پای پرانتزی اغلب در سنین کودکی قابل تشخیص و اصلاح است اما گاهی بر اثر بالا رفتن سن و یا حتی وزن بالا ممکن است بروز داده شود. خوشبختانه امروزه راهکارهای درمانی متعددی برای رده‌های سنی مختلف و بسته به شدت درگیری زانو وجود دارد که برای بهبود و درمان کامل می‌توان به کار گرفت. در ادامه نکات متعددی را در رابطه با این موضوع تحت عناوین زیر برایتان بیان خواهیم کرد:
- پای پرانتزی چیست؟
- علت ایجاد پای پرانتزی چیست؟
- چه علائمی دارد؟
- عوارض و مشکلات عدم درمان
- راهکارهای درمان
پای پرانتزی چیست؟
پای پرانتزی می‌تواند برای یک یا هر دو پا در ناحیه زانو ایجاد شده باشد. وقتی با صاف ایستادن پاها، قوزک مچ پا کنار هم باشد اما زانوها از هم فاصله مناسبی نداشته باشند، یعنی پا به حالت پرانتزی یا به اصطلاح genu varum قرار گرفته است. این حالت پرانتزی می‌تواند به حالت داخلی و یا خارجی باشد.
در هر صورت کمانی شدن پاها چه به سمت داخل، چه به سمت خارج، به معنی پای پرانتزی است. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلف بروز داده شود که علائم متعددی را نیز به همراه خواهد داشت.
علت ایجاد پای پرانتزی چیست؟
دلایلی که سبب پرانتزی شدن پاها می‌شوند ممکن است در سنین مختلف متفاوت باشد. برای دوران نوزادی و کودکی دلایل متفاوتی نسبت به سنین بالاتر و دوران کهنسالی وجود دارد. بهتر است هر یک را به صورت مجزا بررسی کرد.
علت پای پرانتزی کودکان
- عدم وجود فضای کافی در رحم برای رشد
- کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز برای تکامل رشد به ویژه کلسیم و ویتامین D
- نرمی استخوان
- استفاده از پوشک نامناسب با سایز کودک
- ابتلا به بیماری راشیتیسم
- بروز برخی از بیماری‌های عفونی
- ابتلا به بیماری بلانت که سبب روز مشکلاتی در صفحات رشد کودکان می‌شود و مهمترین آن پرانتزی شدن پا است
- وجود تومور یا رشد غیر عادی سلول‌های استخوانی در زانو
علت پای پرانتزی در سنین بالاتر
- پارگی رباط‌های زانو
- اضافه وزن و چاقی شکمی
- بروز اختلال در صفحات رشد
- شکستگی در ناحیه فوقانی درشت نی و عدم جوش‌خوردگی مناسب
- شکستگی در ناحیه ران و جوش خوردن نامناسب
- فقر ویتامین D، کلسیم و فسفر
- ابتلا به آرتروز و نرمی استخوان
- راه رفتن، دویدن و انجام هر فعالیت فیزیکی غلطی که به مرور زمان به تغییر حالت فیزیکی زانو منجر خواهد شد
- مسمومیت با موادی همچون سرب و فلوراید
پای پرانتزی چه علائمی دارد؟
علائمی که بر اثر پای پرانتزی بروز داده می‌شوند، اغلب در حین ایستادن و راه رفتن کاملا مشهود هستند. این اختلال در فرم زانوها با چشم کاملا قابل تشخیص است. تنها برای درمان مناسب‌تر و جلوگیری از پیشرفت علت اصلی ایجاد آن است که عکسبرداری و آزمایشاتی تجویز می‌شوند.
جالب اینجاست که پای پرانتزی در مراحل ابتدایی پیشرفت، دردی به همراه ندارد و فرد ممکن است تا مدت‌ها این موضوع را بدون درد سپری کند.
اما به مرور آسیب‌های جدی‌تری را ممکن است برای اسکلت استخوانی بدن و به ویژه ستون مهره‌های کمر، قوزک پا، زانو و لگن را به همراه داشته باشد. بهتر است علائم زیر را شناخت تا سریع‌تر اقدام به درمان و پیشگیری از تشدید را پیش گرفت:
- عدم وجود هماهنگی برای الگوی راه رفتن
- داخل بودن زاویه قرارگیری زانو و یا فاصله داشتن زیاد زانوها از یکدیگر
عوارض ناشی از عدم درمان پرانتزی بودن پاها
وقتی این حالت به موقع درمان نشود و کاملا به حال خود رها شود، ممکن است مشکلات متعددی را پس از مدتی برای فرد به همراه داشته باشد. عدم درمان به موقع و پیشگیری از تشدید اغلب با عوارض زیر همراه خواهد شد:
- با اینکه در ابتدا دردی را به همراه ندارند اما پس از مدتی درد شدید در ناحیه ران، لگن و قوزک پا بروز داده خواهد شد که در ادامه حتی ممکن است مهره‌های کمر نیز درگیر این درد و عوارض دیگر شوند
- بروز درد و التهاب در ناحیه مچ پا
- التهاب مفاصل
- بروز زانو درد و سوزش زانو
- مشکل در حرکت و راه رفتن و حتی بروز مشکل در حرکت دادن بالا تنه
تشخیص و درمان پای پرانتزی
اغلب با مشاهده علائم بیان شده، نیاز به تشخیص و درمان دقیق کاملا احساس می‌شود. برای تشخیص دقیق اغلب متخصصین در این زمینه معاینه فیزیکی و ظاهری انجام می‌دهند. بعد از آن در صورت نیاز لازم است رادیولوژی انجام شود.
این تصویربرداری اغلب باید به صورت ایستاده از پاها گرفته شده باشد. با بررسی شدت درگیری پاها با توجه به موارد زیر راهکارهای درمانی توسط پزشک تجویز خواهند شد:
- سوابق پزشکی
- سن
- شرایط فیزیکی
- علت ایجاد پای پرانتزی
- شدت درگیری پاها
- ضرورت نیاز به جراحی و مقاومت فرد طبق شرایط
درمان‌هایی که اغلب برای پای پرانتزی تجویز می‌شوند
راهکارهای درمانی تقریبا ثابتی برای پای پرانتزی وجود دارد. این موضوع بسته به موارد بیان شده طبق صلاح‌دید پزشک تجویز خواهند شد. این راهکارهای درمانی ممکن است یکی از موارد زیر باشند.
1. روش‌های غیر جراحی
- تجویز زانوبند ساخته شده مخصوص پا برای مستقیم قرار گرفتن زانوها که اغلب در شدت‌های کم تجویز می‌شود
- تجویز پیش گرفتن حرکات فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و قرار گرفتن درست مفاصل کنار هم
- ماساژ درمانی و استفاده از تکنیک‌های موثر برای درمان که اغلب برای کودکان زیر 2 سال بسیار موثر است
- گچ گرفتن برای برخی از بازه‌های زمان
- استفاده از آتل
- تجویز مکمل ویتامین D و آفتاب گرفتن برای تامین مواد مغذی مورد نیاز برای مواردی که مشکل ناشی از کمبود مواد مغذی باشد
- تجویز انجام حرکات پیلاتس و حرکات اصلاحی
- انجام حرکات کششی و یوگا
- متعادل نگه داشتن وزن در صورت بالا بودن وزن که سبب اختلال در فرم اسکلت زانو شده باشد
- تجویز کفش و یا کفی‌های کفش طبی
2. روش‌های درمان با جراحی
در مواردی که شدت درگیری پا زیاد باشد و راهکارهای درمانی غیر جراحی برای درمان پاسخگو نباشند، پزشکان جراحی را تجویز خواهند کرد.
اغلب اصلاح ناهنجاری زانو، به روش جراحی در سنین بالا به کار گرفته می‌شود. با به کار بردن روش‌های غیر جراحی طی 6 ماه اگر تغییری ایجاد نشود، نیاز به درمان با جراحی وجود خواهد داشت.
ممکن است این عمل با برش‌هایی بر استخوان‌ها همراه باشد که لازم است پس از اتمام عمل جراحی، بیمار بین 6 الی 8 ماه، حتی در مواردی بیشتر از این مدت، را باید به استراحت بپردازد. البته تا حدود یک ماه بعد استخوام فرم اصلی خود را می‌گیرد که در واقع پس از جراحی زانو کاملا گچ گرفته خواهد شد تا صاف جوش بخورد و شکل بگیرد.
نکات پایانی
پای پرانتزی یکی از اختلالاتی است که در موارد متعدد می‌توان آنرا کنترل کرد. اما باید توجه داشت که با انجام حرکات فیزیوتراپی به شکل خودسرانه، به تشدید این موضوع، نباید دامن زد.
