کلسترول چیست؟ برای بدن مفید است یا مضر؟ چگونه می‌توان آنرا کنترل کرد؟ افزایش cholesterol در بدن چه عوارض جدی را به همراه دارد؟
این موارد تنها سوالاتی نیستند که در مورد این چربی بدن وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم با ادامه این متن همراه باشید تا نکات بسیار مهمی در رابطه با این چربی برایتان بیان کنیم تا ضرورت وجود حد نرمال cholesterol در بدن را شناخته و بتوانید با راهکارهای ارائه شده، آنرا در تعادل نگه دارید.
نقش کلسترول چیست؟
چربی موجود در خون به دو دسته کلسترول و تری گلیسیرید تقسیم می‌شود. این چربی نقش مهمی را در بدن ایفا می‌کند و در تمام سلول‌های بدن وجود دارد.
از جمله نقش‌های مهم و حیاتی که کلسترول برای بدن به همراه دارد شامل مواردی از جمله گزینه‌های زیر می‌شود:
- ساخت بسیاری از هورمون‌های بدن مانند هورمون‌های استروئیدی
- ساخت برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین D
- پیش ساز اسیدهای صفراوی برای تاثیر بر هضم غذا
- تشکیل دیواره سلولی به ویژه برای سلول‌های عصبی
این موارد وظایف بسیار مهمی هستند که این چربی در بدن دارد. اما وجود این وظایف دلیل بر زیاده‌روی در مصرف مواد غذایی حاوی این چربی نیست و بهتر است نکات مهمی که در رابطه با cholesterol را در ادامه بیان کرده‌ایم را نیز در نظر داشت.
کلسترول چه انواعی دارد؟
پس از شناخت اینکه کلسترول به عنوان نوعی چربی در خون چه وظایفی دارد، متوجه خواهیم شد که برای بدن ضروری است. اما سوالی که ممکن است ایجاد شود این است که با این همه وظایف مهمی که دارد، چرا بالا بودنش برای بدن مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
این موضوع نشان دهنده این است که چربی به طور کامل برای بدن مضر نیست و بدن برای انجام برخی از فعالیت‌های حیاتی به آن نیاز دارد. به همین دلیل 3 دسته بندی برای cholesterol ایجاد می‌شود.
- کلسترول بد (لیپوپروتئین LDL): با چگالی پایین که ممکن است به دیواره‌های شریان‌ها بچسبد و عمده مشکلاتی مانند انسداد رگ‌ها را برای سلامتی ایجاد کند.
- کلسترول خوب (لیپوپروتئین HDL): با چگالی بالا که اغلب کلسترول بد در دیواره‌های رگ‌ها را پیدا می‌کند و موجب پاک شدن آنها از دیواره رگ‌ها می‌شود.
- کلسترول (VLDL): این نوع به منظور جابجا کردن کلسترول‌های ساخته شده توسط کبد به سایر بافت‌های بدن ایجاد می‌شود که بعد از اتمام جابجایی به LDL تبدیل خواهد شد.
این 3 دسته بندی به مقدار مشخصی در بدن باید وجود داشته باشند تا بدن بتواند بسیاری از عملکردهای حیاتی را انجام دهد.
منابع تامین کلسترول کدامند؟
همانطور که بیان شد کلسترول برای بقا و حفظ سلامت بدن بسیار ضروری است. از این رو نیاز به وجود منابعی برای تامین و ساخته شدن آن وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- نوعی که از طریق غذا برای بدن تامین می‌شود.
- نوع دیگر که توسط کبد یا برخی اندام‌ها در بدن ساخته می‌شود.
چه مقدار کلسترول باید در بدن وجود داشته باشد؟
برای افراد بالای 20 سال توصیه می‌شود که هر 4 الی 6 سال یکبار، آزمایشی به منظور چک کردن سطح این چربی خون بدن انجام شود. زیرا بالا رفتن آن ممکن است زمینه‌ای برای بروز بسیاری از بیماری‌های قلبی مانند سکته قلبی را ایجاد کند.
با انجام آزمایش خون که توسط پزشک تجویز می‌شود، به طور کامل سطح چربی خون از تری گلیسیرید تا مقدار LDL و HDL مشخص خواهد شد. بهتر است برای یک فرد بالغ مقدار کلسترول عددی کمتر از 200mg/dl را داشته باشد. این عدد نشان دهنده سلامت قلب برای فرد خواهد بود.
این عدد اگر بین 200 الی 239 باشد، ممکن است خطر احتمال سکته قلبی برای فرد را به همراه داشته باشد. در صورت بالاتر رفتن این عدد از 240 ممکن است خطر حمله و سکته قلبی را تا 6 برابر افزایش دهد.
علت بالا رفتن کلسترول چیست؟
- اختلالات ژنتیکی که اغلب در کودکی تشخیص داده خواهند شد
- سابقه خانوادگی و عوامل وراثتی
- رژیم غذایی غلط، کم فیبر و پرچرب با چربی ترانس بالا
- ابتلا به بیماری‌های کبدی
- کم کاری تیروئید
- دیابت و عدم درمان آن
- مصرف سیگار موجب از بین رفتن چربی خوب شده و میزان کلسترول بد افزایش خواهد یافت
- چاقی و اضافه وزن
- اضطراب و استرس
- مصرف الکل
- التهاب غدد لنفاوی
علائم کلسترول بالا کدامند؟
چربی بالا در مراحل اولیه علائمی را برای فرد به همراه نخواهد داشت و تنها با بررسی نتیجه آزمایش مشخص خواهد شد. در صورت بالا رفتن بیش از حد نرمال علائمی مانند موارد زیر را برای فرد ایجاد خواهد کرد:
- مشاهده برجستگی‌ها و توده‌های چربی زرد رنگ در سطح پوست
- در برخی افراد حلقه سفید رنگ دور قرنیه ممکن است مشاهده شود
- افزایش سایز کبد و طحال
- بر اثر تورم پانکراس ممکن است دردهای شکمی برای فرد ایجاد شود
- حملات قلبی ناشی از گرفتگی عروق
- تجمع کلسترول و چربی در تاندون‌ها
چگونه می‌توان کلسترول بالا را پایین آورد؟
تنها با انجام اصلاحاتی در سبک زندگی می‌توان به پایین آوردن کلسترول بد بالای خون منجر شد. این اصلاحات بسیار موثر که علاوه بر درمان به پیشگیری نیز کمک می‌کند شامل موارد زیر می‌شوند:
- بهتر است چربی‌های گوشت را قبل از پخت جدا کرد
- جایگزینی روغن‌های سالم به جای ناسالم
- فعالیت بدنی مناسب
- پرهیز از پرخوری
- درمان چاقی و اضافه وزن
- جایگزینی خوراکی‌های فیبردار به جای میان وعده‌ها چربی مانند سیب زمینی سرخ کرده
مواد غذایی حاوی کلسترول خوب
- سویا و شیر سویا
- مصرف روزانه یک مشت آجیل
- مصرف جو و همینطور جو دوسر
- مصرف انواع میوه و سبزیجات
- استفاده از روغن‌های مفید مانند روغن کانولا، روغن زیتون و …
مواد غذایی حاوی کلسترول بد
- غذاهای سرخ شده
- چربی‌های اشباع مانند روغن حیوانی، کره و روغن‌های جامد
- انواع سس‌های مایونز
- مصرف بیش از اندازه زرده تخم مرغ
- تنقلات مانند انواع شکلات، چیپس و پفک
- لبنیات پرچرب
- مصرف نامتعادل از گوشت، جگر، کله پاچه، مغز، سیرابی و میگو
خوراکی‌های مفید برای پایین آوردن کلسترول
- روغن زیتون
- پرتقال، آب پرتقال و همینطور گریپ فروت
- مصرف مغزهایی مانند مغز گردو و بادام
- آووکادو
- جو و بلغور جو دوسر
- غذاهای دریایی به ویژه ماهی
- مصرف دوغ و ماست ترش
پیشگیری از بالا رفتن کلسترول
بهترین راهکار برای در امان ماندن از چربی بد بالا، پیشگیری از ابتلا به آن است. مواردی مانند فعالیت بدنی متناسب، رژیم غذایی پرفیبر، حذف چربی‌های غیر ضروری و جایگزینی با چربی‌های مفید، مدیریت استرس و خواب مناسب می‌تواند بسیار موثر در پیشگیری از ابتلا به کلسترول بالا عمل کنند.
نکات پایانی که باید به آنها توجه کرد
اگر چربی خون بالا درمان نشود، ممکن است مشکلات زیادی را برای فرد به همراه داشته باشد. امروزه بیماری‌های قلبی به یکی از عمده دلایلی تبدیل شده‌اند که باعث مرگ و میر می‌شوند.
بالا بودن کلسترول سبب بروز مشکلات بسیار زیادی برای قلب می‌شود که در صورت عدم کنترل و درمان نکردن به موقع، ایجاد خواهند شد. علاوه بر مشکلات قلبی، خطر بالا رفتن احتمال سکته مغزی در افراد مختلف را نیز ایجاد خواهد کرد. بهتر است با رعایت نکاتی که در مورد کاهش کلسترول ارائه شد از بروز خطرات احتمالی آن جلوگیری کرد.
