سیاه سرفه نوعی عفونت تنفسی است.
عفونتی جدی در دستگاه تنفسی است که از باکتری Bordetella pertussis ایجاد می‌شود.
عفونت ناشی از این بیماری، سبب سرفه‌های شدید و غیرقابل کنترل خواهد شد. تا حدی که تنفس را برای فرد سخت می‌کند. این بیماری در هر سن و سالی ممکن است ایجاد شود ولی می‌تواند خطر مرگ را برای کودکان و نوزادان به همراه داشته باشد. با ادامه این مقاله همراه باشید تا نکات مهمی را در رابطه با این بیماری بیان کنیم.
مطالب پیشنهادی مرتبط با سیاه سرفه
- علائم سرخک را دقیق‌تر بشناسید.
- آشنایی با 10 بیماری شایع مربوط به زبان
- 5 راهکار آسان خانگی برای برطرف کردن خلط ریه و پاکسازی آن
سیاه سرفه چیست؟
سیاه سرفه با نام Pertussis نیز معرفی می‌شود.
این بیماری نوعی عفونت باکتریایی است که بینی و گلو را درگیر می‌کند. باید در نظر داشته باشید که این بیماری به راحتی قابل انتقال است. یعنی کاملا مسری است و ممکن است از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
شایع‌ترین نشانه این بیماری سرفه است. در پی آن نیز ممکن است تنفس کاملا سخت، شدید و صدادار باشد.
البته واکسن سیاه سرفه در حد به سزایی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر است. اغلب این بیماری کودکانی را که دوره واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده باشند و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند را به خود درگیر می‌کند.
باید در نظر داشته باشید که این بیماری، از طریق ذرات تنفسی منتقل می‌شود. تا حدی ممکن است پیشرفت کند که سبب مرگ فرد شود. به گفته برخی از منابع معتبر، قبل از اینکه واکسنی برای سیاه سرفه ساخته شود، یکی از دلایل اصلی مرگ و میر سیاه سرفه محسوب می‌شد.
از این رو راهکارهای پیشگیری کننده از ابتلا به این بیماری را حتما باید انجام داد.
سیاه سرفه چه علائمی دارد؟
دوره نهفتگی این بیماری بین 5 الی 10 روز است.
یعنی از عفونت اولیه تا شروع شدن علائم، 5 الی 10 روز زمان می‌برد. البته برخی از منابع مطرح کرده‌اند، این علائم ممکن است حتی تا 3 هفته، بروز داده نشوند.
علائم اولیه‌ای که این بیماری بروز می‌دهد، کاملا شبیه سرماخوردگی است. مواردی همچون تب، سرفه و آبریزش بینی را به همراه دارد. در عرض دو هفته، سرفه‌های خشک و مداوم ایجاد می‌شوند و تنفس را سخت می‌کنند.
در مواردی که سیاه سرفه کودکان را درگیر کرده باشد، وقتی حین سرفه نفس بکشند، صدای شدیدی ایجاد می‌شود. علاوه بر این موارد، سیاه سرفه می‌تواند علائم دیگری همچون موارد زیر را به همراه داشته باشد:
- استفراغ
- حالت تهوع
- کم آبی بدن
- مشکلات تنفسی
- تب با درجه پایین
- آبریزش و گرفتگی بینی
- قرمزی چشم و اشک از چشم
- تیره شدن رنگ پوست اطراف دهان (به رنگ بنفش یا آبی تیره)
- بزرگسالان و نوجوانان ممکن است علائم خفیف‌تری را نسبت به بزرگسالان داشته باشند اما سرفه‌های آنها طولانی‌تر است
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که علائمی همچون موارد زیر دیده شود، برای جلوگیری از آسیب‌های تهدید کننده حیات، باید به پزشک مراجعه کرد:
- استفراغ
- کبود شدن چهره
- تقلا برای تنفس بهتر با مکث‌های قابل توجه بین تنفس
- نفس کشیدن با صدای بلند
سیاه سرفه چه علتی دارد؟
همانطور که بیان شد، سیاه سرفه توسط باکتری Bordetella Pertussis ایجاد می‌شود. وقتی فرد مبتلا عطسه یا سرفه کند، قطرات ریز مملو از این باکتری در هوا منتشر می‌شوند. در این صورت به ریه‌های هر فردی که در آن نزدیکی باشد، وارد خواهد شد.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به سیاه سرفه هستند؟
تقریبا در دوران کودکی، همه واکسن سیاه سرفه را دریافت می‌کنند. ولی در نهایت ضعیف می‌شود و از بین می‌رود. این موضوع بیشتر نوجوانان و بزرگسالان را مستعد ابتلا به عفونت می‌کند. در نتیجه شیوع آن نیز بالا می‌رود و ممکن است نامنظم باشد.
