گرفتگی بینی یا احتقان بینی هنگامی اتفاق می افتد که بافت های بینی شما، مجاور آن و رگ های خونی بینی با مایعات اضافی متورم شده و احساس گرفتگی یا احتقان را در شما را ایجاد می کند. احتقان بینی ممکن است شامل خارج شدن مخاط از بینی یا آبریزش بینی باشد.
گرفته شدن بینی نه تنها برای کودکان بلکه برای بزرگسالان نیز بسیار آزاردهنده است. این مشکل می تواند خواب را برای شما هنگام خواب مختل کند و همچنین باعث شود نوزادان تغذیه سختی داشت باشند.
این اتفاق آزار دهنده می تواند علت های مختلفی داشته باشد که برای درمان بهتر است ابتدا با علت آن آشنا شوید سپس راهکارهای خانگی را برای درمان آن انجام دهید.
علت گرفتگی بینی چیست؟
گرفتگی بینی می تواند در اثر هر چیزی که باعث تحریک با التهاب بافت های بینی می شود ایجاد شود. عفونت هایی نشات گرفته از سرماخوردگی، آنفولانزا یا سینوزیت و آلرژی دلایل مکرر گرفته شدن بینی . آبریزش بینی هستند.
گاهی اوقات گرفتگی و آبریزش بینی می تواند به دلیل محرک هایی مانند دود تنباکو و اگزوز ماشین ایجاد شود. به این وضعیت رینیت غیر آلرژیک یا رینیت وازوموتور گفته می شود. دلایل احتمالی احتقان بینی عبارتند از:
- سینوزیت حاد (عفونت بینی و سینوس)
- الکل
- آلرژی
- سینوزیت مزمن
- سندرم Churg-Strauss
- سرماخوردگی
- استفاده بیش از حد از اسپری بینی ضد احتقان
- انحراف تیغه بینی
- هوای خشک
- آدنوئیدهای بزرگ شده
- غذا، مخصوصاً غذاهای تند
- وجود جسم خارجی در بینی
- گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت (گرانولوماتوز وگنر)
- تغییرات هورمونی
- آنفلوانزا
- داروهایی مانند داروهایی که برای درمان فشار خون بالا، اختلال در نعوظ، افسردگی، تشنج و سایر موارد استفاده می شوند
- پولیپ بینی
- رینیت غیر آلرژیک (احتقان مزمن یا عطسه که مربوط به آلرژی نیست)
- آسم شغلی
- بارداری
- ویروس انسدادی تنفسی (RSV)
- آپنه خواب
- فشار روی بینی
- اختلالات تیروئید
- دود تنباکو
شایع ترین دلایل احتقان بینی
1. گرفتگی بینی با عفونت های ویروسی
یکی از مهمترین دلایل گرفتگی بینی وجود عفونت های ویروسی است. ویروس های سرماخوردگی از شایع ترین این نوع عفونت ها است. چندین ویروس وجود دارد که می تواند باعث سرماخوردگی شود که رایج ترین آن ویروس راینو است.
نکته: ماخوردگی همچنین ممکن است باعث عطسه ، گلودرد و سرفه همراه باشد شود.
2. واکنش آلرژیک و احتقان بینی
واکنش آلرژیک یکی از اتفاق های شایع در بین مردم است. طبق کالج آلرژی آسم و ایمونولوژی آمریکا 40 تا 60 درصد از مردم به رینیت آلرژیک مبتلا هستند.
رینیت آلرژیک زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن نسبت به ماده ای که معمولاً مضر نیست واکنش بیش از حد نشان دهد. عوامل شایع رینیت آلرژیک شامل گرده، گرد و غبار و شوره حیوانات خانگی است.
علاوه بر گرفتگی بینی علائم دیگری ممکن است بدن از خود نشان دهد که شامل عطسه، آبریزش بینی و خارش چشم می باشد.
نکته: مشخص نیست که چرا برخی از افراد به رینیت آلرژیک مبتلا می شوند. اما داشتن سابقه آلرژی در خانواده یک ریسک آن را بسیار بالا می برد.
3. رینیت شغلی و گرفته شدن بینی
رینیت شغلی مشابه رینیت آلرژیک است. این عارضه می تواند زمانی ایجاد شود که کسی به ماده ای در محیط کار خود واکنش نشان دهد. علائم این عارضه ممکن است شامل گرفتگی بینی، خارش چشم و سرفه باشد.
افرادی که در اطراف مواد شیمیایی، گرد و غبار چوب و غلات کار می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به رینیت شغلی قرار بگیرند.
4. رینیت بارداری و بسته شدن بینی
زمان بارداری بسیاری از قسمت های بدن تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. از همین رو بینی نیز می تواند تحت تاثیر آن قرار بگیرد. در دوران بارداری هورمون هایی از جمله پروژسترون و استروژن افزایش می یابد.
افزایش هورمون ها همراه با افزایش جریان خون می تواند باعث تورم غشاهای مخاطی داخل بینی شود. علائم این اتفاق شامل گرفتگی بینی و عطسه باشد.
