گرمازدگی یکی از اتفاق هایی است که بدون شک اغلب ما شاهد آن بوده ایم یا برایمان اتفاق افتاده است. نام علمی این اتفاق هایفوتراپی است. جالب است بدانید این مشکل انواع مختلفی دارد.
زمانی که در هوای گرم قرار می گیرد بدن شروع به عرق کردن زیادی می کند و اولین اتفاقی که می افتد بدن هیدراته بودن خود را از دست می دهد؛ در این زمان قسمت هایی از بدن که مسئول متعادل نگه داشتن دمای بدن هستند نمی توانند دیگر کار خود را درست انجام دهند. اما خوشبختانه راهکارهایی وجود دارد که شما با رعایت آن می توانید از این اتفاق آزاردهنده پیشگیری کنید.
گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی به مجموعه ای از شرایط بیرونی می گویند که باعث می شود دمای بدن بالاتر از حد طبیعی خود برسد. این شرایط به زبان ساده تر زمانی اتفاق می افتد که سیستم تنظیم دمای بدن تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار می گیرد و باعث افزایش دمای داخلی شما خواهد شد.
این عارضه کاملا جدا از شرایط داخلی بدن (عفونت، اختلال در تنظیم گرمای بدن، واکنش های جانبی به دارو و مصرف بیش از حد برخی از داروها)
این نکته از اهمیت بالایی برخوردار است که بدانید یک فرد در حالت طبیعی در طول روز دمای بدنش حداقل 35.5 درجه سانتیگراد و حداکثر 37.5 درجه سانتیگراد است. اما زمانی که او دچار گرمازدگی می شود دمای بدن او بالای 40 درجه سانتیگراد خواهد رسید.
علت هایفوتراپی چیست؟
1. قرار گرفتن در معرض گرما و گرمازدگی.
یکی از انواع گرمازدگی به هایفوتراپی غیر حرکتی (کلاسیک) معروف است. این مشکل زمانی رخ می دهد که شما در یک محیط گرم برای مدت زمان طولانی قرار بگیرید.
قرار گرفتن در محیط های بسیار گرم موجب افزایش دمای هسته بدن می شود و اغلب شما شاهد این مشکل خواهید بود.
این نوع هایفوتراپی معمولاً پس از قرار گرفتن در معرض هوای گرم و مرطوب، خصوصاً برای دوره های طولانی رخ می دهد. این عارضه اغلب در افراد مسن و در افراد مبتلا به بیماری مزمن رخ می دهد.
2. فعالیت شدید و هایفوتراپی
گرمازدگی ورزشی ناشی از افزایش دمای هسته بدن است که در اثر فعالیت بدنی شدید در هوای گرم ایجاد می شود. هر کسی که در هوای گرم ورزش یا کار می کند ممکن است دچار هایفوتراپی شود.
3. عادت به محیط گرم نداشتن
یکی از مهمترین دلایلی که باعث گرمازدگی می شود این مسئله می باشد که شما به محیط هایی با دمای بالا عادت ندارید. برای مثال ممکن است شما در شهری با دمای خنک طولانی مدت زندگی کرده باشید.
حال به هر دلیلی مجبور می شوید به شهری بروید دمای آن بالا است؛ در این شرایط بدن و هسته مرکزی شما تا به گرمای آن محیط عادت کند ممکن است بارها دچار هایفوتراپی شوید.
در این شرایط بهتر است از کارهای زیر را انجام ندهید تا ریسک پیش آمدن این مشکل را بسیار کم کنید:
- پوشیدن لباس اضافی که مانع از تبخیر آسان عرق و خنک شدن بدن می شود
- نوشیدن الکل را متوقف کنیدا چرا که می تواند بر توانایی بدن برای تنظیم درجه حرارت تاثیر بگذارد
- با عدم نوشیدن آب کافی برای جبران مایعات از دست رفته در اثر تعریق دچار کمبود آب بدن می شوید
علائم گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی مجموعه ای از شرایط است که بدن بیش از حد گرم می شود و به طور طبیعی قادر نمی باشد درجه حرارت خود را تنظیم کند.
علائم هایفوتراپی بستگی به مرحله ای دارد که به آن رسیده یا به میزان گرم شدن بدن بستگی دارد. همچنین علائم این مشکل ممکن است خیلی سریع یا در طی ساعت ها یا چند روز ایجاد شود.
علائم ابتدایی گرمازدگی
این مرحله از گرمازدگی می تواند شرایط و علائم زیر را برای فرد مبتلا ایجاد کند:
- تعریق غیر طبیعی
- خستگی و بی حالی
- برافروخته یا قرمز شدن رنگ پوست
- گرفتگی عضلات
- اسپاسم همراه با درد
- سردرد
- سبکی سر
- حالت تهوع
علائم ثانویه گرم شدن هسته مرکزی بدن
گرمازدگی بسته به شرایطی که پیشرفت می کند علائم متفاوتی از خود نشان می دهد. در مرحله ثانویه شما شاهد علائم زیر خواهید بود.
- سرد شدن پوست
- رنگ پریدگی و مرطوب
- تعریق بسیار شدید
- نبض سریع اما ضعیف
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- خستگی
- ضعف
- تشنگی شدید
- سرگیجه
- تکرر ادرار
- ادرار تیره
- مشکل در توجه یا تمرکز
- تورم خفیف پا و مچ پا یا انگشتان و دست ها
- بیهوش شدن موقت
- از دست دادن هوشیاری
علائم شدت گرفتن هایفوتراپی
زمانی که گرمازدگی شدت پیدا کند باید منتظر علائم شدیدتر باشید. البته فردی که دچار این عارضه گرمایی شده است ممکن است از همان ابتدا این نشانه ها را از خود نشان دهد.
- نبض سریع و قوی
- نبض بسیار ضعیف
- تنفس سریع و عمیق
- تعریق کاهش می یابد
- پوست گرم، قرمز
- پوست مرطوب یا خشک
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
- گیجی
- فراموشی موقت
- تاری دید
- تحریک پذیری یا تغییرات خلقی
- عدم هماهنگی
- غش کردن یا از دست دادن هوشیاری
علائم گرمازدگی شدید
اغلب افرادی که سن آن ها 60 سال است یا دارای فشار خون بالا و سیستم ایمنی ضعیف هستند ریسک گرمازدگی شدید در آن ها بالا می رود. علائم این عارضه شامل موارد زیر می باشد.
- تشنج
- نارسایی ارگان های بدن
- کما
- مرگ
نکته: بیماری دیگری ممکن است در اثر هایفوتراپی شدید اتفاق بیفتد که آن ها را به عنوان رابدومیولیز شناخته شده است. رابدومیولیز زمانی رخ می دهد که پروتئین آزاد شده از سلول های عضلانی و اسکلتی آزاد شده و باعث آسیب به کلیه ها شود.
گرمازدگی چگونه درمان می شود؟
اگر دچار گرمازدگی شدید و هوشیاری و توان راه رفتن داشتید این را به خاطر داشته باشید راهکار های زیر را انجام دهید:
- اگر فن کننده در نزدیکی دارید آن را روشن کنید تا دمای بدنتان را پایین بیاورید.
- نوشیدنی های خنک بنوشید
- با آب سرد یا یخ روی بدنتان گرما را کاهش دهید
- کار خود را متوقف کنید و علائم را جدی بگیرید
- در محیط های بسته که جریان هوا وجود ندارد نمانید
اگر فردی را مشاهده کردید که دچار هایفوتراپی متوسط شده است و توانایی ایستادن روی پای خود را ندارد باید سریعا کاری های زیر را برای او انجام دهید
- نوشیدن آب خنک یا نوشیدنی حاوی الکترولیت
- شل و یا در آوردن لباس های اضافی
- کمک کنید در یک محیط خنک دراز بکشد و استراحت کند
- اگر در خانه هستید به او کمک کنید تا دوش آب خنک بگیرد
- روی پیشانی فرد بیمار دستمال یا کمپرس آب یخ قرار دهید
- به مدت 60 ثانیه مچ او را زیر آب خنک قرار دهید. اگر فرد بیمار توانایی راه رفتن نداشت می توانید روی مچ او یک تکه یخ قرار دهید
- تا زمانی که علائم او بهبود پیدا نکرده است اجازه فعالیت به او را ندهید
- کمپرس یخ یا کمپرس آب یخ را در زیر بازوها و کشاله ران های او قرار دهید
- برای خنک کردن پوست فرد بیمار می توانید از پنکه یا بادبزن کمک بگیرید
نکته: اگر گرفتگی گرما بیش از یک ساعت پس از استراحت در یک مکان خنک طول بکشد حتما باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد یا از اورژانس کمک خواست.
