زخم بستر با نام زخم فشاری نیز شناخته می‌شود.
این زخم، به شکل زخم باز روی قسمت‌هایی از پوست رخ می‌دهد. البته به علت فشار مداوم و طولانی مدت روی ناحیه‌ای از بدن بروز داده می‌شود. به علت کاهش جریان خون، آسیب به بافت و مرگ بافت رخ می‌دهد که زخم بستر را در پی دارد. معمولا زخم‌های فشاری، در قسمت‌هایی که پوست روی استخوان را پوشانده است، ایجاد می‌شوند.
راهکارهای درمانی و پیشگیری کننده متعددی در بهبود این وضعیت موثر هستند که در ادامه این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
مطالب پیشنهادی مرتبط با زخم بستر
- پسوریازیس چیست؟ آیا مسری است؟
- واریس بر اثر چه عواملی ایجاد می‌شود؟ 7 راه درمان آن را بشناسید.
- سنگ لوزه چگونه درمان می‌شود؟
زخم بستر چیست؟
زخم بستر یا Bedsore، آسیبی است که به بافت بدن وارد می‌شود. بافت‌هایی از جمله بافت روی پوست و بافت ماهیچه را می‌تواند به خود درگیر کند.
اغلب در پی فشار یا فشار همراه با خراش و سایش مکرر در طولانی مدت، در یک یا چند نقطه از بدن این عارضه بروز داده می‌شود. این وضعیت معمولا در پی خوابیدن طولانی مدت در حالت یک وضعیت ثابت، یا نشستن روی صندلی یا بستر بیماری رخ می‌دهد.
معمولا در پی فشار مداوم و متمرکز روی یک یا چند نقطه، این نوع از زخم‌ها ایجاد می‌شوند. طوری که ممکن است به پوست و بافت اطراف نیز آسیب برساند.
احتمال بروز زخم بستر در سالمندان بی تحرک بیشتر از سایر افراد است. یا حتی افرادی که مدت زیادی بستری بوده‌اند یا مجبور به نشستن طولانی مدت روی صندلی چرخ دار هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع زخم قرار دارند.
علت زخم بستر چیست؟
فشار و ساییدگی یا خراش که روی یک نقطه متمرکز به طور مداوم و طولانی مدت وارد شود، سبب این نوع از زخم‌ها خواهد شد. زیرا بافت نرمی که در قسمتی از بدن وجود دارد، بین استخوان و سطح، گیر می‌افتد. در نتیجه این فشار، رگ‌ها و مویرگ‌های خونرسان را تا حدودی مسدود می‌کند که جریان خون خیلی محدود خواهد شد.
با این اوصاف، بافت و سلول‌های پوستی آسیب خواهد دید و به مرور سبب مرگ آنها خواهد شد. عوامل دیگری نیز می‌توانند سبب این عارضه شوند:
- گردش خون ضعیف
- رطوبت بیش از اندازه
- محرک‌های پوستی مانند مدفوع و ادرار
- اصطکاک؛ مانند محبوس مانندن فرد در رختخواب و کشیده شدن ملحفه از زیر او
عوامل موثر بر ایجاد زخم بستر
- بستری شدن در بیمارستان بعد از جراحی
- ثابت ماندن مداوم در یک وضعیت
- سن بالا 70 سال (در افراد مسن، پوست شکننده‌تر است و مشکلات حرکتی بیشتر هستند)
- دود
- اضافه وزن و چاقی
- عدم دریافت مواد مغذی از طریق رژیم غذایی
- بی اختیاری ادرار و مدفوع
بیماری‌های موثر بر زخم بستر
وجود بیماری‌های زیر زمینه بروز این عارضه پوستی را تا حدودی فراهم می‌کند:
- دیابت
- آترواسکلروز یا بیماری سخت شدن رگ‌ها و عروق
- نارسایی کلیوی
- نارسایی قلبی
- بیماری پارکینسون
- اسکلروز چندگانه
زخم بستر در کدام نواحی شایع‌تر است؟
زخم‌های فشاری معمولا در نواحی که پوست روی استخوان را پوشانده باشد، بروز می‌کند. رایج‌ترین قسمت‌هایی که دچار این نوع از زخم می‌شوند، عبارتند از:
- باسن
- دنبالچه
- استخوان خاجی
- مچ و پاشنه پا
- کمر
- ران
اما در نواحی دیگری مانند آرنج، زانو و شانه نیز دیده شده است.