نکته: رینیت بارداری می تواند در هر زمان از بارداری رخ دهد. علائم آن معمولاً اندکی پس از زایمان از بین می روند.
5. رینیت آتروفیک
رینیت آتروفیک زمانی رخ می دهد که غشای مخاطی داخل بینی نازک و سفت شود. این امر موجب می شود رشد باکتری ها داخل بینی آسان تر شود؛ در نتیجه منجر به عفونت می شود. همچنین ممکن است در داخل بینی پوسته ایجاد شود. تمامی این عوامل موجب گرفتگی بینی می شوند.
نکته: این بیماری بیشتر در افرادی که چندین عمل جراحی بینی انجام داده اند شایع است.
6. پولیپ بینی
یکی دیگر از عواملی که می تواند موجب گرفتگی بینی شود پولیپ بینی است. پولیپ بینی ضایعه گوشتی شکل است که در انتهای بافت بینی ایجاد می شود و نفس کشیدن را با اختلال روبرو می کند. اگر این پولیپ بینی کوچک باشد با دارو درمان می شود در غیر این صورت نیاز به جراحی است.
درمان گرفتگی بینی
1. دوش آب گرم برای درمان گرفتگی بینی
گرفتن دوش آب گرم می تواند به کاهش گرفتگی بینی کمک شایانی کند. چرا که بخار آب گرم قادر است به تخلیه مخاط از بینی کمک کند. در نتیجه تنفس راحت تر خواهد شد.
البته باید به این نکته اشاره کنیم این درمان کاملا موقتی است و دوام زیادی ندارد. اما تکرار آن تا زمان بهبود کامل شما می تواند به نفس کشیدن شما کمک کند. همچنین درمان را سرعت می بخشد.
2. باز شدن بینی با اسپری آب نمک
یک اسپری نمکی قادر است به کاهش التهاب بافتی در بینی و کاهش حالت گرفتگی بینی کمک کند. اسپری های مخصوص سالین فاقد دارو هستند بنابراین معمولاً استفاده از آن ها در دوران بارداری بی خطر است.
تنها کافیست سر خود را بالا نگه دارید و نوک این اسپری را در بینی قرار دهید و مقداری از آن را داخل بینی بچکانید. سپس مخاط بینی نرم می شود و از طریق حلق خارج می شود.
نکته: به دلیل خاصیت نمکی که این اسپری ها دارند استفاده ی بیش از اندازه از آن موجب خشکی دیواره های بینی می شود.
3. تخلیه کردن سینوس های چرکی
یکی از علت های گرفتگی بینی سینوس چرکی است. سینوس کاملا در بالای پیشانی و لوله هایی متصل به بینی و حلق دارد. در نتیجه چرکی شدن آن علاوه بر سردرد می تواند موجب اختلال در تنفس شود.
دستگاه های مختلفی مانند گلدان های نتی در بازار وجود دارد که می توانید برای شستشوی سینوس ها از آن استفاده کنید. جالب است بدانید از گلدان های نتی در سال های زیادی برای پاکسازی مجاری بینی از مخاط استفاده می شده است.
نحوه استفاده از دستگاه گلدان نتی این گونه است که داخل آن را از مایع سرم پر می کنید (از محلول رقیق آب جوشانده و نمک نیز می توانید استفاده کنید.) سپس قسمت بالا دستگاه را فشار می دهید و آب با فشار از طریق مجاری تنفسی وارد مجاری سینوس می شود و عفونت و چرک از طریق حلق یا سوراخ بینی خارج می شود.
4. استفاده از کمپرس آب گرم برای درمان احتقان بینی
استفاده از کمپرس آب گرم می تواند گرفتگی سینوس و همچنین احساس گرفتگی بینی را بسیار کاهش دهد. برای این کار می توانید یک حوله ی تمیز را در آب گرم قرار دهید سپس آن را روی پیشانی قرار دهید. گرمای آن باعث می شود مخاط جمع شده در سینوس و مجاری بینی نرم شود و کم کم از طریق حلق خارج شوند.
در کمپرس آب گرم برای درمان گرفته شدن بینی می توانید هنگام جوشیدن آب به آن زنجبیل تازه یا برگ های نعناع اضافه کنید. این دو ماده خاصیت ضد التهابی بالایی دارند.
5. استفاده از روغن اکالیپتوس برای بینی
روغن اکالیپتوس از برگ درخت اکالیپتوس ساخته می شود. صدها سال است که از این روغن به دلیل خواص درمانی بسیاری که دارد استفاده های زیادی می شود.
جالب است بدانید بو کردن اسانس اکالیپتوس یا روغن آن موجب می شود التهابات مخاط بینی کاهش پیدا کند و عمل دم و بازدم را راحت تر خواهد کرد.
به دلیل همین خاصیت اکالیپتوس اگر دچار گرفتگی بینی هستید می توانید مقداری از اسانس آن را در یک ظرف آب گرم بریزد و همراه با گرما بوی آن را استنشاق کنید.
