نقرس به عنوان اصطلاحی عمومی برای برخی از انواع بیماری‌ها به کار می‌رود که در صورت تجمع اسید اوریک در بدن بروز داده می‌شوند. البته این نکته را باید در نظر داشت که این تاثیرگذاری بیشتر روی پاها بیشتر از سایر قسمت‌های بدن است.
معمولا فرد مبتلا به نقرس، التهاب و درد در مفاصل پاها، به خصوص در قسمت انگشت شست پا را احساس خواهد کرد. این درد معمولا ناگهانی و شدید است؛ طوری که فرد احساس سوزش فراوانی را احساس خواهد کرد. اما آیا این تنها نشانه ابتلا به نقرس است؟
با ادامه متن همراه باشید تا در ابتدا به بررسی بارزترین نشانه‌های نقرس بپردازیم و سپس به نکات مهمی در رابطه با علل ابتلا، راهکارهای درمانی اصولی و همینطور پیشگیری از ابتلا به آن توضیحات کاملی ارائه دهیم.
بیماری نقرس چگونه ایجاد می‌شود؟
بیماری نقرس به عنوان یک اختلال در بازهای آلی پورین است که اغلب از آن به عنوان یک بیماری در قشر مرفه یاد می‌کنند. زیرا زمینه سازی ابتلا به این بیماری اغلب با مصرف بیش از حد پروتئین ایجاد می‌شود که معمولا از طریق مصرف پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ و ماهی به بدن می‌رسند.
در این بیماری علاوه بر رژیم غذایی غلط، عوامل دیگری نیز موثر است که در ادامه بیان می‌کنیم اما لازم به ذکر است مبتلایان به این بیماری حملات شدید دردناکی را در مناطق مفصلی حساس مانند دست و پا تجربه می‌کنند که کاملا اذیت کننده است. از این رو بهتر است همه چیز در مورد این بیماری را دانست و آن را درمان و حتی پیشگیری کرد.
مطالب مرتبط با نقرس
- انحراف شست پا یا هالوکس والگوس چگونه درمان می‌شود؟
- 6 بیماری کاملا جدی که سبب درد دست راست می‌شوند را بشناسید.
- راه کنترل و درمان التهاب مفصل چیست؟ آیا فقط نقرس سبب التهاب مفصل می‌شود؟
کریستال‌های اورات وقتی ایجاد می‌شوند که سطح اسید اوریک در بدن افزایش یافته باشد. در واقع تجزیه پورین‌ها که در مواد غذایی پروتئینی وجود دارند، سبب ایجاد اسید اوریک بیشتر در خون می‌شود. معمولا اسید اوریک در خون حل می‌شود و به وسیله کلیه‌ها وارد ادرار شده و دفع خواهد شد.
اما مشکل از جایی شروع می‌شود که اولا کاهش دفع اسید اوریک از کلیه ایجاد شود و دوما سطح اسید اوریک وارد شده به خون افزایش یابد. این موضوع می‌تواند بر اثر آسیب‌های کلیوی یا مصرف بیش از حد نرمال اسید اوریک ایجاد شود.
به هر حال در نتیجه‌ی این اختلالات ایجاد شده، اسید اوریک شروع به تجمع می‌کند که سبب پیدایش کریستال‌های سوزنی شکل در نواحی مفاصل می‌شود. التهاب و درد ناشی از این تجمع است که به عنوان اولین هشدار از ابتلا به نقرس بروز داده می‌شود.
علل ابتلا به نقرس چیست؟
عوامل متعددی وجود دارد که سبب ابتلا به بیماری نقرس می‌شوند. معمولا تجزیه پورین‌ها در بدن موجب تجمع اسید اوریک در خون می‌شود. این موضوع می‌تواند بیماری نقرس را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این موضوع، اختلالات متابولیسمی یا کم آبی بدن، که شرایطی خاص را به همراه دارند، می‌توانند زمینه افزایش سطح اسید اوریک بیش از حد متعادل در بدن را ایجاد کنند.