چه افرادی بیشتر به زخم بستر دچار می‌شوند؟
این عارضه در افراد مسن و افرادی که تحرکشان کاهش یافته است، شایع‌تر است.
تحقیقات حاکی از آن است که این مشکل در بیمارستان‌هایی که مراقبت پزشکی ضعیفی دارند، بیشتر برای بیماران رخ می‌دهد. معمولا بیماران بستری شده در کما، افرادی که فلج شدهاند، افرادی که تحرک کمی دارند یا بی‌‍تحرک هستند، افرادی که دائم روی صندلی چرخ دار هستند بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر هستند.
زیرا این زخم در پی فشار بر بخش‌های استخوانی بدن ایجاد می‌شود که چربی کمتری برای محافظت از آنها وجود دارد.
مراحل پیشرفت زخم بستر
زخم‌های پوستی در مراحل مختلفی ایجاد می‌شوند. مرحله بندی کردن آنها کمک می‌کند تا بتوان مراقبت‌های بهداشتی مناسب‌تری را پیش برد.
در مراحل اول و دوم زخم بستر نیازی به جراحی برای درمان وجود ندارد. اما در مراحل سوم و چهارم، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
مرحله اول
پوست در این مرحله ترک نخورده است اما تغییر رنگ محسوسی دارد. در صورتی که پوست فرد رنگ روشنی داشته باشد، آن ناحیه قرمز به نظر خواهد رسید. در صورتی که پوست فرد تیره باشد، رنگ پوست بنفش تا آبی تیره و قهوه‌ای تیره دیده خواهد شد. در چنین شرایطی علائم زیر برای فرد دیده می‌شود:
- خارش
- سوزش ناحیه
- دردناک بودن ناحیه
- ملتهب و متورم بودن ناحیه
- در صورت لمس، فرد احساس گرما خواهد کرد
مرحله دوم
در این مرحله ترکی به شکل یک زخم یا بریدگی عمیق روی سطح پوست دیده خواهد شد که ممکن است از آن چرک خارج شود. این زخم ممکن است دارای یک تاول پر از مایع باشد. این موضوع لایه اول پوست (اپیدرم) و لایه دوم پوست (درم) را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
طوری که زخم دردناک بوده و حتی پوست اطراف آن نیز تغییر رنگ می‌دهد.
مرحله سوم
زخم عمقی‌تری در این مرحله از بیماری دیده می‌شود. حتی زخم تا لایه چربی بیمار نیز نفوذ کرده است. استخوان‌ها و تاندون‌ها در این مرحله دیده نمی‌شوند ولی زخم شبیه یک دهانه‌ی باز است و ممکن است با بوی نامطبوع همراه باشد.
مرحله چهارم
این زخم بسیار عمیق‌تر از سایر مراحل دیده می‌شود. بسیاری از لایه‌های بافتی و حتی ممکن است استخوان را نیز تحت تاثیر قرار داده باشد. بافت مرده است و چرک زیادی ناحیه را گرفته است. احتمال عفونت در این مرحله خیلی است. حتی قسمت‌های زیر در این مرحله، از روی زخم دیده می‌شوند:
- استخوان‌ها
- ماهیچه در آن ناحیه
- تاندون‌ها
- مفاصل
در بعضی از موارد اندازه گیری عمق زخم یا مقدار بافت آسیب دیده، امکان پذیر نیست. طوری که مرحله بندی و ارزیابی کاملِ شدت درگیری را دشوار می‌کند. زیرا ممکن است پلاک سختی که اسکار گفته می‌شود، در داخل زخم، وجود داشته باشد. در این صورت زخم با شرایط زیر دیده خواهد شد:
- رنگ قهوه‌ای
- برنزه
- سیاه و کبود
همچنین زخم‌ها ممکن است حاوی مواد زائدی که بوی نامطبوع دارد، باشند که رنگ زیر را ممکن است داشته باشد:
- رنگ زرد
- برنزه
- سبز
- قهوه‌ای
در چنین شرایطی پزشک ممکن است نیاز به برداشتن اسکار را تشخیص دهد. این قسمت برداشته می‌شود تا سایر نواحی را درگیر نکند.
