن شده است و از نظر سیفلیس، هپاتیت B و HIV نیز مورد بررسی قرار گرفته می شود.

همچنین از آزمایش خون برای تعیین گروه خونی و فاکتور Rh (مثبت و منفی بودن گروه خونی)استفاده می شود. این موضوع بسیار مهم است که گروه خونی مادر و جنین با یکدیگر مشابه باشند.

البته این نکته زمانی اهمیت پیدا می کند که، مادر دارای گروه خونی منفی باشد، اما جنین داخل رحم او دارای گروه خونی مثبت باشد؛ در این زمان مادر و جنین هر دو در خطر هستند، چرا که گلبول های سفید خون مادر جنین را به چشم یک ضایعه می بینند و به طور طبیعی علیه او آنتی بادی ترشح می کنند. این اتفاق حاملگی را با خطر سقط جنین روبرو خواهد کرد.

نکته: هنگامی که گروه خونی مادر منفی و کودک مثبت باشد، در طی بارداری با تجویز پزشک، در دوران بارداری و چند وقت پس از زایمان داروهایی حاوی گلوبولین مصرف می کند تا جلوی عمل ترشح پادتن گرفته شود.

نکته: اگر مادر باردار دارای گروه خونی مثبت باشد و جنین دارای گروه خونی منفی باشد در این زمان مشکلی رخ نخواهد داد.

3. نمونه برداری از پرزهای جفتی

نمونه برداری از پرزهای کوریونی یک آزمایش غربالگری تهاجمی است که شامل گرفتن یک قطعه کوچک از بافت جفت است. این نمونه گیری معمولاً بین هفته های 10 و 12 انجام می شود. این تست برای تشخیص ناهنجاری های ژنتیکی مانند سندرم داون و نقص های دیگر هنگام تولد استفاده می شود.

نکته: نمونه برداری از پرزهای کوریونی با دو روش انجام می شود. یک نوع از طریق شکم انجام می شود، که یک آزمایش ترانس شکمی نامیده می شود. یک نوع از طریق دهانه رحم انجام می شود، که یک آزمایش ترانس رحمی است.

مضرات نمونه برداری:  این نوع  تست اثرات جانبی مانند گرفتگی یا لکه بینی دارد. همچنین احتمال سقط جنین در آن کمی وجود دارد.

آزمون های غربالگری سه ماهه دوم

1. غربالگری آزمایش خون

غربالگری چهار مارکر معمولاً در صورتی که مادر باردار خیلی دیر شروع به مراقبت از بارداری کند، معمولاً تجویز می شود. در این آزمایش نیز بررسی می شود آیا کودک دچار نقص در سلامت خود است یا خیر.

2. غربالگری گلوکز

آزمایش غربالگری گلوکز، دیابت حاملگی را بررسی می کند. این آزمایش معمولاً در شرایطی است که می تواند در دوران بارداری ایجاد شود.
این نوع دیابت معمولاً موقتی است. دیابت حاملگی می تواند مادر باردار را وادار به انجام سزارین کند، زیرا نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری معمولاً درشت تر به دنیا می آیند.

3. آمنیوسنتز

در طی آمنیوسنتز، مایعات آمنیوتیک برای آزمایش از رحم خارج می شود. مایع آمنیوتیک در دوران بارداری کودک را محاصره می کند. این مایع حاوی سلول های جنین با همان آرایش ژنتیکی مانند نوزاد است و همچنین دارای مواد شیمیایی مختلفی می باشد که توسط بدن کودک تولید می شود.

انواع مختلفی از آمنیوسنتز وجود دارد. آزمایش آمنیوسنتز ژنتیکی برای ناهنجاری های ژنتیکی انجام می شود. آمنیوسنتز ژنتیکی معمولاً بعد از هفته 15 بارداری انجام می شود.

4. تست های سه ماهه سوم

سه ماهه سوم بارداری جز دوران های مهم می باشد که جنین بیشترین رشد خود را در این دوره شروع می کند. در نتیجه آزمایشات غربالگری با احتیاط بیشتری باید انجام شود. این آزمایشات شامل موارد زیر می باشد.

• پروفایل بیوفیزیک
• غربالگری استرپتوکوک گروه B
• تست غیر استرسی (NST)
• تست استرس انقباضی

در آخر:

غربالگری در دوران بارداری سلامت جنین و مادر را بررسی و به نوعی تضمین می کند، اما این نکته قابل اهمیت است که با پیگیری آن سلامت مادر طی بارداری نیز مورد بررسی قرار می گیرد. چرا که در این دوره سلامت مادر و جنین هر دو به یک دیگر وابسته است.