زایمان طبیعی چه مراحلی دارد؟ 9 راهکار موثر برای زایمان راحت‌تر
زایمان طبیعی یکی از روش‌های وضع حمل است که از ابتدای وجود برای متولد شدن نوزاد، انجام می‌شود. امروزه پزشکان زمان حدودی برای این نوع وضع حمل مشخص می‌کنند تا مادران آمادگی لازم را برای این موضوع داشته باشند.
البته گاهی بر اثر عوامل مختلف ممکن است دیرتر و یا زودتر اتفاق بیفتد. پیشنهاد می‌کنیم با این متن همراه باشید تا مزایای این روش نسبت به سزارین را برایتان بیان کنیم و بعد سراغ مراحلی که شروع به زایمان طبیعی می‌شود را برایتان مرحله به مرحله توضیح دهیم تا در آخر به نکات مراقبتی لازم برای بعد از وضع حمل با این روش بپردازیم.
همه چیز در مورد زایمان طبیعی
این نوع وضع حمل به عنوان قدیمی‌ترین روش برای زایمان از گذشته تا به امروز وجود دارد. امروزه تفاوت‌های زیادی بین زایمان طبیعی امروزی و آنچه که در گذشته انجام می‌شد، ایجاد شده است.
در واقع امروزه اکثر خانم‌های باردار مراقبت‌های ویژه‌ای برای داشتن زایمان طبیعی انجام می‌دهند. در مقابل بدن نیز به صورت غریزی و طبیعی تنظیمات هورمونی خود را برای زایمان طبیعی انجام می دهد.
متاسفانه برخی خانم‌ها نمی‌توانند به صورت طبیعی وضع حمل کنند و خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی فرایند زایمان سزارین برای آنها راهی خوب به شمار می رود. البته بهتر است این روش اغلب برای مادرانی پیش گرفته شود که راه دیگری به غیر از سزارین ندارند و از راه طبیعی قادر به وضع حمل نیستند.
فرایند وضع حمل وقتی بدون هیچ دارو و ابزاری اتفاق افتد، زایمان طبیعی قلمداد می‌شود. یعنی در این روش فیزیولوژیک، اندام‌های بدن مادر از جمله لگن، شکم و کمر به صورت طبیعی و مرحله به مرحله شروع به خارج کردن جنین از رحم می‌کنند. حتی مدت زمانی که برای این روش زایمان در نظر گرفته می‌شود، برای هر مادر متفاوت است.
مزایای زایمان طبیعی نسبت به سزارین
- زایمان طبیعی برای رشد کامل جنین کاملا تاثیرگذار است. زیرا مادر تا پایان 36 هفتگی برای زایمان و تکامل جنین صبر می‌کند.
- بخیه نخوردن دهانه رحم و واژن که بازیابی سریع را برای مادر به همراه خواهد داشت.
- این روش بدون نیاز به بی هوشی و انواع دارو انجام می‌شود.
- تناسب اندام، بعد از زایمان طبیعی سریع تر به حالت اولیه باز خواهد گشت.
- شیردهی به نوزاد بهتر آغاز خواهد شد.
- ارتباط سریعتر نوزاد با مادر و ترشح اکسی توسین (هورمون عشق) بیشتر در بدن مادر را در پی خواهد داشت.
- ریکاوری و بهبود یافتن سریع مادر در این نوع وضع حمل ممکن می‌شود.
چه اتفاقی در حین زایمان طبیعی می‌افتد؟
این روش وضع حمل روند مرحله به مرحله و طبیعی خاص خود را دارند. با اینکه کنترل آن تحت داروی خاصی نیست اما به صورت منظم و طبیعی طی می‌شود. در واقع در حین فرایند زایمان مادر کنترل بدن و اندام‌های خود را از دست می‌دهد.