گاهی حتی اختلالات ژنتیکی یا مشکلات کلیوی نیز ممکن است سبب بالا بردن سطح اسید اوریک در بدن شود که در پی آن این بیماری نیز بروز داده خواهد شد. (منبع)
شرایط دیگری نیز وجود دارند که زمینه ابتلا به این بیماری را فراهم می‌کنند که از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن و جنسیت (این بیماری در زنان بعد از یائسگی و در مردان در دوران میانسالی 30-50 شایع‌تر است)
- سابقه خانوادگی مانند مبتلا بودن والدین، خواهر و برادر
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- مصرف برخی از داروها مانند داروهای ادرار آور و سیکلوسپورین
- نقرس در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، بیماران کلیوی، دیابت، آپنه خواب و تیروئید بیشتر دیده می‌شود
- گاهی رژیم غذایی غلط (سرشار از گوشت و قند) سبب ابتلا به نقرس در افراد می‌شود
- چاقی و اضافه وزن
- دیابت و یا پیش دیابت
علائم نقرس خفیف تا مزمن
در برخی از موارد، افراد سطح اسید اوریک بالایی در خون دارند اما بدون آنکه علائمی را شاهد باشند به نقرس مبتلا هستند که به آن نقرس بدون نشانه گفته می‌شود.
در مواردی که فرد به نقرس حاد مبتلا شود، تقریبا علائم خفیفی بروز داده می‌شوند که بین 3 الی 10 روز نشانه‌های تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفصل ادامه خواهد داشت.
با پیشرفت بیماری، درد شدید و التهاب مفصل فرد را درگیر خواهد کرد. این احساس درد طوری است که سوزش و گرما در آن ناحیه ملتهب شده نیز احساس خواهد شد. در واقع حملات نقرس ممکن است گاهی شدت گرفته و گاهی کمی آرام‌تر شوند. علائم این بیماری اغلب به شکل گزینه‌های زیر هستند:
- حملات دردناک در مفاصل
- التهاب مفصل
- قرمز شدن سطح پوست
- حساس شدن مفصل نسبت به لمس کردم
- داغ شدن مفصل درگیر شده
در صورت عدم درمان به موقع بیماری، نوع مزمن آن فرد را درگیر می‌کند. در واقع توده‌های سخت با نام توفی، که در قسمت مفاصل، بر پوست و بافت نرم ایجاد می‌شوند، بروز داده خواهند شد. اغلب این رسوبات به صورت دائمی سبب آسیب به مفاصل می‌شوند.
به گفته پزشکان برای جلوگیری از مزمن شدن بیماری، درمان به موقع نکته مهی است که باید فورا پس از تشخیص دقیق آنرا پیش گرفت. زیرا در صورت عدم درمان به موقع، ناهنجاری‌های فیزیکی و آسیب به مفصل را به همراه خواهد داشت.
عوارض نقرس و عدم درمان به موقع
علاوه بر علائم بیان شده که در صورت ابتلا به بیماری نقرس ممکن است بروز داده شود، شرایط بدتری نیز ممکن است ایجاد شوند. این شرایط اغلب در صورت عدم درمان به موقع سلامت مفصل را به خطر می‌اندازند که باید از بروز آن تا جای ممکن جلوگیری کرد.
با اینکه برخی از افراد در صورت ابتلا به این بیماری ممکن است نشانه‌های چندانی را احساس نکنند اما در مقابل برخی دیگر با بالا رفتن اسید اوریک هر چند مدت یکبار، عوارض ناشی از آن را شاهد خواهند بود.
جای نگرانی نیست و در صورت استفاده از دوز مناسبی از داروهای تجویز شده توسط پزشک، علائم و عوارض احتمالی ایجاد نمی‌شوند و در صورت وجود داشتن نیز از بین خواهند رفت.
اما در صورتی که درمان به موقع نقرس صورت نپذیرد، آسیب جدی به مفاصل وارد خواهد شد. از جمله این آسیب‌ها می‌توان به ساییدگی، فرسایش و تخریب مفصل درگیر شده، اشاره کرد. تا جایی که عدم درمان این بیماری آرتروز را نیز به همراه خواهد داشت.
حتی نقرس درمان نشده می‌تواند رسوب بلورهای اورات زیر پوست را به همراه داشته باشد که به آنها توفی گفته می‌شود. این توفی‌ها ممکن است قسمت‌های مختلفی از بدن را به خود درگیر کنند. قسمت‌هایی مانند انگشتان دست، انگشتان پا و به ویژه انگشت شست پا، تاندون آشیل در مچ پا و همینطور آرنج اغلب بر اثر ابتلا به نقرس و حملات ناشی از آن ملتهب و حساس می‌شوند. در صورت عدم درمان نیز آسیب‌های جدی به مفاصل این نواحی وارد می‌شود.
