دیالیز چیست؟
چرا بعضی از افراد برای ادامه حیات به دیالیز نیاز دارند؟
خیلی از افراد در رابطه با فرایند این روش اطلاعات لازمی ندارند و به همین دلیل آن را همیشه راه آخر می‌دانند. ولی این روش، روشی عالی برای کمک به کلیه‌ها است که ادامه حیات را آسان‌تر می‌کند. با ادامه این مقاله همراه باشید تا به ساده‌ترین شکل این روش را توضیح دهیم.
مطالب پیشنهادی مرتبط با دیالیز
- بررسی علل خون دماغ و راه‌های درمان آن
- 10 مورد از شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به زبان
- پانکراتیت چیست؟ علائم آن را بشناسید
دیالیز چیست؟
کلیه‌ها یکی از ارگان‌های حیاتی بدن هستند.
کلیه‌ها با حذف مواد زائد و مایعات اضافی بدن، به فیلتر شدن خون کمک می‌کنند. این مواد زائد از طریق مثانه و دفع ادرار، از بدن خارج می‌شوند.
دیالیز می‌تواند به کلیه‌ها در مواردی مانند نارسایی کلیه که نتوانند این فرایند را انجام دهند، کمک کند. به گفته بنیاد ملی کلیه، نارسایی کلیه، مرحله‌ای است که فقط 10 الی 15 درصد عملکرد طبیعی خود را از دست داده باشد.
دیالیز یک روش درمانی است که با استفاده از دستگاه تصفیه، به تصفه خون بدن کمک می‌کند. وقتی کلیه‌ها نتوانند به خوبی کار کنند، این روش به حفظ تعادل مایعات و الکترولیت‌ها کمک می‌کند.
این روش درمانی عالی، از دهه 1940 برای درمان مبتلایان به بیماری‌های کلیوی، مورد استفاده قرار گرفت.
چرا از دیالیز استفاده می‌شود؟
وقتی کلیه‌ها درست کار کنند، مواد زائد، آب اضافی و سایر ناخالصی‌ها از بدن حذف می‌شوند. آنها به کنترل فشار خون و همینطور تنظیم سطح عناصر شیمیایی خون کمک می‌کنند. از جمله این عناصر می‌توان به سدیم و پتاسیم اشاره کرد.
جالب است بدانید، کلیه‌ها نوعی ویتامین D را فعال می‌کنند تا جذب کلسیم را بهبود بخشد.
وقتی کلیه‌ها به دلیل بیماری یا آسیب خاصی، نتوانند چنین وظایفی را انجام دهند، دیالیز می‌تواند عملکردی عالی و در حد طبیعی بدن، ایجاد کند. در صورتی که این روش انجام نشود، نمک‌ها و سایر مواد زائد در خون جمع می‌شوند. در نتیجه بدن مسموم خواهد شد و به سایر اندام‌ها آسیب می‌رسد.
ولی همیشه دیالیز تنها راه برای درمان بیماران کلیوی نیست. گاهی برای رفع مشکلات کلیوی نیاز به درمان‌های دیگر وجود دارد.
انواع مختلف دیالیز را بشناسید
این روش، 3 نوع مختلف دارد. در ادامه هر یک را توضیح خواهیم داد.
1. همودیالیز
همودیالیز رایج‌ترین نوع این روش درمان است.
در این فرایند به کمک یک کلیه مصنوعی، همودیالیز انجام می‌شود. در نتیجه مواد زائد حذف شده و از مایعات اضافی خون استفاده خواهد شد. با این وسیله خون از بدن خارج می‌شود تا از طریق کلیه مصنوعی فیلتر شود. بعد از انجام این فرایند، خون تصفیه شده به کمک دستگاه دیالیز به بدن برمی‌گردد.
برای اینکه خون از کلیه مصنوعی به بدن جریان داشته باشد، پزشک با یک جراحی ساده یک قسمت ورودی (دسترسی عروقی) را به رگ‌های خونی اضافه می‌کند. سه نوع نقطه ورودی وجود دارد:
- فیستول شریانی وریدی که شریان و رگ را به هم وصل می‌کند و از سایر گزینه‌ها مناسب‌تر است
- پیوند فیستول شریانی وریدی که لوله‌ای حلقه‌ای است
- کاتتر دسترسی عروقی که از طریق رگ بزرگ گردن وارد می‌شود
فیستول شریانی وریدی و پیوند فیستول، برای درمان‌های طولانی مدت طراحی شده‌اند.
