اختلال شخصیت مرزی چه حالاتی را برای فرد ایجاد می‌کند؟

اختلال شخصیت مرزی یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که الگوهای رفتاری و ویژگی‌های منحصر به خود را دارد. این اختلال می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. نوعی بی‌ثباتی شخصیتی در فرد ایجاد می‌کند که تقریبا جنبه‌های مختلف فردی، اجتماعی، احساسات عاطفی و تفکرات فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

البته شدت‌های مختلفی از این اختلال وجود دارد که طیف گسترده‌ای از نشانه‌های مختلف را شامل می‌شود. با این اوصاف بهتر است این اختلال شخصیتی را دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم. با ما همراه باشید.

اختلال شخصیت مرزی چیست؟

اختلال شخصیت مرزی یا Borderline Personality Disorder، الگویِ رفتاریِ گاهی افراطی و بی‌ثبات را برای فرد به همراه دارد که بین پوچی و بی ارزشی با روابط شدید و آرمان‌گرایانه در نوسان است.

این اختلال شخصیتی، اغلب در سال‌های ابتدایی بزرگسالی بروز داده می‌شود. معمولا نشانه‌هایی از بی‌ثباتی و رفتارهای هیجانی از فرد بروز می‌کند که تاثیر آن در جنبه‌های مختلف را می‌توان احساس کرد.

نکته مهم در رابطه با این اختلال شخصیتی اینجاست که هیچ الگوی رفتاری ثابتی را نمی‌توان شاهد بود و هیچ ویژگی ثابتی به طور دائمی از فرد بروز داده نمی‌شود.

گاهی فردی را عاشقانه و به صورت افراطی دوست می‌دارند که ممکن است بعد از مدت نه چندان زیاد، از آن احساس، ناامید و سرخورده باشند که فرد را بسیار بی‌رحم یا منفور قلمداد کنند. تقریبا هیچ جای تعادلی برای این اختلال شخصیتی وجود ندارد و بر اساس طیف‌هایی که دارد انواع و علائم مختلفی را شامل می‌شود.

مطالب مرتبط با اختلال شخصیت مرزی

• اختلال چند شخصیتی چیست؟
• بیش فعالی کودکان چه علتی دارد؟
• 7 راهکار برای کاهش استرس را یاد بگیرید.

ویژگی‌های شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی بارزترین ویژگی که در فرد ایجاد می‌کند، بی‌ثباتی در رفتار است. این بی‌ثباتی در رفتار باعث شده است که کارشناسان در این زمینه این اختلال را گاهی حالتی بین روان رنجوری و اسکیزوفرنی بدانند و گاهی از آن به عنوان مرزی بین چند اختلال یاد کنند.

اغلب شخصیت‌های مرزی به نظر می‌رسد در بحرانی از اتفاقات وجود دارند. گاهی افسرده هستند و ممکن است بعد از چند لحظه ابراز احساسی خنثی داشته باشند. گاهی نزاع طلب هستند و گاهی نیز دیگران را به صلح دعوت می‌کنند.

اگر قرار باشد از نظر علائم و ویژگی‌هایی که در فرد ایجاد می‌کند این اختلال را دسته بندی کنیم، گروه‌های زیر را خواهیم داشت:

• بی‌ثباتی احساسی و عاطفی
• اختلال در تفکر و ادراک
• رفتارهای تکانشی
• روابط دوستی شدید و ناپایدار
• تغییرات ناگهانی

بی‌ثباتی احساسی و عاطفی

وقتی اختلال شخصیت مرزی به سمت فاز بی‌ثباتی عاطفی و احساسی باشد، احساسات منفی مختلفی را فرد تجربه خواهد کرد.

عصبانیت و خشم، غم و اندوه، گاهی ترس و احساس گناه، احساس تنهایی و گاهی پوچی که حالت نوسانی را نیز به همراه خواهد داشت بر اثر وجود این اختلال شخصیتی بروز داده می‌شود. از بارزترین ویژگی که وجود دارد این است که این رفتارها کاملا متغیر و بی ثبات هستند. طوری که هیچ الگویی برای آنها نمی‌توان مشخص کرد.

