علت سرگیجه چیست؟ راه درمان آن کدام است؟ آیا خطرات جدی را در پی دارد؟ این قبیل از سوالات اغلب حین سرگیجه ایجاد می‌شوند و با بهبود وضعیت به فراموشی سپرده می‌شوند. معمولا بسیاری از افراد در صورت ابتلا به برخی از بیماری‌ها، سرگیجه را نیز در کنار آن تجربه می‌کنند. این موضوع سبب می‌شود تا بیشتر مراجعین نزد متخصصین، از سرگیجه شاکی باشند. ادامه متن را دنبال کنید تا شایع‌ترین علل سرگیجه و راهکارهای درمانی آنها را برایتان بیان کنیم.
علائمی که با سرگیجه همراه می‌شوند
معمولا در کنار سرگیجه علائم دیگری نیز مشاهده می‌شود که ممکن است شامل یکی از موارد زیر شود:
- احساس چرخیدن و حرکت اطراف دور سر
- ضعف و احساس سبک بودن سر
- به هم خوردن تعادل
- سنگینی سر و شل بودن یا شناور بودن سر
این موارد معمولا با تغییر وضعیت دادن مانند یکدفعه برخاستن تشدید می‌شود. در صورت بالا بودن شدت سرگیجه حالت تهوع نیز برای فرد ایجاد می‌شود که بهتر است در این وضعیت بدن را در حالت نشسته یا خوابیده نگه داشت تا بهبود یابد.
مطالب مرتبط با علت سرگیجه
- درمان سردرد با سریعترین راهکارها را یاد بگیرید.
- سرگیجه در بارداری چه دلایلی دارد؟
- درمان دارویی سردرد با 6 داروی موثر
علت سرگیجه در موارد مختلف
معمولا سرگیجه و به هم خوردن تعادل دو واژه‌ای هستند که در کنار یکدیگر به کار برده می‌شوند. در واقع در کنار تجربه سرگیجه گزینه‌هایی مانند چرخش اتاق دور سر و به هم خوردن تعادل نیز ایجاد خواهند شد.
احساس سبکی سر نیز ایجاد می‌شود و گاهی ممکن است حالت غش کردن نیز برای فرد بروز داده می‌شود. با اینکه سرگیجه اختلالی شایع است، در بیشتر موارد در پی مشکلی جدی نیست. اما افرادی که مکرر در طولانی مدت دچار این وضعیت می‌شوند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند.
اغلب سرگیجه علل احتمالی متعددی دارد. گاهی ممکن است بر اثر اختلالات گوش داخلی (جایی که تعادل بدن تنظیم می‌شود)، بیماری‌های حرکتی و مصرف داروها ایجاد شود. گاهی نیز بر اثر وضعیت سلامت فیزیکی مانند آسیب به سر، افت فشار خون یا عفونت و بیماری خاصی ایجاد شود.
سرگیجه ممکن است بازه‌های زمانی مختلفی فرد را درگیر کند که این موضوع می‌تواند تاثیر به سزایی در تشخیص دقیق‌تر علت سرگیجه داشته باشد. با این اوصاف بهتر است دلایلی که زمینه ساز سرگیجه می‌شوند را دقیق‌تر بررسی کنیم.
1. مشکلات ناشی از اختلال در گوش میانی
یک علت سرگیجه که برای اکثر افراد مشکل‌ساز است، ایجاد اختلال در گوش میانی است. تعادل داشتن بدن به ورودی‌های ترکیبی متعددی از سیستم حسی وابسته است که شامل موارد زیر می‌شود:
- چشم‌ها: به تعیین نحوه حرکت در فضا کمک می‌کند
- اعصاب حسی: ارسال پیام‌های حرکتی و وضعیت بدن را بر عهده دارد
- گوش داخلی: حسگرهای متعدد آن برای تشخیص حرکت به جلو و عقب و همینطور نیروی جاذبه وجود دارد
سرگیجه وضعیتی حمله‌ای اما کاذب و خوش‌خیم است که حس حرکت اطراف را در پی دارد. ایجاد اختلال در گوش داخلی سبب ارسال سیگنال‌هایی می‌شود که با آنچه که از اعصاب حسی و چشم‌ها ارسال می‌شود، متفاوت است. در این صورت سردرگمی برای مغز ایجاد می‌شود که آثار آن با سرگیجه و به هم خوردن تعادل بروز داده می‌شود.
2. سرگیجه با تغییر وضعیت
گاهی یک مرتبه احساس شدید سرگیجه برای فرد حاصل می‌شود که به سرعت نیز از بین می‌رود. در این صورت علت سرگیجه ناشی از تغییر وضعیت سریع و حرکت ناگهانی سر است.
اغلب شایع‌ترین علت سرگیجه برای افراد مختلف این موضوع است که حتی با حرکت ناگهانی مانند چرخیدن در رختخواب نیز ممکن است ایجاد شود. تغییر حالت از نشستن به برخاستن نیز سبب این موضوع خواهد شد.
این مشکل معمولا بر اثر بلورهای کلسیمی که در کانال‌های گوش وجود دارند ایجاد می‌شود. در برخی از موارد کم آبی بدن و مغز، گاهی نیز کمبود مواد معدنی بدن سبب بروز چنین وضعیتی خواهد شد.
3. وجود عفونت؛ علت سرگیجه شدید
یکی از دلایل دیگری که سبب سرگیجه می‌شود، عفونت است. عفونت ویروسی عصب وستیبولار که تحت عنوان نوریت وستیبولار نیز معرفی می‌شود، به سرگیجه‌های مکرر و شدید می‌انجامد.
در صورتی که سرگیجه بر اثر این موضوع ایجاد شده باشد، عوارض دیگری نیز برای فرد ایجاد می‌شود. از دست دادن ناگهانی شنوایی یکی از عوارضی است که در اثر این نوع عفونت ایجاد می‌شود که سرگیجه را نیز به همراه دارد.
4. ابتلا به بیماری مینیر
بیماری مینیر (Meniere)، سبب تولید بیش از حد مایع در گوش داخلی می‌شود. سرگیجه‌های ناشی از این بیماری ناگهانی هستند و اغلب تا چند ساعت ممکن است طول کشیده شوند. در پی این بیماری مواردی همچون نوسانی بودن و افت شنوایی، صدای زنگ در گوش در کنار سرگیجه حاصل ایجاد شد.
5. میگرن؛ علت سرگیجه و سردرد در کنار هم
یکی از دلایلی که سبب ایجاد سرگیجه می‌شود، میگرن است. در برخی از موارد شاید سردرد شدیدی هم وجود نداشته باشد اما قسمت‌هایی از زمان سرگیجه احساس شود. این نوع از سرگیجه‌ها معمولا چند دقیقه تا چند ساعت ممکن است طول کشیده و با مواردی از جمله گزینه‌های زیر همراه باشند:
- حساسیت به نور
- احساس سردرد و سنگینی سر
- حساسیت به صدا
در این صورت تنها راه چاره معمولا استراحت، هیدراته کردن بدن و دوری از صدا و نور شدید است که به بهبود این وضعیت کمک می‌کند.
6.مشکلات ناشی از گردش خون
از علت‌های دیگر سرگیجه به مشکلات ایجاد شده بر گردش خون می‌توان اشاره کرد. مواقعی که قلب پمپاژ متعادلی از خون را نداشته باشد، به مغز خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی مطلوبی رسانده نخواهد شد. علل ناشی از گردش خون نامتعادل شامل موارد زیر می‌شوند:
- افت فشار خون ارتوستاتیک: در این صورت افت چشمگیر فشار خون در زمان کوتاه اتفاق افتاده و حالت غش را نیز در پی خواهد داشت. حتی با نشستن و ایستادن سریع نیز ممکن است ایجاد شود.
- گردش خون ضعیف: در شرایطی مانند حمله قلبی، آریتمی قلبی، حمله ایسکمیک یا گذاری قلبی، کاردیومیوپاتی یا غیرطبیعی شدن عضله قلب و کاهش حجم خون، ممکن است جریان کافی به مغز یا گوش میانی نرسد که سرگیجه را بروز خواهد داد.
7. شرایط عصبی
از دیگر علت‌های سرگیجه می‌توان به اختلالات عصبی اشاره کرد. ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس و مواردی از این قبیل سبب از بین رفتن تعادل و ایجاد سرگیجه شود.