افرادی که فیستول شریانی وریدی را دریافت می‌کنند، 2 الی 3 ماه بعد، آماده شروع همودیالیز می‌شوند. افرادی که پیوند فیستول را دریافت می‌کنند، در طول 2 الی 3 هفته آماده می‌شوند. استفاده از کاتتر نیز برای استفاده طولانی مدت یا موقت طراحی شده است.
مدت زمان همودیالیز
همودیالیز اغلب به مدت 3 الی 5 ساعت طول می‌کشد. همچنین باید این روش را هفته‌ای 3 مرتبه انجام داد. جلسات همودیالیز را می‌توان کوتاه‌تر اما مکرر انجام داد.
طول درمان این بیماری، به سایز بدن فرد، مقدار مواد زائد در بدن فرد و وضعیت سلامتی او بستگی دارد. معمولا برای درمان می‌توان به بیمارستان، مراکز درمانی یا مطب مراجعه کرد.
در مواردی که نیاز به درمان طولانی مدت وجود داشته باشد، ممکن است پزشک دیالیز در منزل را توصیه کند.
2. دیالیز صفاقی
این نوع دیالیز شامل جراحی برای کاشت کاتتر دیالیز می‌شود. کاتتر به فیلتر کردن خون کمک می‌کند تا از طریق صفاق که غشایی خونابی در شکم است، کمک کند. دیالیز سبب جذب مواد زائد می‌شود. وقتی با دیالیز صفاقی مواد زائد از جریان خون خارج شوند، از طریق صفاق شکم تخلیه می‌شوند.
این فرایند حدود چند ساعت طول می‌کشد. ولی باید 4 الی 6 بار در روز تکرار شود. این فرایند را می‌توان حتی در هنگام خواب برای بیمار انجام داد.
انواع دیالیز صفاقی
اصلی‌ترین انواع این روش شامل موارد زیر می‌شود:
- دیالیز صفاقی متحرک مداوم که شکم چندین بار در روز پر و تخلیه می‌شود
- دیالیز صفاقی چرخشی مداوم از دستگاهی برای چرخاندن مایع به داخل و خارج شکم کمک می‌گیرد که باید در حالت بیداری انجام شود
- دیالیز صفاقی متناوب که کمی زمانبر است و در بیمارستان باید انجام شود
3. درمان جایگزین مداوم کلیه CRRT
این روش درمانی عمدتا در قسمت مراقبت‌های ویژه، برای افرادی که نارسایی کلیوی دارند، انجام می‌شود. CRRT به عنوان هموفیلتراسیون نیز معرفی می‌شود. دستگاه این روش خون را از لوله عبور می‌دهد. سپس یک فیلتر، مواد زائد و آب را حذف می‌کند. خون همراه با مایع جایگزین به بدن برگردانده می‌شود.
این روش باید هر 12 الی 24 ساعت انجام شود.
انجام دیالیز چه خطراتی دارد؟
با اینکه هر سه نوع دیالیز می‌توانند جان افراد زیادی را نجات دهد، ولی ممکن است خطراتی را هم به همراه داشته باشند:
خطرات مرتبط با همودیالیز
افت فشار خون
خارش
گرفتگی عضلات
کم خونی یا کاهش گلبول‌های قرمز
اختلال در خواب
کاهش سطح پتاسیم خون
سپسیس
ضربان قلب نامنظم
پریکاردیت یا التهاب غشای اطراف قلب
عفونت جریان خون یا باکتریمی
مرگ ناگهانی قلبی (علت اصلی مرگ افرادی که با دیالیز درمان می‌شوند)
خطرات مرتبط با دیالیز صفاقی
این روش خطر عفونت داخل یا اطراف محل کاتتر در شکم را به همراه دارد. مثلا بعد از کاشت کاتتر، فرد ممکن است پریتونیت را تجربه کند. پریتونیت، عفونت غشای پوشاننده دیوار شکم (صفاق) است.