درمان زخم بستر
این عارضه قابل درمان است. پیش بردن مراحل درمانی برای فرد، بسته به شدت آن دارد. حتی پزشک برای مشخص کردن راهکارهای درمانی، به سطح سلامت کل بدن فرد نیز توجه خواهد کرد.
در صورتی که زخم بستر درمان نشود، ممکن است عفونی شده و با ورود به جریان خون، به قلب و استخوان‌ها سرایت کند تا زندگی فرد را تهدید کند.
درمان زخم بستر در حد به سزایی به مرحله‌ای که بیمار در آن قرار دارد، وابسته است. جابجایی مکرر بیمار، تمیز و خشک نگه داشتن بیمار، زدودن عوامل تحریک کننده مانند ادرار و مدفوع، تاثیر بالقوه‌ای بر درمان زخم دارد.
از دیگر راهکارهای درمانی که برای زخم بستر می‌توان به کار برد موارد زیر هستند:
- کرم و پمادهای آنتی بیوتیک برای درمان عفونت احتمالی
- مصرف آنتی بیوتیک‌های خوراکی برای درمان عفونت احتمالی
- تزریق آنتی بیوتیک‌های وریدی برای برای درمان عفونت احتمالی
- مراقبت‌های موضعی از زخم و تمیز نگه داشتن آن
- تعویض مکرر پانسمان
- استفاده از باندهای مخصوص برای برداشتن بافت‌های مرده
- داروهای مسکن برای کاهش درد و ناراحتی
- دبریدمان؛ راهی برای برداشت بافت مرده یا بافت عفونی شده
- جابجایی مکرر بیمار
- کاهش رطوبت در محل
- کاهش اصطکاک
- استفاده از بالشت‌های مخصوص برای کاهش فشار روی زخم
- جراحی؛ برای جراحی، بیمار باید به مرحله 3 و 4 رسیده باشد
پیشگیری از ایجاد زخم بستر
برای اینکه بتوانید از بروز زخم بستر برای بیمار جلوگیری کنید، باید مراقبت‌های متعددی را انجام دهد. این عارضه به راحتی قابل پیشگیری است اما مراقبت کامل و دائمی نیاز دارد. راهکارهای زیر موثر هستند:
- تغییر وضعیت خواب فرد در بازه‌های دو ساعت یکبار
- راست نشستن روی ویلچر
- تغییر وضعیت فرد نشسته در هر 15 دقیقه
- استفاده از کوسن مناسب برای جریان هوای بهتر
- چک کردن مکرر پوست بیمار
- استفاده از کوسن و تشک کاهنده فشار در جلوگیری از ایجاد زخم در مناطق مستعد و آسیب پذیر
- پوشیدن لباس نه خیلی تنگ و نه خیلی گشاد
- ترک کردن سیگار
- تغذیه مناسب و مشورت گرفتن از پزشک برای تغذیه بهتر
- هیدراته نگه داشتن بدن
- تا حد امکان فرد باید ورزش کند و حرکات کششی را چند بار در روز انجام دهد
مطالب پیشنهادی مرتبط با زخم بستر
- پسوریازیس چیست؟ آیا مسری است؟
- واریس بر اثر چه عواملی ایجاد می‌شود؟ 7 راه درمان آن را بشناسید.
- سنگ لوزه چگونه درمان می‌شود؟
جمع‌بندی
روند بهبود بیمار مبتلا به زخم بستر، به مرحله زخم بستگی دارد. هر چه زودتر راهکارهای درمانی پیش گرفته شوند، درمان سریع‌تر انجام خواهد شد.
درمان به موقع این عارضه، می‌تواند خطر بروز عفونت و خطرات تهدید کننده حیات را کاهش دهد. اما در برخی از مراحل نیاز به درمان‌های تهاجمی وجود دارد. در این صورت بهبودی و بازیابی بدن، به زمان بیشتری نیاز دارد.
فرد مبتلا به زخم بستر به حرکت و جابجایی بیشتری نیاز دارد و حتی بهتر است تغییراتی در روند تغذیه او صورت پذیرد. از این طریق از تشدید شرایط جلوگیری خواهد شد.
منبع: healthline
