علائم دیابت و راهکارهایی برای پیشگیری از آن

علائم دیابت ، این بیماری مزمن در افراد مختلف متفاوت است و  ممکن است از فردی تا فرد دیگر این علائم شدت و ضعف داشته باشند ولی یک سری از آنها مشترک هستند. در این مطلب علائم دیابت، انواع آن و راه هایی برای پیشگیری ازآن را ارائه می کنیم. با ما در ادامه همراه شوید.

دیابت بر اثر قطع تولید انسولین و یا عملکرد نامناسب آن دربدن به وجود می آید. انسولین هورمونی است در بدن که از طریق پانکراس (لوزالمعده) تولید می شود. هر فردی با مصرف مواد قندی، نشاسته و… مقدار زیادی قند وارد جریان خون می کند، این هورمون سطح قند خون را تنظیم می کند.

دیابت یا ازدیاد قند خون یک اختلال متابولیک است که در آن بدن توانایی تولید انسولین را ندارد یا بدن در مقابل انسولین مقاوم شده است. همانطور که گفته شد، نقش انسولین در بدن کنترل میزان قند خون است. در دیابت، بدن توانایی پایین آوردن مقدار قند خون را ندارد، از این رو افزایش قند خون اتفاق می افتد که به آن هایپرگیسمی می گویند.

وقتی قند خون در دراز مدت در بدن بالا باشد سبب تخریب رگ های ریز بدن می شود که می تواند اعضای مختلف بدن مانند کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند همینطور دیابت با بیماری های قلبی و عروقی ارتباط مستقیمی دارد. در ادامه به ارائه توضیحاتی درباره دیابت می پردازیم و سپس علائم آن را عنوان می کنیم.

انواع دیابت کدام است؟

در بیماری دیابت، پانکراس توانایی تولید انسولین را از دست می دهد یا تولید انسولین توسط آن کمتر از مقداری است که بدن به آن نیاز دارد. دیابت دو نوع دارد؛ دیابت نوع یک که درآن سلول های بتا در پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند از بین رفته اند بنابراین هایپرگلیسمی اتفاق می افتد. در دیابت نوع دو هم در اثر بیماری های زمینه ای مانند چاقی، ژنتیک و کم تحرکی ایجاد می شود. در دیابتنوع دو در اثر ترشح بیش از حد انسولین، بدن نسبت به آن مقاوم می شود و در نهایت منجر به از بین رفتن سلول های بتا در پانکراس می شود.

نوع دیگری از دیابت هم وجود دارد که در دوران بارداری در زنان دیده می شود که به دیابت بارداری معروف است. این نوع دیابت معمولا در هفته های 24 تا 28 بروز می کند و با زایمان از بین می رود؛ البته در برخی موارد هم دیابت بارداری پس از بارداری هم ادامه پیدا می کند. در این نوع دیابت به دلیل خطراتی که در قند خون بالا برای جنین وجود دارد، سریعا باید به تزریق انسولین زیر نظر پزشک اقدام شود.

البته دیابت انواع دیگری نیز دارد که ما به دلیل ضیق وقت از اشاره به آنها معذوریم. ابلته هر نوع دیابت علائم مخصوصی دارد ولی در ادامه به ازائه علائم کلی این بیماری می پردازیم.

تفاوت بین دیابت نوع اول و نوع دوم

• در دیابت نوع یک بدن مبتلا به این بیماری انسولین تولید نمی کند، در صورتی که در دیابت نوع دو بدن با کاهش تولید انسولین مواجه است.
• از دیگر تفاوت های بین دیابت نوع یک و نوع دو، عوامل ژنتیکی است. دیابت نوع یک به عوامل ژنتیکی وابسته است و این نکته را نیز باید در نظر داشت که این به آن معنا نیست که تمامی دوقلوهای یکسان به دیابت مبتلا می شوند. در دیابت نوع دو ژنتیک می تواند در آن تاثیر داشته باشد ولی علاوه بر مسئله ژنتیک عوامل محیطی نیز در آن تاثیر دارد؛ از جمله عوامل محیطی مانند اضافه وزن، کم تحرکی و داشتن یک رژیم غذایی ناسالم می تواند ریسک ابتلا به این بیماری را بالا ببرد.
• در افرادی که یکی از اعضای درجه یک خانواده به این بیماری مبتلا است 5تا 10 درصد ریسک ابتلا به این بیماری در افراد خانواده در مقایسه با افراد همسن، همگن و هم شرایط  خودشان بیشتر است.
• خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع یک در کودکی برای زن و مرد یکسان است، این در حالی است که در بزرگسالان خطر ابتلا به دیابت نوع دو در مردان بیشتر است که به دلیل داشتن سبک زندگی ناسالم و اضافه وزن است.
• در دیابت نوع اول سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های تولید کننده انسولین (سلول های بتا) حمله می کند و توانایی بدن برای تولید انسولین کاهش میابد و افراد مبتلا به این نوع دیابت باید برای کنترل میزان قند خون خود هر روزه انسولین مصرف کنند در صورتی که افراد  مبتلا به دیابت نوع دو در مراحل اولیه نیاز به انسولین تکمیلی ندارد.
• دیابت نوع یک ممکن است بعد از ابتلا به بیماری های ویروسی مانند گوشک و سرخچه، ایجاد شود اما علت مبتلا شدن به دیابت نوع دو مربوط به سالخوردگی و افزایش سن، سبک زندگی ناسالم، تاثیرات ژنتیکی و بی تحرکی است.