بعد از اتمام دوران بارداری یعنی بعد از 37 الی 42 هفتگی روند زایمان طبیعی بسته به شرایط جنین و مادر آغاز می‌شود. اغلب زایمان طبیعی را به سه مرحله تقسیم بندی می‌کنند:
- دردهای هشدار دهنده که نشان دهنده رسیدن زمان زایمان هستند و موجب گشاد شدن دهانه رحم و آمادگی مادر برای زایمان می‌شوند
- باز شدن کامل دهانه رحم و تولد نوزاد
- خارج کردن جفت از رحم و به پایان رسیدن فرایند زایمان
هر یک از این مراحل روند مخصوص به خود را دارند. این روندها ممکن است هر کدام به نوبه خود دردهای زیادی را برای مادر به همراه داشته باشند. در ادامه در مورد اتفاقاتی که در هر کدام از این مراحل برای مادر اتفاق می‌افتد توضیحات کاملی را ارائه خواهیم داد.
علائم اولیه برای زایمان طبیعی
این علائم شامل موارد مهمی می‌شوند که مادران باید آنها را بشناسند و در صورت مشاهده آنها در ماه‌های آخر بارداری سریعا به درمانگاه و پزشک مخصوص خود برای وضع حمل مراجعه کنند.
- به علت چرخیدن جنین به سمت پایین برای متولد شدن، شکم مادر به طور قابل ملاحظه‌ای به سمت پایین متمایل می‌شود.
- فشار ایجاد شده بر مثانه سبب می‌شود مادر مکررا احساس دفع ادرار داشته باشد.
- به علت درگیر شدن عضلات و انقباضاتی که در ناحیه رحم، لگن و کمر اتفاق می‌افتد، دردهای شدیدی برای اولین بار ایجاد خواهد شد.
این سه نشانه تنها در روزهای آخر و ساعات آخر اتفاق می‌افتد و در پی حالات ایجاد شده علائمی مانند موارد زیر بروز داده می‌شود:
- درد شکم و کمر که به صورت گرفتگی‌های مختلف و به صورت مقطعی ایجاد شده و از بین می‌رود. با نزدیک شدن به زمان زایمان دردها بیشتر و با فواصل کمتری ایجاد می‌شوند.
- نگرانی مهم برای مادران پاره شدن کیسه آب به شمار می‌رود که این اتفاق قبل از زایمان بروز داده می‌شود و تا چند ساعت بعد از پارگی کیسه آب ادامه دارد.
- ترشحات صورتی رنگ که ممکن است گاهی با لکه‌های خونی همراه باشند و از چند روز قبل از زایمان دیده شوند که فرایندی طبیعی به شمار می‌روند.
- با نزدیک شدن به زمان زایمان گرفتگی پاها و تعریق بدن مادر بیشتر اتفاق خواهد افتاد.
شروع شدن فرایند زایمان طبیعی
شروع زایمان با نشانه‌های گفته شده همراه است. اما بروز این علائم برای برخی خانم‌ها با خانم‌های دیگر متفاوت است و در هر بارداری ممکن است علائمی متفاوت را بروز دهد. اینکه برخی مادران تا روزهای آخر از هفته آخر، بارداری را تحمل می کنند به دلیل تکامل رشد جنین است.
البته اغلب فرایند زایمان واژینال، با روندی عادی و مکرر بین تمام مادران انجام می‌شود و از طریق واژن به پایان می‌رسد. اکثر اوقات این نشانه‌ها توسط پزشک به مادر گفته می‌شوند و مادر با دیدن این علائم متوجه می‌شود که هر چه سریعتر باید به پزشک معالج مراجعه کند.
در این صورت پزشک با معالجه دهانه رحم به صورت دقیق تشخیص می‌دهد که زمان زایمان فرا رسیده است یا باید مادر مدتی دیگر را برای متولد شدن جنین به صورت طبیعی منتظر باشد.
البته نمی‌توان گفت با بروز درد، زمان زایمان فرا رسیده است. این اتفاق ممکن است برای برخی مادران متفاوت بروز داده شود. اگر این دردها با باز شدن دهانه رحم به اندازه 8 الی 10 سانت همراه باشد، می‌توان گفت زمان وضع حمل فرا رسیده است.
در این مرحله جنین در قسمت عریض لگن قرار می گیرد و فشار بیشتری به مثانه وارد می‌کند. شاید به همین دلیل است که برخی از مادران حین زایمان احساس دفع ادرار را دارند.
دست به کار شدن پزشک
بعد از حاصل شدن اطمینان توسط پزشک که زمان زایمان فرا رسیده است، ناحیه تناسلی را ضد عفونی کرده و مادر را روی صندلی مخصوص برای وضع حمل راحت‌تر، قرار می‌دهند.
