درمان سردرد به این که بر اثر چه علتی به وجود آمده است، بستگی دارد. همه افراد حداقل یکبار در طول عمر خود دچار سردرد شده‌اند و به فکر راه چاره بوده‌اند. این مشکل ممکن است گاهی همه روزه سراغ افراد آمده و یا به صورت تدریجی، ایجاد و قطع شود.
باید پیگیر بود تا علت آنرا فهمید و به فکر چاره افتاد. با این اوصاف در این متن می‌خواهیم در ابتدا به معرفی انواع سردردها و علائمشان بپردازیم تا بعد از آن بتوانیم راهکارهای درمانی مناسب با هر نوع را پیش رو قرار دهیم. با ما همراه باشید.
شناخت انواع سردرد
امروزه سردرد به عنوان یک مشکل همه‌گیر دلایل بسیاری دارد. چند علت عمده سردرد از جمله سردردهای سینوزیتی (سینوسی)، سردردهای میگرنی، سردردهای خوشه‌ای، سردردهای تنشی هستند که هر کدام قسمت خاصی از سر را دچار مشکل کرده و سبب بروز درد می‌شوند.
بروز همه این سردردها به ژنتیک، سن، جنسیت و شرایط روزمره زندگی بستگی دارد. اما این نکته را باید در نظر گرفت که تشخیص دلیل و نوع سردرد همیشه ساده نیست. برای درمان سردرد بهتر است نوع آن تشخیص داده شود تا شدت آن مورد بررسی قرار گیرد.
اگر بخواهیم انواع سردردهای نام برده شده را دسته بندی کنیم، به دو دسته اصلی خواهیم رسید. سردردهای میگرنی و سردردهای تنشی جزء یک دسته هستند. این دسته ممکن است بر اثر شرایط روزمره مثل مصرف برخی غذاها، شرایط استرس‌زا، فعالیت جنسی، از دست دادن عزیزان، مشکلات زناشویی، تغییرات آب و هوایی و فصل‌ها و از این قبیل دلایل، ایجاد شود.
اما دسته دوم سردردها ممکن است طبق دلایل مختلفی همچون ضربه به سر، آسیب به سر، تنفس مونوکسید کربن، مصرف برخی از داروها و از این قبیل دلایل اتفاق بیفتد که شامل سردردهای سینوزیتی نیز می‌شود.
راه‌های درمان انواع سردرد
برای درمان سردرد لازمست تا علت آنرا متوجه شویم. کافی است بدانیم کدام قسمت سر دچار مشکل شده و درد می‌کند تا راه درمان آن مشخص شود.
برخی از انواع سردرد اختصاصی‌تر هستند و نیاز به مراجعه پزشک دارند. اما برخی از دلایل دست خودمان است و به راحتی قابل پیشگیری و درمان هستند.
اکثر افراد بر این باورند که سردرد تنها ناشی از مشکلات وارد بر مغز است. اما مشکلاتی همچون اکسیژن رسانی به خون، رگ‌ها، استرس، درست عمل نکردن عضلات و خیلی از دلایل دیگر می‌تواند سبب بروز سردردهای روزانه شود.
با توجه به این مسائل هر نوع سردرد را با علائم و نشانه‌های بروز دهنده معرفی می‌کنیم تا میزان حاد بود آن مشخص شده که بتوان راه درمان آنرا تشخیص داد. با تشخیص درست می‌توان به بهترین شکل مسیر درمان را طی کرد.
1. علائم سردردهای میگرنی
هنگامی که درد بیشتر در قسمت شقیقه‌ها باشد و از پیشانی و چشم‌ها شروع شود، به اصطلاح سردرد میگرنی گفته می‌شود. این نوع از سردرد در همه سنین اتفاق می‌افتد اما سردردهای میگرنی بین خانم‌ها دو الی چهار برابر رایج‌تر از آقایان است.
با این حال در هر سنی حتی پیش از سن بلوغ، جوانی، میانسالی و بزرگسالی نیز ممکن است افراد را درگیر کند. اما بین خانم‌های جوان و میانسال به دلیل فعال بودن هورمون‌ها، بیشتر بروز داده می‌شود.
در خانم‌ها پس از یائسگی، بروز سردردهای میگرنی 70 درصد کاهش یافته و احتمال 10 درصد وجود دارد که شدت یابد. 20 درصد از موارد نیز ممکن است به همان روال ادامه یابد. این نوع درد کلافگی به فرد می‌دهد که هر چه سریعتر به دنبال راهکار برای درمان سردرد خود می‌گردد.