سایر خطرات این روش موارد زیر هستند:
ضعیف شدن عضلات شکمی
فتق
تب
بالا رفتن وزن
بالا رفتن سطح قند خون
دل درد
خطرات مرتبط با CRRT
عفونت
آنافیلاکسی
هیپوترمی
خونریزی
فشار خون بالا
اختلالات الکترولیتی
تاخیر در بهبود کلیه
ضعیف شدن استخوان‌ها
در صورتی که در حین این فرایند علائم بیان شده برای فرد ایجاد شد، باید فورا به پرستار خبر دهد.
افرادی که تحت درمان‌های دیالیز قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های پزشکی مانند آمیلوئیدوز هستند. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که پروتئین آمیلوئید تولید شده در مغز استخوان، در اندام‌هایی مانند کبد، قلب و کلیه‌ها انباشته شوند.
این بیماری معمولا عوارضی همچون درد مفصل، سفتی و تورم را به همراه دارد.
آیا جایگزینی برای دیالیز وجود دارد؟
دیالیز کمی زمانبر و پرهزینه است.
خیلی از افراد ترجیح می‌دهند آن را انتخاب نکنند. به ویژه افرادی که نارسایی حاد کلیوی دارند. در صورتی که فرد تمایل به انجام دیالیز نداشته باشد، گزینه‌های درمانی دیگری نیز وجود دارند. این راهکارها به مدیریت علائم کمک می‌کنند.
یکی از این گزینه‌ها می‌تواند مدیریت کم خونی باشد. وقتی کلیه‌ها به درستی کار کنند، هورمون اریتروپویتین به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود. برای کمک به نارسایی کلیوی می‌توان هر هفته یک آمپول اریتروپویتین تزریق کرد.
کنترل فشار خون در حد نرمال، می‌تواند به جلوگیری از کند شدن کلیه نیز کمک کند.
همچنین برای جلوگیری از کم آبی بدن باید مایعات زیادی نوشید. همچنین قبل از مصرف هر نوع داروی ضد التهابی، مانند ایبوپروفن و دیکلوفناک باید از پزشک مشورت دریافت کرد.
پیوند کلیه نیز راهکار دیگری برای جایگزینی دیالیز است. این روش کاملا بلند مدت است و نتیجه‌ای ماندگار دارد. برای این منظور باید با پزشک مشورت کرد. در صورتی که موارد زیر برای فرد وجود داشته باشد، ممکن است نتواند این روش را به کار برد:
- مصرف کننده هر نوعی از دود
- چاق بودن
- استفاده کردن بیش از اندازه از الکل
- وجود وضعیت روانی درمان نشده
آمادگی برای این روش
قبل از اینکه اولین درمان با دیالیز انجام شود، پزشک لوله یا دستگاهی را برای کاشت وارد می‌کند تا بتواند جریان انجام شود. معمولا این مرحله سریع انجام می‌شود و فرد به خانه باز می‌گردد.
باید در طول درمان دیالیز، لباس کاملا راحت بر تن داشت. علاوه بر این موارد باید به دستورالعمل‌های پزشک توجه کرد. این دستورالعمل‌ها شامل تغذیه مناسب نیز می‌شود.
دیالیز در منزل
همودیالیز و دیالیز صفاقی را در منزل هم می‌توان انجام داد. دیالیز صفاقی برای خیلی از افراد به تنهایی امکان‌پذیر است. اما برای انجام همودیالیز لازم است که یک نفر دیگر در کنار فرد باشد. پرستار، دوست یا اعضای خانواده و… می‌توانند برای این مورد کمک کننده باشند.
متوقف ساختن دیالیز
در صورتی که فرد تمایل به متوقف کردن دیالیز داشته باشد، فقط باید از پزشک مشورت دریافت کرد. در چنین شرایطی پزشک وزن و فشار خون را بررسی خواهد کرد. این موارد در تشخیص نیاز به ادامه یا متوقف ساختن آن کمک می‌کند.
مطالب پیشنهادی مرتبط با دیالیز
- بررسی علل خون دماغ و راه‌های درمان آن
- 10 مورد از شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به زبان
- پانکراتیت چیست؟ علائم آن را بشناسید
جمع‌بندی
دیالیز روشی برای کنترل و پیشگیری از بروز خیلی از بیماری‌های ناشی از عدم عملکرد مناسب کلیه است. این روش می‌تواند حیات فرد را تضمین کند ولی باید آن را تا زمانی که پزشک صلاح بداند، انجام داد.
منبع: healthline