نوزادانی که کمتر از 12 ماه سن دارند و واکسینه نشده‌اند، بیشترین خطر را برای عوارض شدید و حتی مرگ دارند.
عوارض سیاه سرفه چیست؟
امروزه نوجوانان و بزرگسالانی که به سیاه سرفه مبتلا می‌شوند، سریع بهبود می‌یابند. وقتی عوارض بروز داده می‌شود، بیشتر افراد از سرفه‌های اذیت کننده این بیماری شاکی می‌شوند. این سرفه‌ها ممکن است عوارض زیر را در پی داشته باشند:
- فتق شکم
- کبود شدن دنده‌ها یا حتی ترک خوردن آنها
- شکستگی عروق خونی در پوست یا حتی در سفیدی چشم
سیاه سرفه در نوزادان
این بیماری در نوزادان و به ویژه نوزادان زیر 6 ماه، عوارض شدیدتری را ایجاد می‌کند. این عوارض ممکن است موارد زیر را شامل شود:
- تشنج
- پنومونی
- کند شدن یا حتی توقف تنفس
- کم آبی بدن و کاهش وزن به دلیل مشکل در تغذیه
به دلیل اینکه نوزادان و کودکان، سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به بزرگسالان دارند و عوارض این بیماری روی آنها تاثیر شدیدتری دارد، باید روند درمانی در بیمارستان و تحت مراقبت طی شود. عوارض این بیماری در نوزادان کمتر از 6 ماه، ممکن است برای زندگی تهدید کننده باشد.
پیشگیری از ابتلا به سیاه سرفه
بهترین راه برای در امان ماندن از سیاه سرفه، واکسینه شدن است. معمولا مراکز واکسیناسیون، واکسن سیاه سرفه را در کنار واکسن‌های دیگر دیفتری و کزاز تجویز می‌کند.
اغلب توصیه می‌شود، واکسیناسیون از دوران نوزادی شروع شود. واکسن این بیماری 5 سری تزریق می‌شود. معمولا برای واکسینه شدن مقابل این بیماری، سنین زیر توصیه می‌شود:
- 2 ماهگی
- 4 ماهگی
- 6 ماهگی
- 15 الی 18 ماهگی
- 4 الی 6 سالگی
عوارض واکسن سیاه سرفه چیست؟
عوارضی که واکسن این بیماری به همراه دارد، معمولا خفیف است. این عوارض ممکن است شامل موارد زیر شود:
- تب
- بی‌حالی
- سر درد
- خستگی
- درد در محل تزریق
تقویت واکسیناسیون
نوجوانان
سطح ایمنی واکسیناسیون در مقابل سیاه سرفه، تا 11 سالگی کم می‌شود. به همین دلیل در این سن، برای محافظت در مقابل سیاه سرفه، واکسن کزاز و دیفتری، توصیه می‌شوند.
بزرگسالان
بعضی از واکسن‌هایی که اثرگذاری 10 ساله دارند، کزاز و دیفتری را نیز شامل می‌شوند. این واکسیناسیون به محافظت از بدن در مقابل سیاه سرفه کمک می‌کند. (حتی خطر انتقال سیاه سرفه به نوزادان نیز کم می‌شود)
زنان باردار
کارشناسان مراکز بهداشت توصیه می‌کنند، زنان باردار، واکسن سیاه سرفه را در هفته‌های 27 الی 36 بارداری، دریافت کنند. حتی توصیه می‌شود در ماه‌های ابتدایی تولد نوزاد، از او به خوبی در مقابل این بیماری محافظت کنند.
داروهای پیشگیری کننده از سیاه سرفه
اغلب توصیه می‌شود در صورتی که در معرض فردی قرار گرفتید که به این بیماری مبتلا بود، حتما داروهای آنتی بیوتیکی استفاده کنید. زیرا آنتی بیوتیک‌ها به محافظت در برابر عفونت شدید کمک می‌کنند. حتی افرادی که در لیست زیر هستند، باید برای پیشگیری از تشدید یا ابتلا به این بیماری، داروهای مناسب را طبق تجویز پزشک مصرف کنند:
- افرادی که باردار هستند
- افرادی که کمتر از 12 ماه سن دارند
- افرادی که در مراکز بهداشت و درمانی خدمات ارائه می‌دهند
- افرادی که در کنار فرد مبتلا به سیاه سرفه زندگی می‌کنند
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- افرادی که در کنار فردی که در معرض ابتلا قرار دارد، زندگی می‌کنند
سیاه سرفه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این بیماری در مراحل ابتدایی سخت است. چون ممکن است علائم آن مشابه علائم سایر بیماری‌های تنفسی همچون آنفولانزا یا سرماخوردگی و برونشیت باشد.