6. استفاده از داروهای ضد آلرژیک
در بعضي از مواقع گرفتگی بینی ناشی از واکنش آلرژیک است. هیستامین ترشح شده در بدن می تواند موجب التهاب بافت های بینی شود و تنفس را با سختی روبرو کند.
داروهایی که برای آلرژی مصرف نمی شوند اغلب حاوی آنتی هیستامین هستند. در نتیجه مصرف آن موجب می شود این التهابات بینی کاهش پیدا کند.
نکته: کاربران باید مطمئن باشند که داروی ضد آلرژی را با دقت انتخاب کنند. همچنین دستورالعمل های موجود در بسته را مطالعه کرده و از عوارض جانبی آن آگاه شوید. برخی از داروهای آلرژی می توانند باعث خواب آلودگی شوند؛ بنابراین باید از رانندگی خودداری کنید.
7. استفاده از داروهای ضد احتقان
داروهای ضد احتقان نیز ممکن است گزینه ی خوبی برای کاهش گرفتگی بینی باشند. عملکرد آن ها این گونه است که موجب باریک شدن رگ های خونی در بینی می شوند. این امر موجب می شود تورم در مخاط بینی کاهش پیدا کند و باعث تنفس راحت می شوند.
مواد ضد احتقان به صورت قرص و اسپری بینی موجود می باشد. اسپری های بینی ممکن است سریع تر کار کنند زیرا مجبور نیستند توسط معده جذب شوند.
نکته: هر کسی که فشار خون بالا دارد باید ابتدا از پزشک خود در مورد این که آیا مصرف داروهای ضد احتقان بی خطر است باید سوال کند.
از عوارض جانبی این دارو ها می توان به افزایش ضربان قلب، سردرد و خشکی دهان اشاره کرد. ضد احتقان اسپری بینی ممکن است باعث عطسه و سوزش در داخل بینی شود.
8. مرطوب کردن هوای خانه
برای از بین بردن گرفتگی بینی می توانید هوای خانه را توسط یک دستگاه بخور سرد یا گرم مرطوب کنید. این رطوبت اضافی باعث می شود مخاط داخل بینی نرم شود و راحت تر تخلیه شوند. همچنین غبار سرد ممکن است التهاب غشای مخاطی داخل بینی را نیز کاهش دهد.
البته این را به یاد داشته باشید اگر از یک دستگاه بخور استفاده می کنید باید داخل آن را هر چند وقت یکبار ضد عفونی کنید. چرا که محیط داخل آن می تواند عامل پخش باکتری باشد در صورت آلوده شدن.
9. بدن هیدراته برای درمان احتقان بینی
اطمینان از نوشیدن آب کافی همیشه مهم است. جالب است این را بدانید هیدراته بودن بدن می تواند به درمان گرفتگی بینی کمک شایانی کند و از طرفی از اهمیت بالایی برخوردار است.
هیدراته بودن بدن باعث می شود مخاطی که در بینی ضخیم شده اند نازک شود. این امر موجب می شود فشار مایعات بدن به خارج شدن مخاط بینی کمک کند.از طرفی باعث کاهش فشار در سینوس ها می شود و وقتی فشار کاهش می یابد، التهاب و تحریک کمتر خواهد شد.
10. روش های دیگر درمان
از آن جا که گرفتگی بینی بسیار رایج است طیف وسیعی از روش های جایگزین وجود دارد که برخی از افراد برای تسکین احساس بسته بودن بینی پیدا کرده اند. اگرچه شواهد برای آن ها کافی نیست اما آن ها شامل موارد زیر می شوند:
1. ترب کوهی : برخی معتقدند خوردن میان وعده این سبزیجات تند به پاکسازی معابر و مجاری بینی کمک می کند.
2. طب فشاری DIY: در این روش باید پل بینی خود را با انگشت شست و اشاره فشار دهید و هم زمان با دست دیگر عضلات دو طرف پشت گردن را بگیرید.
3. ماساژ صورت: انجام ماساژ آرام با انگشتان به سینوس ها ممکن است برخی علائم را برطرف کند.
4. سرکه سیب: یک قاشق چایخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب مخلوط کرده و بنوشید. البته می توانید با سرکه سیب و آب جوش بینی را بخور دهید.
5. چای نعناع: منتول موجود در چای نعناع ممکن است حالت گرفتگی و بسته بودن بینی را کاهش دهد.
در آخر:
گرفتگی بینی یکی از مشکلاتی است که هر کدام از ما حداقل یک بار آن را در زندگی تجربه کرده ایم و می دانیم تا چه اندازه می تواند باعث اذیت شود.
راهکار هایی خانگی اغلب برای درمان آن ها موثر است. اما اگر این گرفته بودن بینی با تب همراه باشد باید حتما برای درمان به پزشک مراجعه کنید چرا که امکان دارد عفونت در حال پیشرفت باشد.
همچنین این را به یاد داشته باشید کودکان در این زمان بسیار ناآرام تر هستند در نتیجه برای درمان سریع تر به دکتر مراجعه کنید و در کنار آن با مشورت دکتر از روش های خانگی نیز استفاده کنید.
منابع:
