قرص ملاتونین نوعی داروی هورمونی است که برای تنظیم خواب به کار برده می‌شود.
برای بسیاری از افراد پیش آمده است که برای مدتی تحت شرایط مختلف، به بی خوابی یا کم خوابی دچار شده باشند. این موضوع باعث می‌شود فرد در طول روز کسل باشد. از این رو نیاز به درمان با روش مناسب احساس خواهد شد.
برخی از مواقع حتی راهکارهایی مثل مدیتیشن، مدیریت استرس و یوگا برای خواب راحت کارساز نیستند و نیاز به درمان دارویی برای متعادل ساختن سطح هورمون ملاتونین وجود دارد.
یکی از گزینه‌های پیش رو قرص ملاتونین است.
در ادامه این مقاله می‌خواهیم نکات مهمی را در رابطه با این قرص مطرح کنیم. با ما همراه باشید.
مطالب مرتبط با قرص ملاتونین
ملاتونین چیست؟
پیش از اینکه در رابطه با قرص ملاتونین نکاتی را بررسی کنیم، بهتر است با ماده اصلی تشکیل دهنده آن یعنی Melatonin آشنا شویم.
ملاتونین نوعی هورمون است که از غده‌ای بسیار کوچک در مغز ترشح می‌شود. این غده با نام پینه آل یا غده صنوبری شناخته می‌شود. این هورمون برای تنظیم چرخه خواب و بیداری در طول شبانه روز وجود دارد.
جالب است بدانید مقادیر بسیار ناچیزی از این هورمون در برخی از مواد غذایی مانند گوشت، برخی میوه‌ها و سبزیجات یا حتی حبوبات وجود دارد. اما امروزه این ماده را به شکل مکمل ارائه می‌کنند که تحت عنوان قرص ملاتونین در دسترس است.
جالبتر اینکه سطح ملاتونین در بدن در حد به سزایی به نور و روشنایی بستگی دارد. یعنی در طول روز و به ویژه ظهر، کمتر است. از طرفی ترشح آن در طول شب به اوج خود می‌رسد. به همین دلیل در برخی از موارد آن را هورمون تاریکی معرفی می‌کنند.
طبق تحقیقات انجام شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا، نشان داده شده است، حدود 35 درصد از افراد مورد مطالعه، کمتر از 7 ساعت خواب شبانه را دارند.
در این تحقیق ثابت شد، ملاتونین به داشتن خواب راحت‌تر منجر می‌شود.
تاثیرات هورمون ملاتونین
این هورمون رو تنظیم خواب اثر دارد. زیرا تاثیر به سزای را در تنظیم چرخه خواب ایجاد می‌کند. ملاتونین به تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن برای تنظیم خواب، کمک شایانی می‌رساند. معمولا در موارد زیر این هورمن بیشتر لازم است:
اختلالات خواب ناشی از مسافرت
بی‌خوابی ناشی از استرس
اختلال خواب در افرادی که شیفتی کار انجام می‌دهند و به صورت چرخشی تایم کاری آنها تغییر می‌کند
اختلال خواب برای افرادی که در مشاغلی مانند خلبانی نیاز به هوشیاری در مدت طولانی دارند و زمان خواب آنها تغییر می‌کند
قرص ملاتونین چیست؟
در آزمایشگاه پوست در سال 1950، برای اولین مرتبه، ملاتونین کشف شد.
در ابتدا بر این باور بودند که این ماده بر رنگ پوست موثر است. از این رو مقادیری از آن را به کار بردند تا رنگ پوست سفید شود اما از تاثیر خواب آوری آن برخوردار شدند.
متوجه شدند این هورمون برای چرخه شب و روز و زمان خواب و بیداری موثر است. در واقع موجب درک از شب برای بدن می‌شود. به دلیل وجود مواردی که موجب تداخل در ترشح آن می‌شود، گاهی نیاز به مصرف مکمل آن احساس خواهد شد.
قرص ملاتونین اغلب برای رفع مشکلاتی همچون پرواز زدگی و بی خوابی ناشی از آن به کار برده می‌شود. البته باید در نظر داشت که اگر این دارو در در زمان درست استفاده نشود، می‌تواند در سازگاری با زمان تاخیر ایجاد کند.