اغلب پزشک و یا ماما توضیحات لازم را برای داشتن زایمان راحت‌تر را در حین وضع حمل ارائه می‌دهد اما بهتر است مادران قبل از آن نیز اطلاعاتی داشته باشند که بتوانند بهتر این فرایند را کنترل و مدیریت کنند. مواردی که در این زمینه به مادران کمک می‌کند، شامل موارد زیر است:
- اعمال فشار یا همان زور زدن (زیرا فرایند زایمان به کمک فشارهای مادر، انقباض ماهیچه‌های شکمی و پرده دیافراگم اتفاق می‌افتد) البته این اتفاق به صورت غریزی و بدون کنترل اتفاق می‌افتد
- نفس‌های دم عمیق و بازدم منظم برای رساندن اکسیژن مورد نیاز بدن و جریان خون بهتر
متولد شدن جنین در زایمان طبیعی
همانطور که اشاره شد، هنگامی که موقع متولد شدن نوزاد می‌شود، برای انجام زایمان، سر نوزاد به سمت لگن می‌چرخد. در واقع اولین قسمتی که خارج می‌شود، سر نوزاد است.
بعد از آن شانه‌های نوزاد و بعد قسمت‌های دیگر بدن خارج می‌شود. سخت‌ترین قسمت وضع حمل، خارج شدن سر نوزاد است که بعد از آن، مادر راحت‌تر خواهد بود.
با متولد شدن نوزاد پزشکان ابتدا راه تنفسی و دهان آنرا پاک کرده تا بتواند راحت نفس بکشد که در این حین هنوز نوزاد از طریق بند ناف به مادر متصل است. پزشک بعد از قطع شدن ضربان بند ناف آنرا از مادر جدا خواهد کرد.
بعد از تولد نوزاد دردهای سخت و طاقت فرسا برای مادر پایان خواهد یافت و تنها دردهای بعد از زایمان را برای مادر به همراه خواهد داشت. این موضوع نباید جای ترس و نگرانی برای مادران ایجاد کند زیرا بر خلاف تمام شایعاتی که وجود دارد دردی قابل تحمل و برای برخی از مادران به اندازه دردهای قاعدگی است.
پیشنهاد چند راهکار برای زایمان طبیعی راحت‌تر با درد کمتر
- ایجاد آمادگی روحی و روانی برای داشتن زایمان طبیعی
- تغییر وضعیت از حالت ایستاده به نشسته و یا بالعکس
- بهترین راه کمک رفتن از ماساژ است که ماما یا همراه مادر می‌تواند آنرا انجام دهد
- ایجاد احساس آرامش با کمک تنفس‌های عمیق و مکرر
- استفاده از وان آب گرم و جکوزی
- تمرکز حواس
- کمک گرفتن از حمایت همسر حین زایمان روشی بسیار مهم است که می‌تواند مادر را از تمام جنبه‌های روانی و روحی آماده وضع حمل طبیعی کند
- استفاده از کمپرس گرم
- استنشاق رایحه خوش بو و آرامش بخش
مراقبت‌های بعد از زایمان طبیعی
- برای جمع شدن شکم و بازگشت تناسب اندام بهتر است از یک شکم بند استفاده شود
- تغذیه مناسب که شامل تمام مواد مغذی می‌شود مانند مصرف ماهی، لبنیات کم چرب، مایعات و آبمیوه‌های طبیعی، استفاده از روغن زیتون، استفاده از برگه زردآلو، هلو و انجیر خشک در میان وعده‌ها، انواع میوه، برنج قهوه‌ای و…
- پرهیز از انجام کارهای سنگین خانه و رو آوردن به استراحت بیشتر
- انجام مراقبت‌های بهداشتی
سخن پایانی
مادران بهتر است برای درک بهتر از زایمان طبیعی یا سزارین در حین دوران بارداری از پزشکان متخصص و مامای خود در مورد شرکت در جلساتی که در حین بارداری مشخص می‌شود جویا شوند. البته بهتر است نهایت سعی مادران بر این نکته باشد که سعی بر وضع حمل طبیعی داشته باشند و در صورت نیاز و صلاح‌دید پزشک، رو به زایمان سزارین آورند.
