آتاکسی اصطلاحی است که برای مسائل مربوط به هماهنگی یا کنترل عضلات به کار برده میشود.
همانطور که میدانید، عضلات وظیفه حرکت برای بدن را بر عهده دارند و به کمک آنها میتوان حرکت کرد. اما افرادی که به این بیماری مبتلا میشوند، معمولا در تعادل، حرکت و گفتار دچار مشکل میشوند. ادامه این مطلب را دنبال کنید تا راهنمای دقیقی در رابطه با این بیماری در اختیارتان قرار دهیم.
مقالات پیشنهادی مرتبط با آتاکسی
آتاکسی چیست؟
آتاکسی (Ataxia) اختلال در کنترل و هماهنگی عضلات را به همراه دارد. این موضوع در شرایطی است که ضعف ماهیچهای وجود نداشته باشد. البته انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد که هر نوع آن ممکن است علتی متفاوت با دیگری داشته باشد.
قسمتی از مغز که مخچه نامیده میشود، مسئول هماهنگی حرکات در بدن است. مخچه در پایه مغز در قسمت بالای ساقه مغز، قرار دارد. آسیب یا تخریب سلولهای عصبی، در قسمت داخلی یا اطراف مخچه، ممکن است سبب آتاکسی شود. حتی ژنتیک نیز میتواند در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار باشد.
آتاکسی ممکن است افراد را در هر سنی به خود درگیر کند. معمولا پیشرفت میکند که به مرور زمان علائم آن تشدید میشوند. سرعت پیشرفت نیز با توجه به شرایط بدنی فرد و نوع آتاکسی ممکن است متفاوت باشد.
نکته خوب اینجاست که این بیماری نادر است و تعداد کمی از افراد را به خود درگیر کرده است.
آتاکسی روی چه چیزهایی تاثیرگذار است؟
آتاکسی میتواند روی انواع مختلفی از حرکات تاثیرگذار باشد ولی فقط به موارد زیر محدود نمیشود:
- نوشتن
- پیاده روی و راه رفتن
- صحبت کردن
- غذا خوردن
انواع آتاکسی و دلایل آنها را بشناسید
این بیماری ممکن است طبق شرایط زیر ایجاد شود:
به ارث برسد
ایجاد شود (ناشی از آسیب)
ایدیوپاتیک (بدون هیچ دلیلی)
در ادامه انواع آن را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد و علت بروز هر یک را نیز بررسی میکنیم.
آتاکسی ارثی
این نوع در اثر جهش برخی از ژنها که از والدین به فرزند به ارث میرسد، ایجاد میشود. این جهش میتواند سبب تخریب بافت عصبی شود که علائم این بیماری را به همراه دارد. نوع ارثی اغلب به دو صورت منتقل میشود:
1. غالب؛ فقط یک کپی از یک ژن جهش یافته که از هر دو والد میتواند به ارث برسد:
آتاکسی نخاعی میخچهای، دهها نوع مختلف آتاکسی مغزی نخاعی را به همراه دارد. هر نوع طبق ناحیه خاصی از ژن که جهش یافته است، دسته بندی میشود. علائم و مدت زمان ابتلا ممکن است بر اساس نوع آتاکسی متفاوت باشد.
آتاکسی اپیزودیک پیشرونده نیست ولی میتواند روی قسمتهای مختلفی ایجاد شود. هفت نوع مختلف آتاکسی اپیزودیک وجود دارد. علائم و طول دورههای آن، بر اساس نوع متفاوت است.
2. مغلوب؛ دو نسخه از ژن جهش یافته (یک نسخه از هر والدین) سبب این بیماری شود:
آتاکسی فردریش به نام دژنراسیون خارخاخی هم معرفی میشود و شایعترین نوع آن است. علاوه بر مشکل در گفتار و حرکات، ممکن است ضعف عضلانی را نیز به همراه داشته باشد. این نوع روی قلب نیز تاثیرگذار است.
آتاکسی تلانژکتازی اغلب سبب گشادی رگهای خونی میشود و روی چشم و صورت تاثیرگذار است. علاوه بر علائم معمول، ممکن است سبب عفونت و ابتلا به سرطان شود.
آتاکسی اکتسابی
بر خلاف نوع ژنتیکی، در پی آسیب عصبی ناشی از عوامل خارجی ایجاد میشود. بعضی از مواردی که موجب آتاکسی اکتسابی میشوند، موارد زیر هستند:
- آسیب به سر
- سکته
- تومورهای مغزی که روی مغز و ناحیه اطراف آن تاثیر میگذارند
- ابتلا به عفونتهایی مانند مننژیت، HIV و آبله مرغان
- فلج مغزی
- کم کاری تیروئید
- کمبود ویتامینهایی مانند ویتامین B12 یا ویتامین E و تیامین
- شرایط خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس و یا سندرمهای پارانئوپلاستیک
- سوء مصرف طولانی مدت از الکل
- ایدیوپاتیک
- واکنش به بعضی از داروها مانند آرامبخشها، داروهای شیمی درمانی و باربیتوراتها
- مسمومیت ناشی از فلزات سنگین مانند جیوه، سرب یا حلالهایی مثل تینر
وقتی علت خاصی برای ابتلا به آتاکسی وجود نداشته باشد، آتاکسی به عنوان ایدیوپاتیک شناخته میشود.