این رفتارها به صورت غیر قابل پیش بینی تغییر می‌کنند و حتی ممکن است که گاهی احساس خودکشی نیز فرد را درگیر کند که در این صورت به هیچ وجه نباید او را تنها رها کرد.

اختلال در تفکر و ادراک

از دیگر ویژگی‌های اختلال شخصیت مرزی می‌توان به اختلالاتی که در فکر او شکل می‎گیرد اشاره کرد. برای مثال ممکن است فرد دچار افکاری شود که به هویت او مربوط می‌شود؛ طوری که احساس می‌‍کند وجود خارجی ندارد و ممکن است حتی بر اثر این موضوع آسیب‌هایی را نیز به خود وارد کند.

احساس صدا یا فرمان‌هایی که دیگران آنرا نمی‌شنوند و اما فرد آنها را باور دارد نیز در برخی از موارد ممکن است بروز داده شود. این موارد است که سبب وارد کردن آسیب به خود و دیگران می‌شود. علاوه بر این موضوع باورهای پریشانی که واقعیت ندارند نیز ممکن است سراغ فرد آمده و به طور کامل ادراک حقیقت را برای او سلب کند.

بروز رفتارهای تکانشی

رفتارهای تکانشی اغلب برای خود فرد آسیب زننده هستند و به صورت وارد کردن آسیب به خود یا حتی خود کشی، بی مسئولیت و بی پروا بودن در مورد شرکت در فعالیت‌های نادرست مانند روابط جنسی محافظت نشده، رو آوردن به مواد مخدر و مشروبات الکلی یا حتی بازی‌های شرط بندی بروز داده می‌شود.

روابط دوستی شدید و ناپایدار

حالت افراط و تفریطی دیگری که در اختلال شخصیت مرزی وجود دارد، از روی روابط دوستانه مشخص خواهد شد. گاهی احساس می‌کنند که به فرد خیلی نزدیک هستند و گاهی احساس می‌کنند فرد بیش از حد به آنها نزدیک شده است و باید آنرا دور برانند.

در این حالت اغلب دوست مقابل با ترک کردن فرد شاهد بازخوردهایی مانند تماس‌های مکرر گاه و بی‌گاه، پیامک‌های مکرر، تاکید بر عدم ترک او و تا جایی که حتی دست به تهدید فرد برای جلوگیری از ترک کردن خواهد زد.

می‌توان گفت افرادی که دچار اختلال شخصیت مرزی هستند، روابط عمیقی را برقرار می‌کنند که توقع بالایی را در قبال آن خواهند داشت. از طرفی نیز نمی‌توانند حد متعادلی را برای پیش بردن این دوستی ادامه دهند.

تغییرات ناگهانی در اختلال شخصیت مرزی

اغلب در روابط دچار آشفتگی هستند و این سردرگمی باعث می‌شود به دنبال هویت اصلی خود باشند. این حتی پس از گذراندن دوره نوجوانی نیز بروز داده خواهد شد که به درک عمیقی از خود برای روابط نرسیده‌اند.

از آنجایی که با این عدم درک شناخت از خود مواجه می‌شوند، ممکن است تغییرات ناگهانی و پیش بینی نشده‌ای را در زمینه شغل، تحصیل، ارزش‌ها، باورها، انتخاب نوع دوستان و به طور کلی حتی سبک زندگی، ایجاد کنند.

حالات مختلف اختلال شخصیت مرزی

همانطور که مشخص شد، ویژگی‌هایی که فرد در صورت ابتلا به این اختلال بروز می‌دهد کاملا بی‌ثبات است و روی مرز برخی از رفتارها و اختلالات دیگر در حال تغییر و تحول است.

اما بارزترین مشخصه‌هایی که از این افراد دیده می‌شود اغلب به شکل خودزنی و آسیب وارد کردن به خود است. علاوه بر این موضوع می‌توان موارد دیگری را نیز شاهد بود:

• عصبانیت، خشونت و خشم شدید
• حالات احساسی و عاطفی بی‌ثبات و متغیر
• آسیب به خود با اقدام به خودزنی‌های مکرر
• خودکشی و خودکشی‌های ناموفق مکرر

معمولا خودکشی در افرادی که به اختلال شخیص مرزی دچار هستنند به صورت جدی نیست و جنبه تهدید و حتی فریب اطرافیان را به همراه دارد. به همین دلیل در آخر به خودزنی و آسیب به خود ختم می‌شود.