علائم دیابت کدامند؟

علائم دیابت و هشدارهای اولیه آن شامل افزایش احساس گرسنگی، خشکی دهان، سر درد، تاری دید، تکرر ادرار، افزایش احساس تشنگی، ضعف و بی حالی و کاهش وزن بی دلیل است که در زیر به همه آنها اشاره خواهیم کرد. به خواندن ادامه دهید.

تکرر ادرار

یکی از علائم  شایع دیابت تکرر ادرار است. در بدن برای کاهش قند خون، قند اضافی از طریق کلیه ها همراه با آب فراوان دفع می شود لذا در  شرایطی که قند خون بالاست (بدن افراد مبتلا به دیابت) بدن به دفع مقدرای زیادی آب همراه با قند اقدام می کند که باعث بروز علائمی چون احساس تشنگی می شود. لازم به ذکر است که تکرر ادرار می تواند از علائم بسیاری از بیماری ها باشد برای حصول اطمینان بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

افزایش احساس گرسنگی

در افراد سالم وقتی فرد غذا می خورد بدن غذا را به گلوکوز تبدیل می کند و به صورتی در کبد ذخیره می کند تا در هنگامی که غذا به بدن نمی رسد از گلوکز ذخیره استفاده کند و انرژی بدن را تامین کند. در افراد مبتلا به دیابت با مصرف غذا و تولید گلوکوز، سطح قند خون بالا می رود و چون بدن قادر به ذخیر این گلوکز نیست، برای پایین آوردن سطح قند خون، گلوکز را از طریق ادرار دفع می کند. بنابراین فرد همیشه گرسنه است و انرژی ندارد.

افزایش احساس تشنگی

از دیگر علائم دیابت افزایش احساس تشنگی است. همانطور که در بالا توضیح داده شد در افراد مبتلا به دیابت دفع آب همراه با قند از طریق کلیه ها زیاد است؛ پس طبیعی است که افرادی که آب زیادی از دست می دهند، دچار کم آبی و افزایش احساس گرسنگی شوند.

خشکی دهان

در پی افزایش سطح قند خون در شرایطی که بدن قادر به تولید انسولین نیست، آبی که از بدن دفع می شود حجم زیادی دارد و باعث بروز علائمی مانند خشکی دهان می شود.

سردرد

یکی دیگر از علائم دیابت سردرد است که بسیاری از افراد قادر به شناسایی آن نیستند. با افزایش سطح قند خون در بدن  تعادا حملات سردرد و ماندگاری آنها هم افزایش پیدا می کند.

تاری دید

در افراد میتلا به دیابت به علت نوسانات و تغییرات سطح قند خون می تواند بر روی عدسی چشم تاثیر منفی بگذارد که سبب تاری دیدن می شود و خوشبختانه با کنترل میزان قند خون تغییرات چشمی قابل برگشت هستند.

کاهش وزن بی دلیل

یکی از علائم ابتلا به دیابت را می توان کاهش وزن عنوان کرد. در دیابت بدن توانایی ذخیره کلوگز ندارد بنابراین فرد با کاهش وزن روبرو می شود. در این حالت سلول ها نمی توانند از قند موجود در بدن برای تولید انرژی استفاده کنند از این رو از مواد جایگزین مانند عضله و چربی های بدن تغذیه می کنند و در نتیجه باعث کاهش وزن فرد می شود.

ضعف و خستگی

یکی دیگر از علائم دیابت، ضعف و خستگی است که حتی ممکن است فرد را دچار بی خوابی و یا استرس کند و این در حالیست که فرد پس از مصرف انسولین دیگر این احساس را ندارد. خستگی نیز می تواند همانند کاهش وزن به صورت ناگهانی رخ دهد.

چگونه دیابت را کنترل کنیم؟

ورزش منظم

برای کنترل و کاهش ریسک ابتلا به بیماری دیابت باید ورزش روزانه و منظم را در برنامه خود قرار دهیم. همینطور افراد مبتلا به دیابت می توانند در همه سطوح از آماتور تا حرفه ایی ورزش کنند اما باید سطح قند خونشان در حد متعارف و کنترل شده نگه دارند. به یاد داشته باشید افزایش میزان فعالیت و ورزش های روزانه خطر ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش دهد. ورزش های هوازی مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، ایروبیک و… برای افراد مبتلا به دیابت و افراد سالم نیز توصیه می شود.

کنترل مصرف کالری

بیماران مبتلا به دیابت نوع یک باید از رژیم کم کربوهیدرات و با پروتئین بالا استفاده کنند تا مصرف انسولین را در روز کاهش دهند. در یک رژیم کم کربوهیدرات افراد مبتلا به بیماری دیابت می توانند به جای استفاده از مواد قندی و نشاسته دار مانند برنج، ماکارونی و … از مواد  غذایی دیگر مثل ماهی، گوشت بدون چربی و مرغ استفاده کنند. با کنترل مصرف کالری روزانه خود می توانید تا حد زیادی علائم دیابت مانند احساس گرسنگی و تنشنگی، بیحالی و ضعف را کاهش دهید.

