سرگیجه در بارداری یا مشکلاتی مانند بی‌حالی و ضعف در این دوران ممکن است گاهی اتفاق افتد. این موضوع ناشی از تغییرات بدنی ایجاد شده برای مادر است. از جمله این تغییرات بالا رفتن تپش قلب در بارداری و افزایش خون به مقدار 30 الی 50 درصد نسبت به سابق است که می‌تواند سبب ایجاد سرگیجه شود.
در بسیاری از موارد، این حالت طبیعی است زیرا تغییرات دوران بارداری این موضوع را ایجاد کرده است. اما بهتر است با سایر دلایل دیگری که دارد آشنا شد تا عوامل خطر را جدی گرفت و در صورت نیاز راهکارهای درمانی را انجام داد.
دلایل ایجاد سرگیجه در بارداری چیست؟
برخی از عللی که سبب سرگیجه در بارداری می‌شوند به راحتی قابل تشخیص نیستند اما عمده دلایلی وجود دارند که برای این موضوع شایع‌تر هستند.
1. تغییرات فیزیکی و هورمونی
در این دوران سطح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد تا خون اضافه شده در بدن به سمت جنین بهتر هدایت شود. علاوه بر آن عروق خونی نیز گشاد می‌شوند تا این جریان را به خوبی هدایت کنند. در نتیجه این موضوع اغلب در ماه‌های میانی بارداری فشار خون کاهش خواهد یافت و خون کمتری به مغز خواهد رسید.
اما سیستم عصبی و همینطور قلبی و عروقی، به سرعت خود را با این شرایط وفق می‌دهند تا مغز دچار مشکل نشود ولی گاهی سرعت سازگاری پایین بوده و مادر احساس سرگیجه را در این دوران تجربه خواهد کرد.
2. کم خونی در بارداری
کم خونی در بارداری ممکن است یکی از برجسته‌ترین دلایل سرگیجه در بارداری باشد. این موضوع باعث می‌شود تا در بدن مادر به مقدار لازم گلبول‌های قرمز وجود نداشته باشند که اکسیژن‌رسانی به خوبی انجام شود. در نتیجه اکسیژن کمتری به مغز رسیده و سرگیجه احساس خواهد شد.
شایع‌ترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن است که باید برای رفع این موضوع حتما مادر دوز مناسبی از مکمل‌های آهن و تغذیه درست را حتی پیش از اقدام به بارداری رعایت کند. البته مصرف خودسرانه از مکمل‌ها در این دوران به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
3. دمای بالای بدن
در این دوران دمای بدن مادر برای اینکه انرژی بیشتری مصرف می‌کند تا رشد جنین کامل شود، بالاتر خواهد رفت. در نتیجه وقتی مادر اکسیژن کافی در دمای بالای هوای محیط را دریافت نکند یا حتی اگر لباس ناراحت و جذب پوشیده باشد، احساس سرگیجه ممکن است داشته باشد.
4. شرایط روحی و اضطراب
در شرایط روحی که مادر دچار استرس و اضطراب است، نفس نفس زدن و بالا رفتن ضربان قلب ایجاد می‌شود. در نتیجه‌ی این موضوع اکسیژن‌رسانی و خونرسانی به مغز با مشکل مواجه خواهد شد.
برای کنترل و مدیریت این حالات فکری و روحی لازم است از جلسات گروهی مانند مدیتیشن و یوگا در بارداری یا یک روان‌درمانگر حاذق کمک دریافت شود تا فرایند بارداری و وضع حمل با آرامش به پایان برسد.
5. تاثیر عصب بر سیستم گردش خون
حمله وازوواگال که سنکوپ هوش‌بر نیز شناخته می‌شود، نوعی ضعف در عصب واگ (طولانی‌ترین عصب مغز که بر فرایند بلع، هاضمه، صحبت کردن و پاراسمپاتیک تاثیر دارد) است. عطسه‌های با شدت یا ادرار و مدفوع با شدت گاهی ممکن است سبب این موضوع شوند که کم‌آبی بدن، استرس و اضطراب یا حتی دردهای شدید زمینه ایجاد آنرا فراهم می‌کنند.
مادران در دوران بارداری در خطر این حمله قرار دارند که ممکن است سرگیجه در بارداری، خمیازه‌های مکرر، تعریق و نفس نفس زدن، رنگ‌پریدگی، احساس گُر گرفتگی و حالت تهوع را در پی داشته باشد. در صورت مواجه شدن با این موارد مادر باید فورا به پهلو دراز کشیده و نفس‌های عمیق بکشد.