8. مصرف داروها
مصرف برخی از داروها علت سرگیجه در برخی از افراد هستند. گاهی برخی از داروها عوارض جانبی را به همراه دارند که گزینه مشترک بین اکثر آنها سرگیجه است. داروهای زیر با ترکیبات خود ممکن است سرگیجه را در پی داشته باشند:
- داروهای ضد تشنج
- داروهایی که برای درمان افسردگی تجویز می‌شوند
- داروهای آرام‌بخش و بسیاری از انواع آرام‌بخش‌ها
- داروهای کاهنده فشار خون گاهی به شدت فشار خون را کاهش می‌دهند که حتی ممکن است در کنار سرگیجه، غش را نیز در پی داشته باشند
9. سرگیجه ناشی از استرس و اضطراب
گاهی اختلالات اضطراب سبب سرگیجه و احساس سبک بودن سر را به همراه خواهند داشت. در این صورت موارد همچون وحشت و ترس نیز ممکن است بر فرد غالب شود که به دنبال آن نیاز به خارج شدن از منزل و قرار گرفتن در معرض هوای باز را در پی خواهد داشت.
10. کم خونی ناشی از فقر آهن
یک علت سرگیجه که بیشتر در زنان بروز داده می‌شود، کم خونی و فقر آهن است. معمولا همراه با این مورد خستگی، زردی و رنگ پریدگی پوست، بی‌حالی و ضعف نیز احساس خواهد شد.
- یکی از عوارضی که در پی کم خونی احساس می‌شود، سرگیجه است. اما نمی‌توان تنها نشانه کم خونی را سرگیجه دانست. برای اینکه به سایر علائم کم خونی پی ببرید، توصیه می‌کنیم مقاله علائم کم خونی و تغذیه مناسب برای درمان را مطالعه کنید.
11. افت قند خون
افت ناگهانی قند خون که به هیپوگلیسمی نیز شناخته می‌شود، اغلب در مبتلایان به قند خون یا دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند بروز داده می‌شود. این نوع از سرگیجه اغلب با تعریق و اضطراب نیز ممکن است همراه باشد.
12. مسمومیت با مونوکسید کربن
یکی از علائم مسمومیت با مونوکسید کربن سرگیجه است که اغلب در پی نبودن تهویه مناسب و وجود دودکش بخاری نامناسب ایجاد می‌شود. در کنار این نشانه موارد دیگری از جمله ضعف، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، گیجی و حتی درد قفسه سینه نیز احساس خواهد شد.
13. کم آبی و بالا رفتن دمای بدن
یکی از دلایل سرگیجه، کم آبی بدن است. به ویژه در مواردی که در هوای گرم فعالیت بدنی داشته باشید و مایعات کافی به بدن نرسد. این موضوع در مواردی که فرد از داروهای قلبی استفاده کند نیز بیشتر بروز داده خواهد شد.
روزانه لازم است بین 8 الی 12 لیوان آب مصرف کرد تا بدن هیدراته بماند. قسمت زیادی از مغز از آب تشکیل شده است که در صورت عدم دریافت مقدار کافی و به ویژه در مواردی که دمای محیط و بدن بالا باشد سرگیجه و سردرد ایجاد خواهد شد.
چه عواملی سبب تشدید سرگیجه می‌شوند؟
در برخی از موارد، علت سرگیجه هر چه که باشد، زمینه‌سازی‌های متعددی سبب تشدید آن می‌شوند. مواردی از جمله گزینه‌های زیر سبب بالا رفتن احتمال بروز سرگیجه می‌شوند:
- سن بالا: افراد مسن بیشتر از سایر افراد دچار سرگیجه می‌شوند که به هم خوردن تعادل را نیز برایشان به همراه دارد. البته در برخی موارد ممکن است در اثر عوارض داروهای مصرفی دچار سرگیجه شده باشند.
- سابقه سرگیجه: افرادی که سابقه سرگیجه دارند، اغلب بیشتر احتمال دارد که سرگیجه را مجدد تجربه کنند.