دوره‌های اولیه سردردهای میگرنی شامل استفراغ، کسالت، احساس خستگی، حالت تهوع، اختلال در بینایی و گریز از نور ایجاد می‌شوند. این علائم به صورت مقطعی بروز داده می‌شوند و یا ممکن است ساعت‌ها طول کشیده و در ادامه به صورت سردرد بروز کند.
سردردهای میگرنی به عنوان دردی شدید و گذرا از یک قسمت سر ایجاد می‌شوند و به صورت ضربان دار، درد را ایجاد می‌کنند. دردهایی که همراه با این نوع سردرد هستند، ربطی به گشاد شدن عروق ندارند.
هنگام سردردهای میگرنی تحمل نسبت به محرک‌های نور و صدا کم شده و نمی‌توان واکنش نشان داد. به همین دلیل در صورت بروز صدا و نور این نوع سردرد تشدید می‌یابد.
بهترین راهکارهای درمان سردرد میگرنی
برای دردهای میگرنی درمان قطعی وجود ندارد اما می‌توان با پیش بردن راه‌های دارویی و خانگی از شدت آن کاست. این راهکارها شامل موارد زیر می‌شوند:
- تمرینات ورزشی مداوم و منظم
- کمپرس سرد و استفاده از روش‌های تمدد اعصاب
- استراحت و خوابیدن در اتاق تاریک و بی صدا
- طب سوزنی که در برخی موارد بسیار مفید واقع می‌شود
- مصرف داروهای مسکن مثل بروفن و استامینوفن
- دوش آب ولرم و سرد
- نوشیدن قهوه و چای به علت داشتن کافئین بسیار موثر است
در صورتی که هیچ یک از راهکارهای پیشنهادی به تسکین درد میگرن و درمان سردرد منجر نشد، حتما به پزشک مراجعه کرده و از مصرف خودسرانه انواع دارو پرهیز کنید. زیرا ممکن است بدن نسبت به داروهای مسکن مقاوم شوند و انواع مسکن برای درمان به موقع تاثیرگذار واقع نشوند.
عوامل تشدید کننده سردردهای میگرنی
عواملی که سردردهای میگرنی را تشدید می‌کنند را بهتر است از بین برد تا به کنترل و از بین رفتن سردرد دست یافت. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- اختلالات خواب مثل کم خوابی، بی خوابی، خواب با کیفیت پایین و حتی خوابیدن بیش از حد
- تحمل گرسنگی که منجر به افت فشار یا افت قند خون شود
- تغییرات هورمونی به ویژه در خانم‌ها مثل قاعدگی، بارداری و یائسگی
- نورهای شدید و یا نورهای چشمک زن
- صدای زیاد
- مصرف الکل و سیگار
- مصرف برخی غذاها مثل غذاهای کنسروی و گوشت‌های فراوری شده
2. علائم سردردهای سینوسی
در واقع این نوع سردرد بر اثر انسداد سینوس‌ها (سینوزیت) رخ می‌دهد. به دلیل افزایش التهابات در حفره‌های سینوسی، درد در قسمت‌هایی از روی گونه، بینی، پیشانی و پشت پلک و چشم‌ها احساس خواهد شد.
این نوع سردرد معمولا با فشار و درد همراه است که همواره رو به افزایش است. بخشی که آسیب دیده است، دچار قرمزی و کمی التهاب می‌شود. با تغییر دادن موقعیت سر، تکان خوردن و یا بلند شدن از رختخواب، بر اثر بالا رفتن فشاری که به حفره‌های سینوسی وارد می‌شود، دردهای سینوزیتی نیز افزایش خواهند یافت.
عواملی که سبب بروز دردهای سینوزیتی می‌شوند شامل التهابات بر اثر سرماخوردگی، عفونت و همینطور انحراف تیغه بینی است. اگر سردردهای سینوزیتی بر اثر عفونت باشد، ممکن است همراه با تب و لرز، ضعف و درد عضلات نیز باشد. در این صورت با تخلیه بینی، مخاط سبز خارج می‌شود. معمولا دردهای سینوزیتی خود به خود درمان نمی‌شوند و لازم است تا تحت درمان قرار گیرند.