علائم آتاکسی را بشناسید
آتاکسی ممکن است یا به صورت ناگهانی یا به مرور زمان ایجاد شود. علائمی که این بیماری به همراه دارند، معمولا روی اختلالات عصبی تاثیر میگذارند. علائم این بیماری اغلب شامل موارد زیر میشود:
- اختلال در هماهنگی و هماهنگی خیلی ضعیف
- تغییر در گفتار فرد
- بروز مشکل در بلع
- لرزش یا اسپاسم عضلانی
- حرکت غیر ارادی برای چشم (نیستاگموس)
- راه رفتن ناپایدار و زمین خوردنهای مکرر
- بروز مشکل و اختلال در کارهای حرکتی ظریف مانند نوشتن، خوردن یا حتی مشکل در بستن دکمه پیراهن
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
باید با بروز شرایط زیر به پزشک مراجعه کرد:
- از دست دادن تعادل
- افت هماهنگی و از دست دادن هماهنگی عضلات دست، پا و بازو
- مشکل در درست ادا کردن کلمات
- دشواری در بلع
- مشکل در راه رفتن
آتاکسی چگونه تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص این بیماری، سابقه پزشکی و بهداشتی بیمار بررسی خواهد شد. سابقه خانوادگی نسبت به این بیماری نیز بررسی خواهد شد. میزان مصرف داروها و همچنین از میزان مصرف الکل فرد نیز پرسیده میشود. در پی آن، ارزیابی فیزیکی و عصبی نیز انجام خواهد شد. این آزمایشها میتواند به تشخیص دقیق بیماری کمک کند و سطح موارد زیر را مورد بررسی قرار دهد:
- تعادل
- هماهنگی
- توان حرکتی
- قدرت عضلانی فرد
- رفلکسها و بازخوردها
- میزان حافظه و تمرکز فرد
در ادامه نیز تستهای زیر انجام خواهد شد:
- تصویر برداری و سی تی اسکن
- آزمایش ژنتیک با بررسی نمونه خون
- آزمایشات خون برای بررسی کمبود ویتامینی یا کم کاری تیروئید و یا وجود عفونت و تومور
- تپ ستون فقرات با پونکسیون کمری برای نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی که در قسمت پایینی کمر در بین دو مهره جمع میشود
درمان آتاکسی چگونه است؟
درمان این بیماری، به شدت و نوع آن بستگی دارد. در بعضی از موارد، آتاکسی اکتسابی، با درمان علت زمینهای مانند درمان عفونت یا درمان کمبود ویتامین، میتواند به کاهش علائم کمک کند.
برای خیلی از انواع آتاکسی، درمانی وجود ندارد. اما میتوان با برخی از راهکارهای درمانی به کاهش و مدیریت علائم کمک کرد تا کیفیت زندگی فرد بهبود یابد. این راهکارهای درمانی شامل موارد زیر میشوند:
درمان دارویی
برای کاهش دردهای عصبی داروهایی همچون آمی تریپتیلین یا گاباپنتین
برای رفع گرفتگیهای عضلانی و یا خشکی داروهایی همچون شل کنندههای عضلانی
برای رفع افسردگی داروهای ضد افسردگی
دستگاههای کمکی
کمک از ویلچر و واکر برای راه رفتن و داشتن فعالیت
وسایل کمکی برای صحبت کردن
فیزیوتراپی
موثر برای حرکت و داشتن تعادل
حفظ قدرت و انعطاف پذیری عضلات
گفتار درمانی
گفتاردرمانی به کمک گفتار درمانگر برای شفاف و واضحتر شدن ادای کلمات
کار درمانی
راهبردهای مختلف برای انجام آسانتر فعالیتهای روزمره
مقالات پیشنهادی مرتبط با آتاکسی
جمعبندی
آتاکسی سبب عدم کنترل عضلانی و ضعف عضلانی میشود. این بیماری روی حرکت و کارهای ضعیف فرد اختلال ایجاد میکند و حتی تعادل را مشکل میسازد.
همچنین ممکن است ارثی یا اکتسابی باشد. گاهی علائم غیر قابل شناسایی دارد و گاهی ممکن است به مرور زمان پیشرفت کند. گاهی درمان میتواند به کمک رفع علت حاصل شود. داروها، فیزیوتراپی و گزینههای دیگر در بهبود و کنترل این وضعیت موثر هستند اما گاهی درمان کامل برای این بیماری وجود ندارد.
منابع: healthline & mayoclinic