زمان مراجعه به پزشک
در بسیاری از موارد اگر سرگیجه مدام احساس شود باید پی بردن به علت سرگیجه را به متخصصین سپرد. به ویژه اگر این سرگیجه‌ها ناگهانی، شدید و طولانی مدت، بدون دلیل مشخصی ایجاد شوند. اگر موارد زیر بروز داده شوند نیز باید فورا به پزشک مراجعه کرد:
- احساس درد در ناحیه قفسه سینه
- سردرد شدید و ناگهانی
- اختلال در تنفس
- بی حسی در دست و پا یا احساس فلج شدن آنها
- دوبینی
- غش کردن
- بالا رفتن ضربان قلب یا نامنظم بودن آن
- ایجاد مشکل در تکلم، لکنت زبان و گیجی
- تشنج
- تغییر در شنوایی و نوسانی بودن شنوایی
- بی حسی و احساس ضعف در صورت
- اختلال در راه رفتن
- حالت تهوع و استفراغ
عدم درمان سرگیجه چه عوارضی دارد؟
سرگیجه معمولا به هم خوردن تعادل را در پی دارد. علت سرگیجه هر چه که باشد باید به کمک تشخیص پزشک، بررسی شود تا از عوارضی مانند موارد زیر جلوگیری شود:
- خطر زمین خوردن و ایجاد صدمه فیزیکی را در پی دارد
- هنگام رانندگی و کار با ماشین آلات سبب آسیب به خود و سایر افراد خواهد شد
- افت کیفیت زندگی و اختلال در فعالیت‌های روزمره را در پی دارد
درمان و کنترل سرگیجه
علت سرگیجه نقش تعیین کننده‌ای در درمان و کنترل آن دارد. برای درمان قطعی بهتر است از متخصصین کمک گرفت اما در صورتی که سرگیجه گذرا باشد می‌توان از راهکارهای خانگی نیز برای این موضوع کمک گرفت.
- مصرف داروهای مخصوص رفع عفونت گوش تحت نظارت پزشک
- رژیم غذایی کم نمک برای بیماران مبتلا به مینیر
- تغییر سبک زندگی برای بهبود علائم میگرن که سرگیجه نیز یکی از آنها است
- کنترل داروهای مصرفی و مطلع ساختن پزشک از تاثیرات عوارض داروهایی که سرگیجه را در پی داشته‌اند
- پیش گرفتن تکنیک‌هایی برای کاهش اضطراب
- هیدراته نگه داشتن بدن با نوشیدن مایعات
- دور نگه داشتن بدن از گرمای بیش از حد و پرهیز از کم آب نگه داشتن بدن یا فعالیت در چنین شرایطی
- مصرف کافئین، الکل و دخانیات را باید قطع کرد
- خواب کافی بین 6 الی 8 ساعت در شبانه روز باید کسب کرد
- رژیم غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد مغذی با مصرف میوه و سبزیجات بیشتر را باید پیش گرفت
با ایجاد ناگهانی سرگیجه چه باید کرد؟
وقتی سرگیجه ناگهانی ایجاد شود بهتر است اقدامات زیر را پیش گرفت:
- بلافاصله باید نشست یا در صورت امکان دراز کشید و تا زمانی که سرگیجه بهبود یابد، باید استراحت کرد؛ زیرا ممکن است به هم خوردن تعادل را در پی داشته باشد که سبب زمین خوردن و آسیب فیزیکی شود
- کمک گرفتن از دیگران در صورت نداشتن تعادل یا گرفتن دیوار
- با بروز سرگیجه ناگهانی باید از تغییر موقعیت ناگهانی اجتناب کرد و تا کاهش یافتن آن تقریبا ثابت ماند
- برای بهبود وضعیت از حرکات یوگا و همینطور تمرینات تای چی می‌توان کمک گرفت
- در صورت بروز سرگیجه‌های مکرر تا مشخص شدن علت سرگیجه و پیش گرفتن درمان، از رانندگی و کار با ماشین آلات سنگین باید اجتناب کرد
مطالب مرتبط با علت سرگیجه
- درمان سردرد با سریعترین راهکارها را یاد بگیرید.
- سرگیجه در بارداری چه دلایلی دارد؟
- درمان دارویی سردرد با 6 داروی موثر
جمع‌بندی
علت سرگیجه معمولا به عوامل متعددی وابسته است که به همین دلیل راه درمان متفاوتی را نیاز دارد. اکثر اوقات انواع سرگیجه‌ای که بروز داده می‌شوند، قابل درمان و قابل کنترل هستند. در موارد نادر ممکن است نشانه مشکلی جدی در سلامت بدن باشند. توصیه می‌شود در صورت مکرر شدن سرگیجه و عوارض آن، در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.