کنترل سطح استرس

بر اساس تحقیقات انجام شده با افزایش استرس، قند خون هم با لا می رود؛ در برخی از موارد نیز بالا بودن استرس به طور مداوم خود عاملی برای ابتلا به دیابت است. لذا کسانی که مبتلا به دیابت هستند باید خویشتنداری بیشتری داشته باشند و از مکان ها، افراد و شرایط استرس زا دوری کنند.

مصرف آب

هنگامی که انسولین به میزان کافی در بدن ترشح می شود آب نیز هم به اندازه کافی به تمامی قسمت های بدن می رسد اما اگر اختلالی در ترشح و تولید انسولین به وجود بیاید میزان آب دریافتی و دفع آن دچار مشکل می شود. افراد دیابتی باید مصرف و نوشیدن آب را کنترل کنند و در طول شبانه روز به مقدارفراوان آب بنوشند و در فصل گرما نباید در معرض مستقیم نور خورشید قرار بگیرند زیرا آب فراوانی را از دست می دهند. مصرف آب به اندازه می تواند در کاهش علائم دیابت مانند احساس تنشنگی، خشکی دهان، سردرد و ضعف و بیحالی موثر باشد.

افزایش مصرف فیبر

طبق تحقیقات انجام شده مصرف فیبر احتمال ابتلا به بیماری های قلبی، بیماری های روده و دیابت را کاهش می دهد. از آنجایی که مصرف فیبر  با تنظیم سطح قند خون موجب احساس سیری در طولانی مدت می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع دو بهتر است برای کنترل قند خون خود روزانه 25 تا30 گرم فیبر مصرف کنند.

خوردن صبحانه

بیماران دیابتی نباید وعده صبحانه را فراموش کنند و در صبحانه خود باید از موادی که حاوی پروتئین هستند مثل تخم مرغ، پنیر کم نمک و کم چربب، ماست و … استفاده کنند. مصرف مواد پروتئینی باعث می شود فرد زمان بیشتری احساس سیری کند و علاوه بر آن پروتئین باعث عضله سازی نیز میشود.

مصرف میوه و سبزیجات

افراد مبتلا به دیابت در روز باید دو فنجان سبزیجات کم کربوهیدرات خصوصا سبزیجاتی که دارای برگ سبز هستند استفاده کنند. بهترین نوع سبزیجات برای افراد مبتلا به دیابت سبزیجاتی مانند کرفس که کربوهیدرات کمی دارد و باعث می شود فرد احساس سیری کند است. این افراد باید در میان وعده خود از سبزیجات و میوه هایی مانند هویج، گیلاس و انگور استفاده کنند و این مواد خوراکی را بیشتر در وعده های غذایی خود بگنجانند.

چگونه می توان علائم دیابت را کاهش داد؟

• این افراد باید از مصرف قند و شکر خودداری کنند و چای خود را بدون قند بنوشند و به جای قند از دود عدد کشمش یا توت خشک برای نوشیدن چای خود استفاده کنند.
• از نان های سبوس دار مثل نان سنگک، بربری و نان جو استفاده کنند. زیرا سبوس به تنظیم قند خون کمک می کند و چون سبوس دیر هضم است، همین امر سبب می شود میزان قند خون با مصرف آن به آهستگی تغییر کند.
• برنج مصرفی افراد مبتلا به دیابت بهتر است که به صورت کته باشد و به همراه آن می توانند از حبوبات مانند عدس پلو، ماش پلو و… یا سبزیجات (کلم پلو،سبزی پلو و…) میل کنند. حتی الامکان غذای افراد دیابتی باید کم چرب باشد. میزان مصرف برنج برای این افراد بستگی به سن و میزان فعالیت بدنی آنها دارد.
• افراد دیابتی باید وعده های خود را از 3 وعده به 6 وعده تغییر دهند (صبحانه سپس حدودا ساعت 10 یک میان وعده مصرف کنند و بعد از آن ناهار و بعد از ناهار، یک عصرانه مختصر و پس از آن شام و در آخر میان وعده میل کنند) با کم کردن حجم وعده ها و زیاد کردن تعداد آنها می توانند کنترل بیشتری روی سطح قند خون خود در طول روز داشته باشند.
• افراد مبتلا به دیابت از مصرف میوه های شیرین مثل خرما، طالبی، انگور، خربزه شیرین، هندوانه شیرین، موز، اناناس و میوه های رسیده باید خودداری کنند.
• این افراد باید از میوه های فیبر دار و دارای ویتامن C مثل سیب، گلابی، نارنگی، پرتقال، کیوی،انار، لیمو شیرین، توت فرنگی، آلبالو، زردآلو، هلو، شلیل، گیلاس، آلوچه استفاده کنند. بهترین زمان برای استفاده از میوه در میان وعده ساعت 10 و عصرانه است.