موثرترین راه درمان سردرد سینوسی
- بخور با اکالیپتوس یا پونه
- نوشیدن آب گرم و نوشیدنی‌های گرم به مقدار زیاد
- به کار بردن کمپرس گرم روی قسمت‌های سینوسی از جمله گونه‌ها، پیشانی و حتی پشت پلک‌ها و بینی
- استفاده از غذاهای تند، گرم و شل مثل سوپ و آش‌های تند
- تخلیه مکرر بینی، شست و شوی با کمک محلول رقیق نمک و آب
- استفاده از دستگاه بخور و ایجاد رطوبت در خانه
اگر با راهکارهای پیشنهاد شده، برای درمان سردردهای سینوزیتی موثر واقع نشدند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تحت درمان دارویی قرار بگیرید. اگر لازم به تسریع در از بین رفتن سردرد خود داشتید از یک مسکن کمک بگیرید.
پیشگیری از بروز دردهای سینوزیتی
- رعایت بهداشت
- درمان فوری سرماخوردگی و آلرژی
- نوشیدن مایعات
- پرهیز از شیرجه و شنا مخصوصا در فصل‌های سرد سال
- کنترل رطوبت منزل
- استفاده از شال و کلاه برای خارج شدن از منزل در فصل سرد
- تقویت سیستم ایمنی بدن
3. علائم سردرد خوشه‌ای
این نوع سردرد معمولا افراد کمی را درگیر می‌کند و 5 برابر در مردان بیشتر از خانم‌ها اتفاق می‌افتد. سردردی تیز و دردناک که معمولا با افتادگی پلک، رنگ پریدگی، تعریق صورت و پیشانی، حتی گاهی با آبریزش بینی و قرمزی چشم همراه است.
این نوع سردرد فقط یک قسمت از سر را درگیر می‌کند. قسمت‌هایی که در این نوع سردرد درگیر می‌شوند شامل بخش بالایی چشم و تقریبا نزدیک گیجگاه است. در حین خواب بروز کرده و حدود یک ربع تا سه ساعت ادامه دارد. بر اثر این نوع درد ضرباتی به پشت و اطراف چشم احساس می‌شود.
راه‌های درمان سردردهای خوشه‌ای
تنها می‌توان به کاهش درد و شدت این نوع از سردرد پرداخت و درمان قطعی برای آن وجود ندارد. سردرد خوشه‌ای یکباره اتفاق افتاده و طی مدت کوتاه فروکش می‌کند.
- استنشاق اکسیژن و هوای پاک
- تنظیم ساعات خواب
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار
- صحبت با یک مشاور و درمانگر برای رفع استرس، اضطراب و رفع تنش‌ها
- دور شدن از محرک‌های احتمالی مثل عطرها، مکمل‌های غذایی و برخی داروها
برای مصارف دارویی جهت درمان سردرد بهتر است از پزشک مشورت گرفته و سرخود به درمان با داروهای مسکن نپردازید. زیرا اولا بدن شما به داروهای مسکن مقاوم می‌شود، دوما سردرد و عوامل بروز آن پنهان شده و تشخیص توسط پزشک برای درمان سخت‌تر می‌شود.
4. علائم سردردهای عصبی یا تنشی
درد در قسمت پیشانی، شانه، پشت سر و کشیده شدن به سمت گردن بروز داده می‌شود. به تدریج تمام قسمت کاسه سر را درگیر می‌کند. احساس سنگینی سر و در ادامه آن حالت تهوع را در پی خواهد داشت.
اکثر افراد دچار این نوع سردرد می‌شوند که ممکن است در طول هفته یا ماه بروز داده شود. فشار عصبی و استرس عوامل واضحی هستند که در بروز این سردرد رایج، بسیار موثرند.
سردردهای تنشی بر اثر وجود استرس و اضطراب با فاصله زمانی کم اتفاق می‌افتند. به همین دلیل موجب ایجاد آزار، اختلال و تنش در فعالیت‌های روزمره می‌شوند. از 30 دقیقه تا یک هفته امکان به طول انجامیدن این نوع سردرد وجود دارد.
اگر فردی بیش از 15 مرتبه در یک ماه دچار سردرد شود، دچار سردرد تنشی مزمن شده است، باید به فکر درمان سردرد باشد قبل از اینکه حاد شده و مشکلات بیشتری ایجاد شود.
سردردهایی ثابت و بدون ضربان که فرد را از زندگی روزمره و فعالیت‌های خود دور می‌کند. هستند افرادی که از سردردهای میگرنی و تنشی به طور همزمان رنج می‌برند.