همواره باید این نکته را در نظر گرفت که تحقیقات در رابطه با تاثیرات قرص ملاتونین هنوز در حال بررسی است. از این رو نمی‌توان در موارد غیر ضروری و مداوم استفاده کرد.
اثرگذاری قرص ملاتونین چگونه است؟
گفته می‌شود، قرص ملاتونین از دو طریق روی بدن انسان تاثیر می‌گذارد. به هر یک از آنها توجه کنید.
سرکوب بیداری
برخی از محققین بر این باورند که دریافت این دارو موجب می‌شود قسمت‌هایی از بدن که هنوز هوشیار و بیدار هستند، سرکوب شوند. آنها بر این عقیده‌اند که از طرف دیگر ملاتونین به کاهش دمای بدن می‌انجامد. از این رو موجب خواب فرد می‌شود.
تنظیم سرعت بدن
هورمون ملاتونین به تنظیم سرعت بدن می‌انجامد. گروهی از محققین به این نتیجه دست یافتند که با مصرف قرص ملاتونین بعد از ظهر، بدن تصور می‌کند دیر وقت است و زمان خواب شده است. این موضوع برای افرادی که بدنشان تصور می‌کند در منطقه زمانی زود هنگام واقع شده است (مانند مواقع پرواز زدگی)، بسیار مفید فایده است.
موارد کاربرد قرص ملاتونین
همانطور که در طول متن اشاره شد، این دارو برای بهبود اختلالات خواب به کار برده می‌شود. زمانی که کم خوابی و بی خوابی یا حتی بد خواب شدن ایجاد شده باشد، گاهی نیاز به درمان دارویی وجود دارد. اما مکانیسم اثر این قرص برای برخی از موارد مناسب‌تر است.
ملاتونین برای افرادی که پرواز زده می‌شوند
در مواردی که پرواز طولانی مدت پیش رو باشد، ممکن است بدن به صورت ناخودآگاه پرواز زده شود. به زبان ساده‌تر ساعت بدن فرد از ساعت مقصد جا مانده است.
این موضوع باعث می‌شود فرد برای خوابیدن با مشکل مواجه شود.
قرص ملاتونین به تعادل هورمون ملاتونین کمک می‌کند. از این طریق افرادی که پرواز زده می‌شوند می‌توانند برای تغییر ساعت بدن به وقت محلی، از آن استفاده کنند. همچنین می‌توانند با مصرف قرص ملاتونین به یک خواب راحت بعد از پرواز طولانی دست یابند.
طی تحقیقی در سال 2002، در کتابخانه کوکورین، به این نتیجه رسیدند که ملاتونین برای ایجاد برنامه جدید برای تنظیم خواب انسان موثر است.
حتی دوز 0.5 میلی گرم آن می‌تواند به رفع تاثیرات پرواز زدگی کمک کند.
طبق تحقیقات دیگر استفاده از ملاتونین به جلوگیری از پرواز زدگی نیز کمک می‌کند. به خصوص برای پروازهای شرقی می‌تواند تاثیر بالقوه‌ای داشته باشد.
البته باید به این موضوع توجه کرد که برای مدت کوتاهی، استفاده از این دارو بی‌خطر است.
در نظر داشته باشید که بیشتر آزمایشات انجام شده، حاکی از آن است که مصرف ملاتونین وقتی فرد نزدیک زمان خواب در مقصد است، به پیشگیری از بی‌خوابی و بدخواب شدن کمک می‌کند.
مشکل خواب ناشی از کمبود ملاتونین
در صورتی که بروز اختلال در خواب ناشی از کمبود این هورمون باشد، می‌توان با مصرف دوز متعادلی از قرص ملاتونین به بهبود این وضعیت پرداخت.
باید در نظر داشت که اگر منشا بی خوابی گزینه‌هایی مانند استرس و اضطراب یا خستگی باشند، این دارو نمی‌تواند تاثیر مطلوبی را ایجاد کند.
بالا بردن سطح ملاتونین در بدن می‌تواند موجب ایجاد خواب آلودگی برای فرد شود. در مواردی که قرص ملاتونین در نیمه روز استفاده شود، ممکن است حس خواب آلودگی برای فرد احساس شود. اما با مصرف مجدد در شب، تاثیری بر خواب نداشته باشد.
این موضوع نشان دهنده این است که مصرف دوز بالاتر این دارو سبب خواب آلودگی و خواب بیشتر نخواهد شد.
رفع کم خوابی افراد مسن
یکی از مشکلاتی که در پی بالا رفتن سن بروز داده می‌شود کم خوابی است.
این موضوع اغلب در پی کاهش ترشح ملاتونین ایجاد می‌شود. اغلب به منظور رفع چنین وضعیتی برای درمان مناسب برای بی خوابی افراد مسن، دوز متعادل از این دارو موثر است.
اختلال ناهماهنگی خواب و ساعت بدن
یکی از اختلالاتی که برای بدن ممکن است بروز داده شود، عدم تنظیم ساعت بدن با ساعت محیط است. این اختلال را ناهماهنگی دائمی ساعت بیولوژیکی بدن با محیط معرفی می‌کنند که اغلب برای رفع آن نیاز به درمان با این دارو وجود خواهد داشت.
تنظیم خواب برای کارهای شیفتی
یکی از مشکلاتی که برخی از افراد در مشاغل مختلف با آن سر و کار دارند، تغییر شیفت کاری است.
مصرف قرص ملاتونین برای افرادی که دو یا سه شیفت چرخشی کار می‌کنند، می‌تواند موجب رفع بی خوابی شود. زیرا به افزایش مدت زمانی که نیاز به خواب دارند، کمک می‌کند.
اختلال عاطفی فصلی
افسردگی فصلی، نوعی اختلال است که موجب افسردگی در فصول مختلف می‌شود. در برخی از موارد برای کنترل چنین وضعیتی دوز متعادلی از قرص ملاتونین ممکن است برای بیمار تجویز شود.
اما این موضوع هنوز نیاز به تحقیق دارد و به صورت علمی به اثبات نرسیده است.
عوارض قرص ملاتونین چیست؟
تاثیرات این دارو به شکل خاصی بسیار مطلوب است و خیلی از افراد را از بی خوابی پس از تغییرات مکانی نجات داده است. اما باید عوارض این دارو را نیز در نظر داشت تا دوز متعادلی از آن را مصرف کرد. در ادامه به این عوارض خواهیم پرداخت.
1. احساس سردرد و سرگیجه
یکی از عوارض بسیار خفیفی که با مصرف قرص ملاتونین ممکن است بروز داده شود، سردرد و سرگیجه است. این دارو سطح هورمون را تحت تاثیر قرار می‌دهد پس طبیعی است که برای برخی از افراد سردرد و سرگیجه را در پی داشته باشد.
البته باید توجه داشت این موضوع برای برخی از افراد و آن هم به صورت خفیف ایجاد می‌شود که پس از چند ساعت برطرف خواهد شد.
2. کاهش فشار خون
این دارو برای افرادی که اغلب فشار خون پایینی دارند، می‌تواند افت فشار خون را در پی داشته باشد. از این رو اغلب باید دوز مورد نیاز را از پزشک جویا شوند تا با این مشکل مواجه نشوند.
3. خواب آلودگی در طول روز
با تغییر چرخه خواب و بیدار به کمک ملاتونین، طبیعی است که بدن با تغییراتی همچون خواب آلود بودن مواجه شود. این موضوع پس از چند شب خوابیدن رفع خواهد شد.
4. پایین آمدن دمای بدن
در صورتی که این دارو با دوز مناسب و در بازه زمانی کمتر از سه ماه مورد استفاده قرار گیرد، عوارض چندانی را بر جای نخواهد گذاشت.
اما در صورت مصرف طولانی مدت، ممکن است کاهش دمای بدن یا هیپوترمی را برای فرد به همراه داشته باشد.
5. تغییر رنگ پوست
باید در نظر داشته باشید مصرف این دارو اگر در زمان محدود و با دوز متعادل باشد، عارضه‌ای جدی را به همراه ندارد. اما در صورت مصرف طولانی مدت، ممکن است موجب تغییر در رنگ پوست و تیره شدن یا روشن شده پوست شود.
6. تغییر رنگ چشم
تغییر رنگ چشم یکی از موارد نادری است که با مصرف طولانی مدت قرص ملاتونین ممکن است بروز داده شود. در چنین وضعیتی ممکن است رنگ چشم روشن‌تر شود.
7. واکنش‌های آلرژیک
یکی از تاثیراتی که جزء عوارض داروها بر شمارده می‌شود، واکنش‌های آلرژیکی است که احتمالا به همراه دارند.
این موضوع در هر فرد متفاوت است و ممکن است به شکل حالت تهوع، اسهال، خارش یا علائم پوستی دیگر بروز داده شود. البته این موضوع در موارد بسیار نادر ممکن است بروز کند.
ممنوعیت‌های مصرف قرص ملاتونین
این دارو عوارض جانبی بسیار نادری دارد. اما محدودیت مصرف برای گروهی از افراد را باید جدی گرفت. این گروه از افراد شامل موارد زیر می‌شوند:
- زنان باردار و شیرده
- افرادی که از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار هستند
- افراد مبتلا به فشار خون شدیدا پایین یا بالا
- افرادی که زیر 20 سال سن دارند
- مبتلایان به صرع و تشنج
- افرادی که به نارسایی کلیوی مبتلا هستند
- مبتلایان به بیماری روده تحریک پذیر نباید در طولانی مدت از آن استفاده کنند
- افراد مبتلا به انواع سرطان باید صلاح دید استفاده از این قرص را از پزشک جویا شوند
طریقه مصرف ملاتونین
دوز مناسب برای مصرف این قرص، در افراد با شرایط مختلف، کاملا متفاوت است.
اغلب برای حالت نرمال، دوز 0.5 میلی گرم این قرص توصیه می‌شود. اما ممکن است برای برخی از افراد بزرگسال نیاز به مقدار مصرف کمتر تا 0.2 میلی گرم یا مقدار بیشتر تا 20 میلی گرم وجود داشته باشد.
از این رو بهتر است میزان مصرف را حتما از پزشک جویا شد.
بهترین زمان مصرف قرص ملاتونین
بسته به نوع و علت استفاده از این قرص، ممکن است زمان متفاوتی نیاز به مصرف آن وجود داشته باشد. در صورتی که مشکل خواب رفتن وجود داشته باشد، لازم است حدود 30 دقیقه قبل از خواب این دارو استفاده شود.
اما باید توجه کرد هنوز هم در مورد این دارو و تاثیراتش نیاز به تحقیقات متعددی وجود دارد که بهتر است از مصرف خودسرانه آن اجتناب شود.
تا چه زمانی می‌توان مصرف قرص ملاتونین را ادامه داد؟
این دارو اغلب برای بازه زمانی بیشتر از سه ماه توصیه نمی‌شود. اغلب باید یک دوره‌ی 20 الی 30 روزه از این دارو استفاده شود. البته در موارد ضروری ممکن است این بازه تا 40 روز ادامه داشته باشد.
تداخل دارویی با قرص ملاتونین
این قرص ممکن است با داروهای زیر در تداخل باشد:
- داروهای ضد انعقاد و ضد پلاکت خون
- داروهای فشار خون
- داروهای ضد تشنج
- قرص جلوگیری از بارداری
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن
- داروهای مهار کننده سروتونین مانند فلووکسامین
- داروهای مخصوص دیابت
مطالب مرتبط با قرص ملاتونین
جمع‌بندی
در این مقاله در رابطه با قرص ملاتونین نکات متعددی را مطرح کردیم.
هورمون ملاتونین مسئول تنظیم خواب شبانه روز در بدن است. در صورتی که تغییر زمان خواب وجود داشته باشد، این دارو می‌تواند گزینه‌ای عالی برای خواب بهتر باشد. اما باید طریقه مصرف طبق خصوصیات بدنی را از پزشک جویا شد.