در فرد مبتلا به این بیماری در صورتی که کریستال‌های اورات در مجاری ادراری تجمع یابند، زمینه ابتلا به سنگ کلیه و سایر مشکلات کلیوی فراهم خواهد شد. اغلب با مراجعه به پزشک و تشخیص به موقع، دوز مناسبی از داروها تجویز می‌شوند که از بروز و تشدید این مشکل جلوگیری شود. (منبع)
تشخیص بیماری نقرس چگونه است؟
معمولا با مشاهده علائم ابتدایی، فرد به پزشک مراجعه خواهد کرد. با شرح علائم ایجاد شده توسط بیمار، در صورت مشکوک بودن به این بیماری، پزشک برای تشخیص دقیق شرح حال و آزمایشاتی را بررسی خواهد کرد:
- اینکه تجربه درد شدید در ناحیه مفصل بیمار چند مرتبه اتفاق افتاده است
- بررسی التهاب و قرمزی ناحیه درگیر شده
- بررسی سطح اسید اوریک در نتایج آزمایش خون
- بررسی سطح اسید اوریک در نتایج آزمایش ادرار
- در برخی از موارد نیاز است تصویر برداری با اشعه ایکس از مفصل درگیر شده انجام شود
- بررسی کریستال‌های اسید اوریک در نمونه ادرار
معمولا با بررسی آزمایش‌ها و عوامل مختلف روی بیمار، در صورت ابتلا به بیماری، راهکارهای درمانی آغاز خواهد شد. در صورتی که بیماری شدید فرد را درگیر کرده باشد، لازم است از متخصص بیماری‌های مفصلی برای درمان کمک گرفته شود.
درمان نقرس چگونه است؟
در صورتی که نقرس به موقع درمان نشود، در نهایت بیماریِ آرتروز ایجاد خواهد شد. این موضوع می‌تواند آسیب همیشگی برای مفصل را در پی داشته باشد. در واقع درد و التهاب ناشی از آن به صورت مکرر احساس خواهد شد. این موضوع افت کیفیت زندگی را در پی دارد و می‌تواند زمینه ساز مشکلات دیگر شود.
به همین دلیل راهکارهای درمانی را پس از تشخیص دقیق توسط پزشک، فورا باید پیش گرفت. اغلب درمان توصیه شده توسط پزشک به این بستگی دارد که تا چه حد بیماری پیشرفت داشته و فرد را به خود درگیر کرده است.
درمان دارویی نقرس
اغلب داروهایی که برای درمان این بیماری تجویز می‌شوند سه هدف اصلی دارند که در ادامه هر یک را به صورت مجزا توضیح خواهیم داد.
1. مسکن هستند و درد را تسکین می‌دهند
داروهای مسکنی که توصیه می‌شوند و باید تحت نظارت پزشک آنها را استفاده کرد، تا حد به سزایی در روزهایِ ابتداییِ درمان، در کاهش درد موثر هستند. از جمله این داروهای مسکن که نقش ضد التهابی را نیز به همراه دارند می‌توان به مواردی همچون ایبوبروفن و استامینوفن نیز اشاره کرد. با کاهش یافتن التهابات معمولا نیاز به ادامه مصرف داروهای مسکن نخواهد بود و زیر نظر پزشک باید درمان با داروهای کاهنده التهابات و کاهنده سطح اسید اوریک را ادامه داد.
2. تاثیرات ضد التهابی دارند و تورم را کاهش می‌دهند
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی سبب کاهش التهابات ناشی از تجمع اسید اوریک در مفاصل می‌شوند و تاثیر به سزایی در کاهش درد دارند. از جمله آنها می‌توان به آسپرین، ناپروکسین، کلشی‌سین و همینطور داروهای کورتیکو استروئیدی اشاره کرد. اغلب باید این داروها را تا زمان درمان کامل ادامه داد.
3. سطح اسید اوریک را کاهش می‌دهند و از حملات نقرس پیشگیری می‌کنند
داروهایی که بیشتر برای جلوگیری از حملات نقرس تجویز می‌شوند روی سطح اسید اوریک موثر هستند. داروهای مهار کننده کزانتین اکسیداز که از جمله آنها می‌توان به آلوپورینول، پروبالان و فیبو کسوستات اشاره کرد.
درمان تکمیلی برای نقرس
اغلب در کنار درمان دارویی که پزشک تجویز می‌کند، توصیه‌هایی نیز در نظر گرفته می‌شود که باید بیمار آنها را رعایت کند. معمولا این توصیه‌ها در راستای تغییر سبک زندگی هستند که حتی بیشتر از داروها در کاهش خطر حملات نقرس موثر خواهند بود. این توصیه‌ها اغلب شامل موارد زیر هستند:
- کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- در صورت بالا بودن وزن، لازم است راهکارهای اصولی برای کاهش وزن را پیش گرفت
- ترک سیگار
ممنوعیت‌های غذایی برای درمان نقرس
علاوه بر موارد بیان شده، باید به نکات تغذیه‌ای که تاثیر به سزایی در ابتلا به نقرس دارند نیز توجه کرد. زیرا برخی از مواد غذایی سرشار از پورین هستند که در بدن به اسید اوریک تجزیه می‌شوند.
اکثر اوقات مصرف متعادل آنها مشکلی به همراه ندارد اما مصرف نامتعادل و بیش از حد نیاز بدن، مشکلاتی مانند این بیماری را در پی خواهد داشت. برخی از انواع مواد غذای که برای پیشگیری و درمان نقرس لازم است کنترل شده مصرف شوند شامل موارد زیر می‌شود:
- گوشت قرمز مانند گوشت گوساله و بز
- گوست ارگان‌های حیاتی مانند دل و جگر
- غذاهای دریایی
- نوشیدنی‌های الکلی
- نوشیدنی‌های حاوی قند فراوان و مواد غذای حاوی فروکتوز قندی حتی اگر حاوی پورین نباشند زمینه ایجاد مشکلات را فراهم می‌کنند
درمان خانگی و درمان گیاهی نقرس
برخی از مواد غذایی هستند که به کاهش سطح اسید اوریک بدن کمک می‌کنند. بهتر است این گزینه‌ها را در صورت ابتلا به نقرس بیشتر مصرف کرد. در واقع داروهای گیاهی و خانگی مفیدی وجود دارند که برای کاهش سطح اسید اوریک گاهی بهتر از داروهای موجود در داروخانه‌ها عمل می‌کنند. از جمله آنها که به کاهش سطح اسید اوریک کمک کرده و از حملات نقرس پیشگیری می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرکه سیب
- دریافت منیزیم
- مصرف گیلاس ترش
- دمنوش گزنه
- استفاده از زنجبیل به اشکال مختلف
- چای قاصدک
نکته: بهتر است در مورد مصرف آنها در کنار روش درمان توصیه شده توسط پزشک، از پزشک خود دقیقتر جویا شوید.
چه موقع جراحی نقرس لازم است؟
معمولا بیماری نقرس بدون عمل جراحی قابل درمان است اما اگر سال‌ها به صورت درمان نشده ادامه یابد، آسیب به تاندون و مفصل را ممکن است در پی داشته باشد. در این صوت پارگی تاندون و عفونت پوست روی مفصل ممکن است ایجاد شود که نیاز به جراحی احساس خواهد شد که این موضع در پی جدی نگرفتن رسوبات ملتهب شده به وجود می‌آیند. اغلب در پی آن یکی از سه روش جراحی زیر طبق صلاح‌دید پزشک اجرا می‌شود:
- جراحی برای برداشتن توفی
- جراحی برای همجوشی مفصل
- جراحی به منظور تعویض مفصل
اینکه کدام یک از روش‌های جراحی انجام شود، به شدت درگیری بیماری بستگی دارد. گاهی محل قرارگیری توفی است که روش مورد نیاز برای جراحی را مشخص می‌کند.
پیشگیری از نقرس
- کاهش مصرف مواد غذایی حاوی پورین مانند انواع گوشت
- پیروی از رژیم غذایی کم چرب اما سرشار از سبزیجات
- هیدراته نگه داشتن بدن
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار
- ورزش و داشتن وزن مناسب با قد
- در مورد مصرف داروهای خاص برای درمان بیماری‌های دیگر از پزشک خود جویا شوید
مطالب مرتبط با نقرس
- انحراف شست پا یا هالوکس والگوس چگونه درمان می‌شود؟
- 6 بیماری کاملا جدی که سبب درد دست راست می‌شوند را بشناسید.
- راه کنترل و درمان التهاب مفصل چیست؟ آیا فقط نقرس سبب التهاب مفصل می‌شود؟
جمع‌بندی
نقرس تقریبا بیماری دردناکی است که شدت درد آن می‌تواند به شدت بیماری بستگی داشته باشد. گاهی دردهای آن شبیه آرتروز است که با شروع درمان‌های توصیه شده توسط پزشک، به مرور کاهش می‌یابد. تغییر سبک زندگی تا حد به سزایی می‌تواند در پیشگیری و درمان این بیماری موثر باشد که بهتر است در کنار درمان دارویی آنها را تا پایان درمان و برای پیشگیری از درگیری مجدد، جدی گرفت.
