لیکن پلان تحت عنوان خزه پوستی نیز شناخته می‌شود که به عنوان بیماری خودایمنی و التهابی، پوست را مورد آسیب قرار می‌دهد. عوامل متعددی وجود دارند که سبب بروز این بیماری می‌شوند ولی علت دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نیست.
در ادامه این متن به بررسی هر آنچه که به این بیماری پوستی مربوط می‌شود خواهیم پرداخت. از علل و عوامل تشدید آن گرفته تا انواعی که ممکن است وجود داشته باشد و راهکارهای درمانی را بیان خواهیم کرد.
لیکن پلان چیست؟
بیماری لیکن پلان (Lichen Planus) بیماری است که روی پوست تاثیرات خود را نشان می‌دهد. این بیماری ناشی از سیستم خود ایمنی بدن است که ممکن است بر اثر عوامل محرک بروز داده شود.
بر اثر این بیماری التهابات پوستی و تحریک پوست بر ناخن، مو و حتی غشاهای مخاطی مانند دهان بروز داده می‌شوند. این بیماری پوستی عوارض خود را به شکل برجستگی‌هایی به رنگ ارغوانی و خارش دار بروز می‌دهد. گاهی ممکن است فقط تغییر رنگ ایجاد شود و برجستگی‌های کمتری و یا حتی تغییر رنگ مسطح ایجاد شود.
روی قسمت‌های مخاطی مانند دهان و واژن نیز عوارض لیکن پلان به شکل لکه‌های سفید توری بروز داده می‌شوند. در حالت کلی عوارض این بیماری طی چند هفته به طور کامل نمایان خواهد شد.
بسیاری از افراد در صورت خفیف بودن و معمولی بودن عوارض این بیماری پوستی، آنرا بدون مراقبت‌های پزشکی و با راهکارهای خانگی درمان می‌کنند. اما در صورتی که خارش شدید و درد قابل توجهی وجود داشته باشد ممکن است نیاز به درمان دارویی وجود داشته باشد.
مطالب مرتبط با لیکن پلان
- اگزما چیست؟ با 5 درمان خانگی برای آن آشنا شوید.
- از بیماری گال چه می‌دانید؟ علائم و روش درمان آنرا بشناسید.
- آموزش صحیح مراقبت از پوست صورت، بدن و دست‌ها.
لیکن پلان مسری است؟
یکی از رایج‌ترین سوالات در رابطه با بیماری‌های پوستی به مسری بودن و غیرمسری بودن آنها مربوط می‌شود. خوشبختانه بیماری لیکن پلان مسری نسیت و با تماس فیزیکی فرد سالم به فرد مبتلا، این بیماری منتقل نمی‌شود. (منبع)
بیماری لیکن پلان چه علائمی دارد؟
علائم و نشانه‌هایی که در اثر ابتلا به بیماری لیکن پلان بروز داده می‌شود، بسته به منطقه درگیر شونده ممکن است متفاوت باشد. معمولا نشانه‌هایی که بر اثر ابتلا به این بیماری بروز داده می‌شود شامل موارد زیر است:
- برجستگی‌های بنفش که روی سطح آنها صاف است
- این برجستگی‌ها در قسمت‌هایی از قسمت داخلی بازو، مچ دست و پا، در اندام‌های تناسلی بروز داده می‌شوند
- خارش شدید تا خفیف ممکن است در قسمت درگیر شده به این بیماری، برای افراد ایجاد شود
- گاهی تاول‌ها ترک می‌خورند و ممکن است پوسته پوسته شوند
- در قسمت‌های مخاطی مانند دهان یا روی لب و زبان لکه‌های سفید توری شکل ایجاد می‌شود
- ایجاد زخم در قسمت‌های مخاطی مانند دهان و واژن را ممکن است در پی داشته باشد
- ریزش مو را در برخی از موارد به همراه دارد
- تغییر رنگ در پوست سر را در پی دارد
- بر اثر آسیب به ناخن‌ها ممکن است سبب از بین رفتن آنها شود
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در مواردی که برجستگی‌ها و بثورات پوستی بدون هیچ دلیل مشخصی مانند واکنش‌های آلرژیکی، در قسمت‌های مختلف پوست بروز داده شوند لازم است برای بررسی دقیق به پزشک مراجعه کرد.