چه چیزهایی عامل خطر هایفوتراپی را افزایش می دهد
1. سن و تاثیرات آن در گرمازدگی
توانایی شما برای کنار آمدن با گرمای شدید به قدرت سیستم عصبی مرکزی شما بستگی دارد. در سنین بسیار پایین سیستم عصبی مرکزی کاملاً تکامل نیافته است و در بزرگسالان بالای 65 سال سیستم عصبی مرکزی شروع به خراب شدن می کند.
در نتیجه این مسئله باعث می شود که بدن شما کمتر بتواند با تغییرات دمای بدن کنار بیاید. هر دو گروه سنی معمولاً در هیدراته ماندن مشکل دارند که این امر خطر را گرمازدگی را نیز افزایش می دهد.
2. ورزش در هوای گرم و مریض شدن
آموزش نظامی و شرکت در ورزش هایی مانند فوتبال یا مسابقات دویدن از راه دور در هوای گرم از جمله شرایطی است که می تواند منجر به گرمازدگی شود.
3.قرار گرفتن ناگهانی در معرض هوای گرم
اگر در معرض افزایش ناگهانی دما مانند موج گرمای اوایل تابستان یا مسافرت به آب و هوای گرم تر باشید این امکان وجود دارد مستعد ابتلا به بیماری های مربوط به گرمازدگی باشید.
در این شرایط پیشنهاد می شود حداقل برای چند روز فعالیت خود را محدود کنید تا به بدنتان اجازه دهید تا با تغییرات سازگار شود. با این حال تا زمانی که چندین هفته درجه حرارت بالاتر را تجربه نکنید ریسک آن که دچار این مشکل شوید بسیار بالا است.
4. کمبود تهویه مطبوع و هایفوتراپی
شاید آن که در تابستان پنجره ها را باز بگذارید و از تهویه های خنک کننده هوا استفاده نکنید برای شما بسیار خوشایند باشد و از هوای طبیعی بیشترین لذت را ببرید.
اما این را باید بدانید شما با این کار باعث می شوید هوای گرم وارد محل کار یا اتاقتان شود و رطوبت هوا کاملا گرفته شود. در این شرایط ریسک گرمازدگی بسیار بالا می رود.
5. برخی از داروهای خاص
برخی از داروها بر روی توانایی بدن شما برای هیدراته ماندن و خنک کردن بدن شما تاثیر می گذارد. این بدان معنا هست این دارو ها باعث می شود قسمت هایی از بدن که دمای بدن شما را کنترل می کنند دچار اختلال می شوند و احتمال گرمازدگی را در شما بالا می برند. این داروها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهایی که رگ های خونی را تنگ می کنند (منقبض كننده های عروقی)
- داروهایی که فشار خون بالا را تنظیم می کنند و ترکیب اصلی آن ها باعث کاهش آدرنالین است(مسدود كننده های بتا)
- داروهایی که بدن را از سدیم اضافی و آب پاک می کند. (ادرار آورها)
- داروهایی که برای حالت روحی و روانی استفاده می شود (داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد روان پریشی)
از دیگر مواردی که شما را در برابر گرما آسیب پذیر تر می کند شامل موارد زیر هستند:
- محرک های اختلال کمبود توجه
- بیش فعالی (ADHD)
- محرک های غیرقانونی مانند آمفتامین و کوکائین
- برخی از بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی یا ریوی
- چاقی
- کم تحرکی
- سابقه گرمازدگی قبلی
چگونه می توان از بیماری گرما جلوگیری کرد
گرمازدگی کاملا قابل پیشگیری است. برای جلوگیری از این بیماری گرمایی تنها لازم است زمان هایی که دمای اطرافتان بیش از حد معمول شد نکات زیر را رعایت کنید.
1. لباس های سبک و خنک بپوشید. پوشیدن لباس اضافی یا لباسی که کاملاً متناسب نباشد به شما اجازه نمی دهد بدنتان به درستی خنک شود.
2. از آفتاب سوختگی محافظت کنید. آفتاب سوختگی بر توانایی خنک شدن بدن شما تاثیر می گذارد؛ بنابراین با استفاده از کلاه لبه دار و عینک آفتابی خود را در فضای باز محافظت کنید. از کرم ضد آفتاب با حداقل SPF 15 استفاده کنید و هر دو ساعت یکبار دوباره آن را تمدید کنید.
3. به مقدار زیاد مایعات بنوشید. هیدراته ماندن به بدن شما کمک می کند تا عرق کرده و دمای بدن را متعادل نگه می دارد.
4. اگر داروهای خاص مصرف می کنید احتیاطی بیشتری داشته باشید. اگر دارویی مصرف می کنید که می تواند توانایی بدن شما را در هیدراته ماندن و دفع گرما تحت تأثیر قرار دهد مراقب مشکلات مربوط به گرما باشید.
5. هرگز در گرما داخل ماشین پارک شده نمانید. رعایت نکردن این موضوع یکی از دلایل عمده مرگ های ناشی از گرمازدگی در کودکان است. هنگامی که ماشین را در آفتاب پارک می کنید در مدت زمان 10 دقیقه دمای ماشین شما می تواند بیش از 7/6 درجه سانتیگراد افزایش یابد.
6. در گرمترین روزهای سال راحت باشید. اگر نمی توانید از فعالیت شدید در هوای گرم جلوگیری کنید، مایعات بنوشید و مرتبا در یک مکان خنک استراحت کنید. سعی کنید ورزش یا کار بدنی را برای زمان های خنک روز مانند صبح زود یا عصر برنامه ریزی کنید.
7. بدم را کم کم با گرما سازگار کنید. زمان صرف شده برای کار یا ورزش در گرما را تا زمانی که به آن عادت نکرده اید محدود کنید.
نکته: افرادی که به هوای گرم عادت ندارند به ویژه اگر مستعد ابتلا به بیماری های مربوط به گرما باشند. چند هفته طول می کشد تا بدن آن ها با هوای گرم سازگار شود.
8. اگر مستعد بیماری در گرما هستید محتاط باشید. اگر دارو مصرف می کنید یا مشکلی دارید که احتمال بروز مشکلات مربوط به گرما را افزایش می دهد از بودن در محیط های گرم خودداری کنید.
نکته: در صورت مشاهده علائم گرمازدگی سریع اقدام کنید. اگر در یک مسابقه ورزشی شدید یا فعالیت در هوای گرم شرکت می کنید اطمینان داشته باشید که در موارد اضطراری گرما خدمات پزشکی در دسترس باشد.
خوراکی های مناسب برای درمان و پیشگیری از گرمازدگی
- هندوانه
- شربت آبلیمو
- شربت خاکشیر
- شربت سکنجبین
- مخلوط عناب و زرشک
- دوغ
- ماست
- تمبرهندی
- سرکه سیب
- گلاب
در آخر:
گرمازدگی یکی از عارضه هایی است که در فصل های تابستان بسیار شاهد آن هستیم. این مشکل می تواند به راحتی و رعایت برخی از نکات کاملا پیشگیری شود.
این را به خاطر داشته باشید اگر پس از یک ساعت استراحت و بودن در دمای خنک علائم این عارضه ی دمایی بهبود پیدا نکرد حتما به پزشک مراجعه کنید.