نگرانی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی

نگرانی بزرگی که اغلب در این گروه از افراد وجود دارد، سبب بروز بسیاری از واکنش‌هایی که بروز داده می‌شود، خواهد شد. این افراد حساسیت بالایی نسبت به شرایط محیطی اطراف خود دارند.

آنها اغلب نگران هستند که طرد شوند و اطرافیان آنها را نخواهند. احساس رهاشدگی و طرد شدن در آنها به شکل یک ترس بزرگ دیده می‌شود. این در صورتی است که حتی با تغییرات کوچک مانند جدایی کوتاه مدت با دلیل منطقی، ترس و هراس عمیق سراغ آنها خواهد آمد.

این نگرانی در آنها حس نفرت از خود را به همراه دارد. زیرا بر این باور هستند که بر اثر “بد بودن” یا “نالایق بودن” آنها این جدایی و مواردی از این قبیل برای آنها پیش آمده است. در ادامه نیز معمولا نمی‌تواند این تنهایی را تحمل کنند و بازخوردهای نامناسبی را بروز می‌دهند.

نکته دیگری که برای این نگرانی وجود دارد، به پیشگیری از آن مربوط می‌شود. این افراد برای اینکه نشان دهند که نمی‌توانند تنها بمانند، رفتارهایی مانند آسیب زدن به خود را بروز می‌دهند تا از طرد یا تنها شدن پیشگیری کنند.

نشانه‌های هشدار دهنده اختلال شخصیت مرزی

تشخیص ابتلا به این اختلال تقریبا کمی دشوار است. زیرا همانطور که بیان شد، علاوه بر اینکه حالات مختلفی را بروز می‌دهد، بی‌ثبات و بدون الگوی خاصی است که کاملا تشخیص را دشوارتر خواهد کرد.

علائم این اختلال تقریبا شبیه اختلال خود شیفتگی، افسردگی و حتی اختلال دو قطبی است که به صورت هم‌پوشانی بروز داده می‌شود. این اختلال طیف گسترده‌ای از حالات را شامل می‌شود که ممکن است حتی خود فرد نیز از آن مطلع نباشد. با این حال برخی از نشانه‌های شایع آنرا در نظر داشته باشید:

• اعتماد به نفس پایین و تردید در مورد هویت خود که دائم نیاز به تایید و پذیرفته شدن از سمت دیگران دارد
• جهت گیری و برنامه ریزی خاصی برای آینده مشخص نمی‌کنند
• حس خودآگاهی و همدردی در رابطه با خود و دیگران در آنها کمتر دیده می‌شود
• هر گونه رابطه آشفته‌ای که در آن نیاز به برطرف شدن نیازهای خود را در نظر می‌گیرند و اغلب در این روابط غیرقابل اعتماد هستند که سبب رها شدن آنها می‌شود
• ریسک پذیر هستند و اموال خود را به راحتی از دست می‌دهند
• آسیب به خود و اقدام به خودکشی در آنها دیده می‌شود
• تنش‌های شدید مانند استرس، اضطراب، عصبانیت و در عین حال وحشت را تجربه می‌کنند
• ترس از تنهایی و رها شدن در آنها به موردی واضح تبدیل شده است
• احساس پوچی و بی ارزشی که نباید با افسردگی اشتباه شود؛ چون حالاتی شدیدتر از افسردگی را گاهی تجربه می‌کنند

علت ابتلا به اختلال شخصیت مرزی چیست؟

به هیچ وجه نمی‌توان علت قاطعانه و دقیقی را برای اختلالات شخصیتی مشخص کرد. اما عواملی وجود دارند که تا حدودی می‌توانند زمینه ساز بروز مشکلات روحی و روانی شوند. این جمله عوامل، شامل موارد زیر هستند:

• ژنتیک و زمینه‌های وراثتی
• اختلال در سیستم پیام رسان‌های عصبی مانند نورون‌ها
• اختلال در رشد مغز به ویژه در قسمت‌های هیپوکامپ، آمیگدال (مربوط به احساسات منفی) و قشر خلفی جانبی
• عوامل محیطی مانند قربانی بودن جدایی پدر و مادر، سوء استفاده‌های جنسی و ترس ناشی از عوامل اطراف

درمان اختلال شخصیت مرزی چگونه است؟

برای درمان این اختلال کمک از یک پزشک حاذق کاملا ضروری است. این اختلال به صورت رفتار درمانی و روان درمانی قابل کنترل است و به دلیل بی ثباتی در رفتار و بروز رفتارهای لحظه‌ای، نیاز به مداومت در روند درمانی وجود دارد.

در کنار این موارد نیز در برخی از افراد نیاز به درمان دارویی وجود دارد که پزشک باید آنرا مشخص کند. به هیچ وجه نباید داروهایی که دیگران توصیه می‌کنند را برای درمان این اختلال به صورت مشترک و بدون آگاهی از ضرورت نیاز به مصرف، استفاده کرد.

البته بسته به حالاتی که از فرد بروز داده می‌شود ممکن است داروهایی که ترکیبات مختلفی دارند تجویز شوند. این داروها ممکن است ترکیباتی برای حالات افسردگی، عصبانیت، اختلال دوقطبی، اضطراب‌ها و ترس ایجاد شده، توصیه شوند.

اما گاهی نیاز به درمان دارویی وجود ندارد یا اینکه لازم است در کنار درمان دارویی راهکارهای دیگری نیز پیش گرفته شوند که شامل موارد زیر است:

• هنر درمانی با گرایش به هنر
• موسیقی درمانی برای فهم دقیق احساسات فرد
• حرکت درمانی برای متعادل سازی انرژی در فرد
• درام درمانی
• جوامع درمانی با شرکت در جمع به منظور کارهای دسته جمعی مثل کارهای تهیه غذا، ورزش‌های گروهی، کارهای خانه، بازی‌ها، فعالیت‌های تفریحی و…
• روان درمانی برای بررسی نحوه تفکر و احساسات فرد
• رفتار درمانی که در صورت لزوم، روش اصولی تغییر در نگرش را نشان خواهند داد

حالات اختلال شخصیت مرزی در خود

در صورتی که مشکوک به این حالات در خود شویم، نباید سختگیرانه به این موضوع نگاه کنیم. در ابتدا باید علائم را بررسی کرد. در صورتی که 5 مورد از نشانه‌های زیر احساس شوند، شاید این اختلال وجود داشته باشد:

• اعتماد به نفس پایین
• پرهیز از برنامه ریزی برای آینده دور یا نزدیک
• عدم احساس همدردی با هیچ کسی
• داشتن روابط آشفته (طبق مثال‌هایی که بیان شد)
• اضطراب و استرس شدید
• افسردگی
• بیم از رها و تنها شدن
• ریسک پذیر بودن
• عصبانیت غیرقابل کنترل
• تحریک پذیر بودن
• ناپایدار بودن خلق

در صورتی که این موارد را به طور دقیق در خود بررسی کردید، می‌توانید در مورد وجود این اختلال شخصیتی به خود مشکوک شوید. البته فراموش نکنید این اختلال چون حالات متغیری دارد، بعد از چند جلسه مشاوره، توسط متخصصین نیز به سختی تشخیص داده می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم تشخیص درست آنرا فقط به پزشک و متخصصین در این زمینه بسپارید.

مطالب مرتبط با اختلال شخصیت مرزی

• اختلال چند شخصیتی چیست؟
• بیش فعالی کودکان چه علتی دارد؟
• 7 راهکار برای کاهش استرس را یاد بگیرید.

جمع‌بندی

اختلال شخصیت مرزی حالات ناپایداری را برای فرد به همراه دارد. نکته خوشایندی که در رابطه با این اختلال وجود دارد این است که با راهکارهای درمانی مشخص شده‌ی امروزی، قابل کنترل و درمان است. بهتر است راهکارهای درمانی که برای آن مشخص شده است را نادیده نگرفت و در صورت وجود این حالات برای کسب آرامش درونی خود و اطرافیان، اقدامات لازم برای کنترل این اختلال را پیش گرفت.