در بیشتر موارد پزشک، با بررسی علائم و گوش دادن به صدای سرفه، این بیماری را تشخیص می‌دهد. اما گاهی برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به انجام آزمایشات دیگری وجود دارد:
نمونه برداری
برای اینکه تشخیص دقیق‌تری از این بیماری حاصل شود، پزشک نمونه خلط بیمار از گلو یا بینی را بررسی خواهد کرد. از این طریق در صورت وجود باکتری این بیماری، به تشخیص ابتلا به آن دست خواهند یافت.
آزمایش خون
برای بررسی تعداد گلبول‌های سفید، آزمایش خون انجام می‌شود. بررسی تعداد گلبول‌های سفید به این دلیل است که میزان عفونت در بدن تشخیص داده شود. زیرا گلبول‌های سفید در بدن به مبارزه با عفونت می‌پردازند. هر قدر تعداد آنها بیشتر باشد، میزان التهاب یا عفونت در بدن بیشتر است. البته این آزمایش عمومی است و فقط برای تشخیص سیاه سرفه نیست.
عکس از قفسه سینه
پزشک برای بررسی التهاب و وجود بافت یا هر نوع مایعی در ریه‌ها، این آزمایش را توصیه می‌کند. گاهی ممکن است به علت پنومونی، سرفه و علائم دیگر ایجاد شده باشد.
درمان سیاه سرفه
معمولا نوزادانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، به بستری شدن برای درمان نیاز دارند. در صورتی که مایعات کافی به بدن کودک نرسد، نیاز به تزریق وریدی مایعات به بدن او وجود دارد تا عفونت سریع‌تر رفع شود. حتی اغلب برای پیشگیری از انتقال بیماری، کودک را دور از سایر بیماران بستری می‌کنند.
ولی درمان این بیماری در کودکان بزرگ‌تر، بزرگسالان و نوجوانان در منزل کاملا امکان پذیر است.
دارو برای درمان سیاه سرفه
برای از بین بردن باکتری‌های این بیماری، نیاز به دریافت آنتی بیوتیک‌ها وجود دارد. حتی گاهی ممکن است متخصصین به افرادی که در یک محیط با فرد مبتلا هستند، برای پیشگیری از ابتلا و تشدید سیاه سرفه، آنتی بیوتیک تجویز کند.
درمان خانگی سیاه سرفه
برای اینکه بتوان سیاه سرفه را درمان کرد، راهکارهای خانگی بسیار کمک کننده هستند. از جمله این راهکارها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
1. استراحت کافی
دمای اتاق را معتدل و تقریبا خنک نگه دارید و تا می‌توانید استراحت کنید. حتی خود را از دیگران برای جلوگیری از انتقال بیماری، دور نگه دارید.
2. نوشیدن مایعات بیشتر
نوشیدن مایعاتی همچون آب، آبمیوه طبیعی، سوپ خانگی آبکی و دمنوش‌ها در بهبودی این بیماری کمک می‌کند. به ویژه برای افراد و کودکانی که کمبود آب سبب خشکی لب و دهان، ادرار مکرر و گریه بدون اشک شده است، نوشیدن آب کاملا حیاتی و ضروری است.
3. وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کمتر
برای اینکه از استفراغ ناشی از سرفه جلوگیری شود، بهتر است وعده‌های غذای کوچک اما متعدد شود.
4. تمیز نگه داشتن هوای محیط
برای اینکه فرد کمتر سرفه داشته باشد، بهتر است محرک‌های هوا مانند دود سیگار، دود شومینه، عطر و خوشبوکننده را دور کرد.
5. رعایت بهداشت
برای اینکه از انتقال بیماری به سایر افراد جلوگیری شود، باید فرد مبتلا بهداشت فردی را رعایت کند. شستشوی مرتب دست‌ها، استفاده از ماسک و گرفتن جلوی دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه از مهمترین نکات هستند.
مطالب پیشنهادی مرتبط با سیاه سرفه
- علائم سرخک را دقیق‌تر بشناسید.
- آشنایی با 10 بیماری شایع مربوط به زبان
- 5 راهکار آسان خانگی برای برطرف کردن خلط ریه و پاکسازی آن
جمع‌بندی
در این مقاله در رابطه با سیاه سرفه نکات متعددی را مطرح کردیم. در حد به سزایی واکسینه شدن به پیشگیری از این بیماری کمک می‌کند. امروزه مرگ و میر ناشی از این بیماری به شدت کاهش یافته است و کاملا قابل درمان است. اما بهتر است راهکارهای درمانی را تحت تجویز پزشک انجام داد.
منبع:
healthline
