پسوریازیس بیماری پوستی مزمنی است که اغلب افراد آنرا نادیده می‌گیرند که این موضوع شاید به علت عدم آگاهی در رابطه با آن باشد. این بیماری نوعی بیماری خودایمنی است که موجب ساخت سریع سلولهای پوستی می‌شود. از این رو سطح پوست به شکل پوسته پوسته شده و ملتهب دیده خواهد شد. بهتر است با ادامه متن همراه شوید تا دریابید:
- پسوریازیس چیست؟
- چه نشانه‌هایی دارد؟
- انواع این بیماری کدامند؟
- راه درمان و کنترل آن چیست؟
پسوریازیس چیست؟
بیماری پوستی پسوریازیس (Psoriasis) نوعی بیماری پوستی مزمن محسوب می‌شود. این بیماری تحت عنوان صدفک نیز شناخته می‌شود. وضعیت خود ایمنی ناشی از این بیماری سبب می‌شود، چرخه ساخت سلولهای پوستی با اختلال مواجه شوند.
این موضوع باعث می‌شود سلولهای پوستی با سرعت بیشتری ساخته شوند که در پی آن التهاب و قرمزی به همراه پوسته پوسته شدن نیز بروز داده خواهد شد. این التهابات و قرمزی‌ها، پوسته‌های سفید یا نقره‌ای و حتی گاهی قرمز یا تکه‌های ضخیم را ایجاد خواهند کرد. در برخی از موارد این تکه‌های پوستی آنقدر ترک می‌خورند که خونریزی ممکن است ایجاد شود.
چرخه زندگی معمولی پوست طوری است که سلولهای پوستی در لایه‌های عمیق زیر پوست، رشد کرده و به مرور و آهسته به سطح پوست می‌رسند. بعد از آن نیز جایگزین سلولهای مرده و آسیب دیده سطح پوست می‌شوند که در واقع لایه ریزی می‌کنند و می‌افتند. این چرخه‌ی معمولی اغلب یک ماه زمان میبرد.
اما این فرایند در فرد مبتلا به این بیماری پوستی، ممکن است فقط در چند روز طی شود. از این رو سلولهای پوستی زمانی برای افتادن ندارند. در نتیجه‌ی این تولید سریع سلولهای پوستی، تجمع آنها زیر پوست سبب التهاب و قرمزی می‌شود.
مطالب مرتبط با پسوریازیس
- آبله مرغان چه علائمی دارد؟ درمان خانگی آن چیست؟
- لوپوس چیست و چه علائمی دارد؟
- انواع آکنه پوست و راه درمان خانگی آنها را بشناسید.
آیا پسوریازیس واگیردار است؟
این بیماری نوعی بیماری ارثی و خودایمنی است که اغلب ژنتیک در ابتلا به آن نقش دارد. این بیماری به هیچ وجه مسری نیست و ممکن نیست با تماس پیدا کردن از فردی به فرد دیگر منتقل شود. حتی تماس با قسمتی از پوست فرد که به پسوریازیس درگیر است یا زخم باز دارد، باعث ابتلا به آن نمی‌شود.
پسوریازیس چه نواحی را درگیر می‌کند؟
به طور معمول این بیماری روی قسمت‌های مفصلی مانند آرنج و زانوها بیشتر دیده می‌شود. اما ممکن است قسمت‌های مختلفی از بدن را نیز درگیر کند:
- دست و پا
- گردن
- ناحیه سر و کف سر
- صورت و در موارد نادر اطراف دهان و ناخن‌ها
- به ندرت در ناحیه تناسلی
لازم به ذکر است پسوریازیس در موارد خفیف و ضعیف تنها نگرانی را که ایجاد می‌کند خارشی جزئی و به هم خوردن زیبایی ظاهری خواهد بود. اما در موارد شدید ممکن است تغییر فرم اعضا، درد شدید و خونریزی را به همراه داشته باشد که به طور کلی در فرایند زندگی فرد اختلال ایجاد خواهد کرد.
پسوریازیس چه علائمی دارد؟
علائم پسوریازیس ممکن است در افراد به شکل کاملا متفاوتی بروز داده شود. این موضوع به نوعی بستگی دارد که مبتلا هستند. البته ناگفته نماند این بیماری انواع مختلفی دارد که در رابطه با هر یک توضیح خواهیم داد اما در ابتدا بهتر است با علائم شایع و مشترکی که در بیشتر افراد بروز داده می‌شوند آشنا شوید.
پسوریازیس علائم متعددی به همراه دارد؛ گاهی ممکن است یک قسمت از بدن مانند فقط آرنج یا سر به اندازه چند پولک کوچک را درگیر کرده باشد و گاهی نیز ممکن است اکثر نواحی بدن را بپوشاند. با این حال شایع‌ترین نشانه‌هایی که از پسوریازیس وجود دارد، شامل موارد زیر می‌شود:
- تکه‌هایی ملتهب و قرمز روز سطح پوست
- وجود پوسته پوسته‌هایی نقره‌ای یا سفید روی قرمزی‌ها و التهابات ایجاد شده
- خشکه زدن پوست که گاهی ممکن است خونریزی و ترک پوستی را نیز به همراه داشته باشد
- گاهی درد در ناحیه درگیر شده احساس خواهد شد
- احساس خارش و سوزش در قسمت‌های درگیر شده پوست
- برای مفاصل ممکن است التهاب و درد را به همراه داشته باشد (مواقعی که پوست اطراف مفاصل درگیر شده باشند)
- برآمدگی و ضخیم شدن ناخن‌ها
شدت درگیری به این بیماری مزمن، نقش تعیین کننده‌ای در علائمی که بروز داده می‌شود دارد. گاهی برخی از افراد علائم کاملا متفاوتی را تجربه می‌کنند که با علائم بروز داده شده در افراد دیگر متفاوت است. البته خفیف یا شدید بودن این بیماری نیز در علائمی که بروز داده می‌شود کاملا موثر است.
رفت و برگشتی بودن پسوریازیس
نکته مهمی که در رابطه با این بیماری وجود دارد، به رفت و برگشتی بودن آن مربوط می‌شود. این بیماری گاهی آنقدر کمرنگ می‌شود که فرد فکر می‌کند دیگر بیماری بهبود یافته و بروز داده نخواهد شد.
بسیاری از افراد مبتلا به پسوریازیس، چرخه‌ای از علائم را خواهند داشت. یعنی ممکن است علائم برای چند روز یا چند هفته بروز داده شود و بعد از آن هیچ نشانه‌ای نباشد. اما نباید به هیچ وجه فراموش کرد، این وضعیت برگشت‌پذیر است و ممکن است علائم مجدد بروز داده شوند.
نکته قابل توجه این است که وقتی علائم پسوریازیس ناپدید می‌شوند، به این معنا نیست که بهبودی کامل حاصل شده است و هیچوقت بر نمی‌گردد. در این مدت فقط علائم ظاهر نمی‌شدند اما این بیماری در بدن وجود دارد.
چه عواملی سبب بروز پسوریازیس می‌شوند؟
دلایل و عوامل مختلفی ممکن است زمینه‌ساز ابتلا به این بیماری پوستی شوند اما اغلب زمینه‌های وراثتی و ژنتیکی در این موضوع نقش مهمتر و برجسته‌تری دارد. مواردی از قبیل گزینه‌های زیر ممکن است در بروز و زمینه سازی برای بروز آن موثر باشند:
- سابقه خانوادگی و ژنتیک مهمترین عامل ابتلا به پسوریازیس است
- استرس یکی از عوامل بسیار مهم و موثر بر سیستم دفاعی بدن است که سطح بالای آن ممکن است سبب اختلال در سیستم خود ایمنی بدن شود
- عفونت‌های باکتریایی و ویروسی به ویژه افرادی که اغلب عفونت گلو را تجربه می‌کنند
- مبتلایان به بیماری HIV معمولا این بیماری را بیشتر در بدن توسعه می‌دهند
- سیگار و انواع دخانیات به توسعه بیشتر این بیماری منجر می‌شوند
چه عواملی سبب تشدید پسوریازیس می‌شوند؟
برخی از عوامل وجود دارند که عوارض ناشی از بیماری پسوریازیس مانند التهاب، قرمزی، خارش، پوسته شدن و ترک خوردن و… را تشدید می‌کنند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
- دود سیگار و استعمال سیگار و دخانیات
- استرس
- افسردگی
- کمبود ویتامین D
- آب و هوای سرد
- ابتلا به عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی به ویژه عفونت گلو یا حتی برفک دهان
- مصرف نامتعادل نوشیدنی‌های الکلی و اعتیاد به آنها
- چاقی و اضافه وزن
- مصرف برخی از داروها مانند داروهای مخصوص فشار خون بالا، داروهای حاوی لیتیوم و حتی داروهای ضد مالاریا
انواع بیماری پوستی پسوریازیس
همانطور که در طول متن بیان شد، این بیماری انواع مختلفی را شامل می‌شود. 5 نوع اصلی برای این بیماری وجود دارد که هر یک را به صورت مجزا توضیح خواهیم داد.
پسوریازیس پلاک
این نوع از این بیماری خود ایمنی، شایع‌ترین نوع شناخته شده است. طبق تخمینی که آکادمی پوست آمریکا زده است، حدود 80 درصد مبتلایان به پسوریازیس، به نوع پلاک مبتلا هستند.
این نوع از بیماری، با تکه‌های متورم و قرمز روی سطح قسمت‌هایی از پوست را می‌پوشاند. روی آنها نیز با فلس‌ها یا پوسته‌هایی سفید و نقره‌ای پوشیده شده‌اند. معمولا در قسمت‌های زانو، آرنج و پوست سر بیشتر دیده می‌شود.
پسوریازیس گوتات یا قطره‌ای
این نوع معمولا در دوران کودکی شایع‌تر است. معمولا با لکه‌های کوچک صورتی علائمی از خود بروز می‌دهد. قسمت‌های درگیر شونده در این نوع شامل بازوها، پاها و تنه بدن می‌شود. در برخی از موارد که علائم ضخیم باشند مانند نوع پلاک مطرح می‌شوند.
پسوریازیس پوسچولار یا چرکی
این نوع اغلب در بزرگسالان شایع‌تر است. معمولا تاول‌های سفید و چرکی را به همراه دارد که قسمت‌های زیادی از پوست را به صورت قرمز و ملتهب نشان خواهد داد. معمولا قسمت‌های کوچکی را اشغال می‌کنند اما می‌توانند در سراسر بدن وجود داشته باشند. البته به هیچ وجه مسری نیستند و در دست و پا بیشتر دیده می‌شوند.
پسوریازیس معکوس
در صورت ابتلا به این نوع، معمولا قسمت‌های روشن‌تر پوست براق، قرمز و ملتهب می‌شوند. معمولا این نوع در ناحیه تناسلی، سینه‌ها و زیر بغل یا به طور کلی در قسمت‌هایی که پوست چین می‌خورد، ایجاد می‌شود. در صورت تعریق نیز ممکن است تشدید شود.
پسوریازیس اریترودرمیک
نوع Erythrodermic نوعی نادر است که نسبت به سایر انواع شدیدتر است. معمولا 3 درصد از کل افرادی که به پسوریازیس مبتلا می‌شوند، از این نوع هستند که اغلب فقط یکبار در طول عمر خود ممکن است آنرا تجربه کنند.
این بیماری پوستی مزمن، ممکن است یکباره قسمت‌های زیادی از بدن را پوشش دهد. طوری می‌شود که پوست به شکل آفتاب سوخته به نظر می‌رسد. قرمزی‌ها و التهاباتی که داغ هستند و حتی تب و دمای بالای بدن، لایه لایه شدن پوست، خارش و درد نیز بر اثر آن بروز داده خواهد شد.
متاسفانه در برخی از موارد این نوع می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد که توصیه می‌شود با بروز علائم آن فورا به پزشک مراجعه شود تا راهکارهای مناسب برای کنترل و پیشگیری از تشدید پیش گرفته شود.
علت ابتلا به پسوریازیس از نظر علمی
علت ابتلا به این بیماری مزمن را هنوز پزشکان به طور مشخص پیدا نکرده‌اند. اما معمولا برای آن دو عامل کلیدی وجود دارد:
- ژنتیک
- سیستم ایمنی بدن
نقش سیستم ایمنی
این بیماری یک بیماری خود ایمنی بدن است. یعنی در پی حمله بدن به خود ایجاد می‌شود. در پسوریازیس سلولهای T یا همان سلولهای سفید خونی، اشتباها به سلولهای پوستی حمله می‌کنند.
وقتی بدن در حالت نرمال باشد، این سلولهای سفید به منظور از بین بردن عفونت‌ها و باکتری‌های مضر برای بدن اعزام می‌شوند. در صورت حمله اشتباه فرایند تولید سلولهای پوستی افزایش می‌یابد که در لایه‌های عمیق پوست ایجاد می‌شوند. سپس به سطح پوست رانده می‌شوند که در قسمتی انباشته خواهند شد. در پی آن حملات، به سطح پوست ارسال می‌شوند که قرمزی و التهاب را به همراه دارد.
نقش ژنتیک
در صورت به ارث بردن برخی از ژن‌ها، احتمال ابتلا به این بیماری مزمن پوستی افزایش می‌یابد. در صورتی که یکی از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا باشد، احتمال ابتلای سایر اعضا نیز بیشتر خواهد بود. طبق گزارش بنیاد ملی پسوریازیس، بین 2 الی 3 درصد مبتلایان، به صورت ژنتیکی مبتلا هستند. (منبع)
درمان بیماری پسوریازیس
برای درمان این بیماری پوستی معمولا راهکارهای موضعی، درمان‌های خوراکی و تزریقی یا حتی انواع روش نوردرمانی ممکن است توصیه شود. اما پیش از آن برای تشخیص دقیق پزشک مواردی را بررسی خواهد کرد:
- مورد اول معاینه فیزیکی فرد است که بر اساس آنچه که دیده می‌شود و بر اساس سابقه خانوادگی پرسیده می‌شود، بررسی خواهد شد.
- مورد دوم برای تشخیص نیز به نمونه برداری قسمت کوچکی از نواحی درگیر به بیماری مربوط می‌شود. برای این منظور از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود تا قسمت کوچکی از پوست برداشته شود. با این نمونه برداری در عرض چند ساعت در آزمایشگاه ابتلا به هر نوع عفونت یا بیماری پوستی تشخیص داده خواهد شد.
در صورت تشخیص ابتلا به پسوریازیس، پزشک راهکار کنترلی و درمانی مناسب طبق نیاز و شدت درگیری بیماری را برای فرد تجویز خواهد کرد.
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما در ادامه راهکارهای کنترلی موجود را معرفی خواهیم کرد که بهتر است در صورت تشخیص بیماری، روش درست را فقط تحت تجویز و نظارت پزشک پیش گرفت.
درمان موضعی پسوریازیس
اغلب از راهکارهای درمانی موضعی برای درمان سطح خفیف تا متوسط بیماری پسوریازیس استفاده می‌شود. درمان‌های موضعی شامل استفاده از شوینده مناسب و پماد یا کرم‌های مناسب می‌شود.
- استفاده از مرطوب کننده‌ها برای آبرسانی و مرطوب نگه داشتن پوست به منظور جلوگیری از خشکه و پوسته شدن
- استفاده از پمادها و کرم‌های استروئیدی که به کاهش التهابات و خارش منجر می‌شوند (بهتر است طبق توصیه پزشک مصرف شوند)
- کرم‌های ساخته شده از مشتقات ویتامین D که سبب کند شدن روند تولید سلول پوستی می‌شوند و شامل مواردی از جمله تاکالسیتول، کلسی‌پوتریول و کلسیتریول می‌شوند
- دیترانول یکی از پمادهای موضعی موثر بر کنترل تولید سلولهای پوستی است اما ممکن است لک شدن پوست یا حتی البسه را در پی داشته باشد
- مهارکننده‌های کلسینورین از جمله پیمکرولیموس و تاکرولیموس که به کاهش سیستم ایمنی بدن منجر می‌شوند و علائم بیماری را پس از مصرف یک هفته‌ای، کاهش می‌دهند
- کل تار دارویی روغنی با بوی تند است که برای استفاده موضعی است که بسیار موثر است اما تغییر رنگ لباس و پوست را به همراه دارد
درمان خوراکی و تزریقی پسوریازیس
در مواردی که درمان‌های موضعی کارساز نباشند نیاز به درمان خوراکی و تزریقی ایجاد می‌شود. اغلب متخصصین برای این موارد گزینه‌های زیر را تجویز خواهند کرد:
- متوترکسات
- رتینوئیدها
- سیکلوسپورین
- اسیتریین
- اپرمیلاست
نور درمانی پسوریازیس
برای این روش درمانی اغلب از امواج فرابنفش یا نور طبیعی خورشید استفاده می‌کنند. نور خورشید سبب از بین بردن سلولهای سفیدی که به سلولهای پوستی سالم حمله می‌کنند، می‌شود.
امواج UVA و UVB سبب کاهش عوارض ناشی از این بیماری موضعی، از شدت خفیف تا متوسط می‌شوند.
اغلب برای درمان، از ترکیبی از روش‌های مختلف، طبق نیاز بیمار استفاده می‌شود. حتی در برخی از موارد یک روش درمانی برای یک فرد ممکن است پاسخگو باشد اما گاهی برای فرد دیگر ممکن است روش درمانی توصیه شده پاسخگو نباشد و نیاز به تغییر روش کنترل بیماری ایجاد شود. از این رو بهتر است راهکارهای خودسرانه و بدون نظارت پزشک پیش گرفته نشوند.
مطالب مرتبط با پسوریازیس
- آبله مرغان چه علائمی دارد؟ درمان خانگی آن چیست؟
- لوپوس چیست و چه علائمی دارد؟
- انواع آکنه پوست و راه درمان خانگی آنها را بشناسید.
جمع‌بندی
بیماری پوستی پسوریازیس، نوعی بیماری خودایمنی بدن است که گاهی با شدت‌های مختلف بروز داده می‌شود. التهاب و قرمزی ناشی از آن ممکن است گاهی به شدت بروز داده شوند و گاهی هم ممکن است آنقدری محو شوند که فرد فکر کند که بیماری کامل بهبود یافته است. اما این بیماریِ غیرواگیردار، درمان قطعی ندارد و فقط طبق شرایط مختلف می‌تواند کنترل شود.