حتی در مواردی که بیماری لیکن پلان در قسمت‌هایی از جمله دستگاه تناسلی، پوست سر، ناخن‌ها و یا اطراف دهان را به خود درگیر کند، باید به پزشک مراجعه کرد. زیرا برخی از بیماری‌های پوستی در نواحی مخاطی ممکن است ضایعات پوستی و ناراحتی‌های متعدد خطرناکی را در پی داشته باشد.
عوامل بروز بیماری لیکن پلان چیست؟
علل متعددی ممکن است سبب بروز چنین بیماری پوستی شود. وقتی سیستم دفاعی بدن به سلول‌های پوستی و یا غشاهای مخاطی حمله کند، به طور دقیق نمی‌توان گفت پاسخی که بروز داده می‌شود چگونه خواهد بود. اما عواملی که زمینه سازی برای بروز چنین بیماری پوستی را فراهم می‌کند شامل موارد زیر می‌شود:
- واکسن آنفولانزا
- ژنتیک
- استرس
- عوامل محیطی
- عفونت هپاتیت C
- استفاده از مواد شیمیایی، فلزات و برخی از رنگدانه‌ها
- مصرف برخی از داروها مانند داروهای مخصوص بیماری‌های قلبی، فشار خون و آرتروز
- مصرف داروهای مسکن مانند ناپروکسن و ایبوپروفن
بیماری لیکن پلان در چه افرادی شایع‌تر است؟
این بیماری ممکن است در هر فردی بروز داده شود. اما معمولا در بین بزرگسالان و میانسالان بیشتر دیده شده است. لیکن پلان دهانی نیز معمولا زنان میانسال را بیشتر به خود درگیر می‌کند.
همینطور باید در نظر داشت این بیماری پوستی معمولا در قسمت‌هایی از خاورمیانه، آفریقا، آمریکای مرکزی و آسیا شایع‌تر است.
بیماری لیکن پلان در چه قسمت‌هایی گسترش می‌یابد؟
ضایعات پوستی ناشی از این بیماری در قسمت‌های مختلفی از پوست ممکن است گسترش یابند. البته با توجه به اینکه این بیماری مسری نیست، تماس با قسمت درگیر شده سبب انتقال آن به قسمت‌های دیگر نخواهد شد.
لیکن پلان تناسلی
یکی از مهمترین موارد نگران کننده در رابطه با این بیماری پوستی به کنترل آن در واژن که ناحیه مخاطی محسوب می‌شود، مربوط است. ممکن است بر اثر ابتلای واژن به این بیماری، درد شدید و حتی زخم نیز بروز داده شود. این موضوع علاوه بر اینکه اختلال در عملکرد جنسی را به همراه دارد، ممکن است به عارضه‌ای طولانی مدت تبدیل شود.
لیکن پلان دهانی
این بیماری وقتی در ناحیه مخاطی دهان بروز داده شود، در صورت عدم کنترل، احتمالا زخم را در پی خواهد داشت. این زخم‌های دهانی ممکن است توانایی غذا خوردن را با اختلال مواجه کند.
لازم به ذکر است پوست آسیب دیده ممکن است تغییر رنگ تیره خود را حفظ کند و به حالت سابق باز نگردد به ویژه در افرادی که رنگ پوست تیره‌تری دارند.
باید در نظر داشت لیکن پلان دهانی در صورت عدم درمان به موقع ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهان را در پی داشته باشد. علاوه بر این موضوع در صورتی که در مجاری گوش ایجاد شود نیز اُفت شنوایی را در پی خواهد داشت.
بیماری لیکن پلان مویی
لینک پلان مویی که تحت عنوان Follicular Lichen Planus معرفی می‌شود، در صورت ادامه‌دار شدن، ممکن است ریزش مو را در پی داشته باشد. عوامل ژنتیکی و محیطی متعددی در ابتلا به این بیماری دخیل هستند اما اغلب در پی ابتلا به لیکن پلان پوستی، ناخنی و یا مخاطی نیز ممکن است بروز داده شود.
احساس ناراحتی یا خارش و درد را در پوست سر ایجاد می‌کند که به صورت کاملا تدریجی گسترش می‌یابد. در رابطه با این مورد معمولا راهکارهای کنترل کننده وجود دارند که به مرور زمینه قطع ریزش مو را فراهم می‌کنند.
لیکن پلان ناخن
در 10 درصد موارد، لیکن پلان در ناخن‌ها بروز داده می‌شود. شایع‌ترین تغییراتی که در ناخن‌ها بروز می‌کند شامل شیارهای طولی است. این بیماری برای ناخن‌ها گاهی سبب افتادن ناخن‌ها می‌شود.
کمتر ممکن است که بستر ناخن نیز به این مشکل دچار شود اما در برخی از موارد نیز بروز داده می‌شود. البته این موضوع را نیز باید در نظر داشت که اغلب برای تمام ناخن‌ها ممکن است بروز کند اما برای ناخن شست دست و پا شایع‌تر است.
لیکن پلان پوستی
شایع‌ترین نوعی است که بروز داده می‌شود و معمولا تا چند ماه باقی می‌ماند. در قسمت قوزک پا، پایین کمر، مچ دست و پا بیشتر بروز داده می‌شود.
مدت زمان گسترش بیماری لیکن پلان
شایع‌ترین نوعی که برای بیماری لیکن پلان وجود دارد، نوع پوستی آن است. اغلب در طول چند هفته ضایعات پوستی شروع به ظهور کرده و سپس گسترش می‌یابند. این وضعیت به طور میانگین بین 6 ماه الی 16 ماه ممکن است زمان لازم داشته باشد تا برطرف شود.
آزمایش تشخیص لیکن پلان
معمولا با بروز برجستگی‌های ناشی از بیماری لیکن پلان لازم است به پزشک مراجعه کرد. اغلب با معاینه فیزیکی ابتلا به این بیماری تشخیص داده خواهد شد. در برخی از موارد لازم است آزمایشاتی نیز برای تشخیص دقیق‌تر انجام شود.
این آزمایش با نمونه‌برداری از پوست انجام می‌شود که بررسی‌های لازم برای واکنش‌های آلرژیکی تست خواهد شد. در صورتی که پزشک مشکوک به عفونت در نتایج آزمایش پوست باشد، آزمایشاتی برای تشخیص ابتلا به هپاتیت C را نیز توصیه خواهد کرد.
درمان لیکن پلان چگونه است؟
برای درمان لیکن پلان خفیف که طی چند هفته یا چند ماه ایجاد شده باشد، گاهی درمان دارویی ممکن است توصیه نشود. در صورتی که علائم شدید و بسیار ناراحت کننده باشند راهکارهای درمانی دارویی را باید تحت نظارت پزشک پیش گرفت.
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما داروهای کنترل کننده‌ای برای آن در نظر گرفته شده است که موثر هستند. باید این نکته را در نظر داشته باشید که مشخص شدن علت زمینه‌ای برای ابتلا به این مشکل پوستی نقش تعیین کننده‌ای در انتخاب روش مناسب برای درمان دارد.
درمان دارویی برای لیکن پلان
راهکارهای درمانی که برای این مشکل پوستی وجود دارد، به درمان موضعی و خوراکی مربوط می‌شود. معمولا موارد زیر برای بهبود لیکن پلان توصیه می‌شوند که باید زیر نظارت پزشک از آنها استفاده کرد:
- رتینوئیدهای مربوط به ویتامین A برای مصارف موضعی و حتی گزینه‌های خوراکی آن موثر هستند
- کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهابات بسیار موثر هستند که انواع خوراکی و موضعی آنها در صورت نیاز ممکن است تجویز شود
- داروهای آنتی هیستامینی نقش به سزایی در کاهش التهابات دارند؛ به ویژه مواردی که التهابات آلرژیکی ایجاد شده باشد
- پمادهای غیر استروئیدی برای مصارف موضعی، به سرکوب سیستم ایمنی بدن منجر می‌شوند که رنگ بثورات جلدی ایجاد شده را کمرنگ خواهد کرد
- نوردرمانی از دیگر روش‌های درمان لیکن پلان است که با پرتوهای ماورا بنفش روی موضع اعمال می‌شود
درمان خانگی لیکن پلان
راهکارهای درمانی خانگی نمی‌توانند روشی 100 درصد تضمینی برای رفع همیشگی عوارض لیکن پلان باشند. اما گزینه‌های تکمیل کننده‌ای در کنار روش‌های درمانی اصلی توصیه شده توسط پزشک هستند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش استرس و پیش گرفتن راهکارهایی برای مدیریت استرس
- پرهیز از خراشیدن و زخم کردن نواحی
- کمپرس سرد در حد به سزایی التهابات را کاهش می‌دهد و در کنترل خارش نیز موثر است
درمان گیاهی لیکن پلان
درمان‌های گیاهی جزء درمان‌های اصلی این بیماری محسوب نمی‌شوند و تنها از آنها به عنوان روش‌هایی کنترل کننده در کنار درمان توصیه شده توسط پزشک می‌توان نتیجه گرفت.