فشارهای روحی و روانی، مشاجره‌های مالی، دعوا بین زن و شوهر، خستگی چشم، کار و فشار کاری طولانی مدت و وضعیت خمیده نگه داشتن پشت و خیلی عوامل دیگر می‌توانند سبب بروز دردهایی در سر و کشش عضلات پشت سر شوند. این نوع سردردها نامنظم و پراکنده بروز داده می‌شوند.
درمان سردرد عصبی یا تنشی
- کمپرس سرد و گرم توسط حوله
- درمان سردرد با ماساژ آرام گیجگاه و شقیقه‌ها
- نوشیدن آب
- حفظ آرامش و دوری از استرس
- ورزش‌های آرام مثل قدم زدن، یوگا و مدیتیشن
- استراحت کافی
- گوش کردن به موسیقی آرام
- ماساژ کف سر
5. درمان سردردهای ناشی از سبک زندگی
سردردهایی که بر اثر آلرژی، مصرف برخی غذاها و اختلال در دستگاه گوارشی، ترک کافئین یا مصرف بیش از حد آن و یا بر اثر بروز مشکلاتی در آرواره‌ها و عضلات صورت ایجاد می‌شود، بسیار نادر هستند. اما در صورت بروز این نوع از سردرد نیز باید به فکر درمان بود.
درمان سردرد بر اثر مصرف بیش از حد کافئین
میزان مصرف این ماده را کاهش داده و آب زیاد بنوشید. از این راه کافئین بدن خارج می‌شود و به تدریج به نوشیدنی سالم عادت می‌کنید. یک دفعه ترک کردن مصرف کافئین سبب ایجاد سردردهای مکرر می‌شود.
درمان سردرد ناشی از حساسیت و آلرژی
پرهیز از مصرف مواد غذایی آلرژی‌زا، استنشاق بوی نعنا و نوشیدن چای نعنا بسیار مفید است. برای اینکار از عواملی که سبب می‌شوند علائم آلرژیک بروز داده شوند بهتر است دور شد.
درمان سردرد ناشی از ایجاد مشکل در سیستم گوارشی
در کنار این نوع سردرد، مشکلات گوارشی نیز بروز داده می‌شوند. درد و نفخ معده به همراه سردرد نشانه این نوع است. که بیمار بهتر است از مصرف غذاهای نفاخ پرهیز کرده و جهت درمان از دمنوش پونه و نعنا کمک بگیرد.
6. درمان سردرد در دوران بارداری
به علت بروز تغییرات هورمونی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتند، برخی از خانم‌های باردار دچار سردرد می‌شوند. این سردردها طبیعی هستند و آنها را غیر عادی نمی‌توان قلمداد کرد.
عواملی مثل تغییرات وزن، کم آبی بدن، فشار خون بالا، تغییر سطح قند خون، بی‌خوابی و خیلی عوامل دیگر در این دوران موجب بروز سردرد می‌شوند. اغلب خانم‌ها در این دوران به دنبال راه‌های درمانی غیر دارویی هستند تا به جنین آسیبی وارد نشود. برای بهبود و درمان سردرد در این دوران چند راهکار به شما پیشنهاد می‌دهیم:
- مصرف آب به اندازه کافی و به شکل‌های مختلف مثل شربت و آبمیوه طبیعی با فواصل زمانی و تدریجی
- گرسنه نماندن و خوردن وعده‌های غذایی بیشتر اما با مقدار کمتر
- حفظ آرامش و دوری از استرس
- استفاده از کمپرس گرم و سرد برای گردن، شانه‌ها و سر
- ماساژ آرام بدن و سر
- استراحت کافی و خواب به موقع؛ هر وقت نیاز به خواب داشتید حتما بخوابید
- دوش منظم و رعایت بهداشت فردی
- پیاده روی آرام در فضای سبز و هوای پاک
- مصرف غذاهای متنوع و مغذی
- خواب متعدال در شبانه روز و پرهیز از زیاد خوابیدن
سخن پایانی
با ادامه پیدا کردن هر نوع سردرد بهتر است از یک پزشک متخصص برای تشخیص و درمان کمک گرفت. راهکارهایی برای درمان سردرد و تسکین آن بیان شد اما بهتر است از مصرف داروها برای تسکین دردها بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید. بهتر است در صورتی که سردرد شما با تاریکی دید و کم شدن نور چشم همراه بود حتما به پزشک مراجعه کرده تا علت دقیق آن بررسی شود.