کنترل و درمان سرگیجه در بارداری
- با ایجاد سرگیجه در بارداری مادران فورا باید دراز بکشند
- به پهلو دراز کشیدن می‌تواند جریان خون را افزایش دهد تا خون و اکسیژن سریع‌تر به مغز برسد و سرگیجه کنترل شود
- نگه داشتن پاها کمی بالاتر از بدن می‌تواند خونرسانی را به سمت مغز سرعت بخشد؛ برای این منظور از دو بالش نرم استفاده شود کافی ست
- در مواردی که جایی برای خوابیدن نبود می‌توانید بنشینید و نفس‌های عمیق دریافت کنید
- اگر امکان نشستن نیز فراهم نباشد باید یک زانو را خم کنید و مانند بستن بند کفش روی زانوی دیگر بنشینید
- از دیگران کمک بخواهید تا به مکان مناسب برای راحت بودن، شما را هدایت کنند
- مقداری آب بنوشید و تا جای ممکن از مصرف نوشیدنی خیلی سرد یا خیلی گرم در حالت سرگیجه پرهیز کنید
پیشگیری از سرگیجه در بارداری
در صورتی که مادران سرگیجه در دوران بارداری را برای اولین بار حس کردند باید راهکارهایی را برای پیشگیری از تکرار آن را انجام دهند. در ادامه این راهکارها را بیان خواهیم کرد.
1. آرام بلند شوید
زمان خوابیدن یا نشستن به ویژه در طولانی مدت، خون در پاها جمع خواهد شد. وقتی مادر قصد بلند شدن داشته باشد، خون یک مرتبه نمی‌تواند به مغز برسد و کمی زمان میبرد تا بدن خود را با شرایط سازگار کند. برای پیشگیری از این موضوع می‌توان از جوراب واریس استفاده کرد و تا جای ممکن آرام از جا بلند شد.
2. خوابیدن به پهلو
سه ماهه میانی و سه ماهه پایانی، جریان خون در پاها کُند می‌شود؛ طوری که به پشت خوابیدن این موضوع را تشدید می‌کند. برای پیشگیری از این موضوع، بهتر است مادران اوقات استراحت و خواب، به پهلو دراز بکشند.
3. تغذیه درست
یکی از مواردی که ممکن است ضعف و سرگیجه در بارداری را ایجاد کند، تغذیه غلط است. هیدراته نگه داشتن بدن با مصرف آب و مایعات کافی در کنار تغذیه درست می‌تواند به پیشگیری از سرگیجه به ویژه در فصل گرم کمک شایانی برساند.
علاوه بر این موضوع داشتن تعداد وعده‌های غذایی بیشتر با مقدار کمتر می‌تواند از افت قند خون و افت مواد معدنی خون جلوگیری کند که در نتیجه جریان خونرسانی به درستی انجام خواهد شد.
4. لباس راحت
یکی از گزینه‌هایی که ممکن است در خونرسانی اختلال ایجاد کند، لباس‌های کشی و جذب هستند. تا جای ممکن مادران باید در دوران بارداری لباس‌های سبک، نخی، خنک و آزاد بپوشند.
5. متعادل نگه داشتن دمای بدن
گرمای شدید برای بدن افت فشار خون را به همراه دارد که در نتیجه آن خون کمتری به مغز رسانده می‌شود و سرگیجه در بارداری را برای مادر به همراه خواهد داشت. برای پیشگیری از این موضوع باید دمای آب برای دوش گرفتن و دمای منزل به حالت متعادل باشد.
6. فعالیت بدنی متعادل
ورزش کردن در بارداری فواید بسیار زیادی به همراه دارد و یکی از آنها گردش خون بهتر است. اما فشار زیادی نباید در این دوران برای ورزش کردن وجود داشته باشد و حد تعادل طبق نظارت پزشک برای ورزش در بارداری باید نگه داشته شود. گزینه‌هایی مانند یوگا در بارداری از جمله گزینه‌های پیشنهادی مفید هستند.
نکات پایانی
مادران در دوران بارداری حالات مختلفی را تجربه می‌کنند که گاهی برایشان بسیار اذیت کننده است. یکی از آنها سرگیجه در بارداری است که باید در صورت همراه شدن با تاری دید، اختلال در تکلم، افزایش ضربان قلب شدید، تنگی نفس، سردرد، بی‌حسی، درد قفسه سینه و تاری دید حتما به پزشک مراجعه کنند.