- استفاده از جو دوسر و افزودن آن به وان حمام می‌تواند به کاهش عوارض این بیماری کمک کند.
- استفاده از روغن درخت چای روی موضع با خاصیت ضد باکتریایی که به همراه دارد سبب پیشگیری از تشدید و عفونی شدن آنها می‌شود.
- آب زنجبیل خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونی کنندگی بالایی به همراه دارد و برای این بثورات می‌تواند موثر باشد که البته مصرف خوراکی آن نیز تاثیر به سزایی خواهد داشت.
- استفاده از زردچوبه به دلیل وجود کورکومین به کاهش التهابات می‌انجامد که بهتر است به صورت موضعی و خوراکی برای بهبود این مشکلات پوستی استفاده کرد.
- مصرف موضعی آلوئه ورا سبب پیشگیری از بروز خشکی در نقاط آسیب دیده می‌شود و به بهبود روند آنها نیز کمک خواهد کرد.
پیشگیری از پیشرفت لیکن پلان
برای پیشگیری از تشدید عوارض این بیماری پوستی می‌توان اقداماتی را انجام داد. حتی این موارد می‌توانند به پیشرفت در روند بهبود نیز کمک شایانی برسانند:
- در صورت بروز لیکن پلان دهانی لازم است از مواردی مانند سیگار، مواد غذایی شور یا ادویه بسیار پرهیز کرد
- ضایعات پوستی ایجاد شده را به هیچ وجه نباید خراشید و یا زخم کرد
- مدیریت استرس می‌تواند گام موثری در پیشگیری از پیشرفت این بیماری محسوب شود
- با پی بردن به ابتلا به این بیماری لازم است برای چک شدن در فواصل زمانی معین، به پزشک مراجعه کرد
- در صورتی که لیکن پلان مویی و مخاطی وجود داشته باشد حتما باید برای بررسی مشکل و پی بردن به سرطان و پیشگیری از تشدید آن، طبق آزمایشات تجویز شده پیش رفت
مطالب مرتبط با لیکن پلان
- اگزما چیست؟ با 5 درمان خانگی برای آن آشنا شوید.
- از بیماری گال چه می‌دانید؟ علائم و روش درمان آنرا بشناسید.
- آموزش صحیح مراقبت از پوست صورت، بدن و دست‌ها.
خلاصه‌ای از بیماری لیکن پلان
بیماری پوستی لیکن پلان به صورت التهابات صاف روی سطح پوست به همراه تغییر رنگ ایجاد می‌شوند. این بیماری ممکن است در قسمت‌های مختلفی از پوست ایجاد شود و حتی نواحی مخاطی مانند دهان و ناحیه تناسلی را نیز درگیر کند.
البته عوارض در ناحیه مخاطی به رنگ سفید و توری دیده می‌شوند.
این بیماری با مشاهده سطحی توسط پزشک قابل تشخیص است و ممکن است در برخی موارد نیاز به آزمایش با نمونه‌برداری وجود داشته باشد.
برای درمان راهکارهای موثری وجود دارد که به شکل پمادهای موضعی و برخی از داروهای خوراکی برای بیمار تجویز می‌شود. درمان خانگی نیز به کنترل از تشدید آن کمک شایانی می‌رساند. به طور کلی این بیماری ممکن است اذیت کننده باشد اما خطرناک نیست.
