آفت دهان و عوامل ایجاد آن + 8 درمان خانگی (بزرگسال و کودکان)
آفت دهان از شایع ترین بیماری های دهان در دنیا محسوب می شود که هر شخصی در طول حیاتش ممکن است دچار آن شود. این زخم دهانی بسیار دردناک و آزاردهنده است؛ به گونه ای که در موارد حاد فرد قادر نمی باشد به راحتی غذا بخورد.
در این مقاله به طور جامع این بیماری را مورد بررسی و صحبت قرار داده ایم و در آخر تعدادی راهکار برای درمان خانگی آفت داخل دهان معرفی کرده ایم.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان زخم های دردناک و پراکنده ای هستند که داخل دهان ایجاد می شوند. این زخم ها بیشتر بر روی لثه ها، درون گونه ، درون لپ ها، روی کام های نرم و زبان پدید می آیند.
اغلب برای درمان آفت های دهان نیازی به مراجعه پزشک نیست و این زخم ها خود به خود بهبود پیدا می کنند؛ اما این نکته را باید در نظر داشت که اگر بهداشت دهان در این دوره بیشتر از قبل رعایت نشود، این زخم ها ممکن است عفونی شوند؛ در نتیجه عفونت فرد با مشکلات حاد دهان و فک مواجه خواهد شد.
چه عواملی باعث آفت دهان می شود؟
تا به امروز دلیل مشخص و ثابتی برای آفت دهان پیدا نشده است اما عوامل زیادی می تواند باعث شود ایجاد این عارضه در دهان شود. نکته قابل اهمیت آن است که بیشترین عاملی که در ایجاد آفت دهانی تاثیر دارد عوامل محیطی می باشند.
یکی از علت های مهم که باعث ایجاد آفت و آسیب رسیدن به بافت های داخل داهان می شود، رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان است.
بعضی از پزشکان معتقد هستند اصلی ترین عامل این آسیب دهانی استرس و فشار های عصبی مداوم است؛ می توان اینگونه این نظریه را برداشت کرد که، استرس و فشار مداوم عصبی، سیستم دفاعی بدن را پایین می آورد و زمانی که سیستم دفاعی پایین می آید، بدن مستعد هر نوع آسیبی خواهد بود.
همچنین بعضی از مرکبات و میوه ها دارای خاصیت اسیدی هستند، این خاصیت باعث تشدید شدن آفت های دهانی می شود.
میوه هایی نظیر پرتقال، آناناس، انجیر و توت فرنگی نمونه ای از این میوه ها هستند که باعث ایجاد آفت در دهان می شود و همچنین اگر آفتی در دهان باشد آن را تشدید خواهد کرد.
آسیب رسیدن به بافت های داخل دهان می تواند موجب ایجاد آفت شود. برای مثال، این آسیب ها می تواند از طریق محکم مسواک زدن نیز ایجاد شود و همچنین گاهی اوقات که دندان دچار شکستگی یا لب پریدگی می شود این اتفاق باعث خواهد شد لپ و زبان دچار آسیب شوند.اما این زخم های دهانی و دردناک همیشه بر اثر آسیب های فیزیکی و یا خوردن مرکبات و میوه ها ایجاد نمی شود. عوامل دیگری نیز در آن نقش دارد.
نکته: کمبود ویتامین B12، روی (زینک) و فولیک اسید در بدن می تواند دهان را مستعد آفت زدن قرار دهد.
برخی از بیماری های گوارشی می تواند سیستم بدن را دچار اخلال کند، در نتیجه ی این اختلال دهان دچار آفت می شود. بیماری های گوارشی از قبیل کرون و سلیاک باعث می شوند دهان دچار این عارضه شود.
علت های مهم آفت دهان را می توان به صورت زیر نیز دسته بندی کرد:
1. آلرژی
یکی از فاکتور های اصلی که باعث از بین رفتن و آسیب به بافت دهان می شود، واکنش های آلرژیک هستند. ترکیبات آرژی زا در مواد غذایی بسیار زیاد و متنوع هستند. برای مثال، سولفات لوریم سدیم که ماده اصلی سازنده ی خمیر دندان است اغلب افراد به آن حساسیت دارند.
همچنین برخی از داروها نیز بسیار آلرژیک هستند مانند، داروهای مهار کننده ی بتا و دارو های غیر استروئیدی.
برخی از غذا و مرکبات نیز دارای خاصیت آلرژیکی هستند. مانند: توت فرنگی، گوجه فرنگی، بادمجان، قهوه، رنگ های مصنوعی غذا و غیره.
2. استرس
استرس و فشار های عصبی مداوم یکی از علل اصلی آفت های دهان هستند. همانطور که در بالا به آن اشاره شد، استرس و فشار های روحی باعث تضعیف سیستم دفاعی بدن می شود، که در نتیجه ی آن باعث می شود دیواره های داخلی دهان در برابر عوامل باکتریایی آسیب پذیر تر شود.
3. جراحات و صدمات
جراحات و آسیب رسیدن به بافت های داخلی دهان، ارتباط مستقیمی با ایجاد آفت دارند. هرچقدر عمق ایجاد شده در بافت ها زیاد باشد، دهان بیشتر مستعد آفت قرار خواهد گرفت و میزان این عارضه عمیق تر خواهد بود.
3. ژنتیک
سابقه ی خانوادگی در بیماری آفت دهان می تواند نقش بسیاری در ایجاد این جراحت دهانی داشته باشد. در واقع اگر والدین دچار آفت دهان می شوند احتمال ایجاد آفت در فرزندان نیز بسیار بالا می رود.
البته این نکته قابل ذکر می باشد که در خانواده ای می تواند کسی ژنتیک آفت را نداشته باشد اما شخصی ار آن خانواده به دلایل مختلف دچار این زخم های دهان شود.
4. سیستم دفاعی ضعیف بدن
برخی افراد که دچار مشکلات سیستم ایمنی هستند یا مدت طولانی بیمار بوده اند، سیستم بدنی این افراد ضعیف شده است، بنابراین اغلب بسیار زیاد دچار آفت دهان می شوند.
برای مثال افرادی که دارای HIV مثبت هستند، اغلب دچار آفت دهان می شوندو همچنین افرادی که به علت دوره های شیمی درمانی سیستم دفاعی بدنشان به شدت ضعیف شده است، آن ها نیز بسیار دچار آفت دهانی می شوند.
5. میکروب ها
بعضی از میکروب ها و اورگانیسم ها در ایجاد آفت دهانی بسیار نقش دارند. از جمله این اورگانیسم ها ویروس هرپِس و آبله مرغان است.
6. کمبود مواد مغذی
طی تحقیقات به عمل آمده مشخص شده است که، کمبود برخی از مواد مغذی در تغذیه باعث ایجاد آفت در دهان می شود مانند:
- کمبود ویتامین خانواده B
- فقر مواد معدنی
- کمبود آهن
- سولفوریک اسید
- روی.
7. ترک سیگار
زمانی که فردی برای طولانی مدت سیگار می کشد، بافت داخلی دهانش دارای ضخامت بیشتری می شود. هنگامی که شخص شروع به ترک سیگار می کند، این لایه پوشاننده ی ضخیم شروع به نازک شدن می کند. همین عامل حساسیت دهان را برای آفت زدن بالا می برد.
البته این را باید در نظر داشت که، این آفت زدن نباید باعث شود که سیگار کشیدن ترک نشود، چرا که سیگار کشیدن ارتباط مستقیم با سرطان دهان دارد.
8. هورمون ها
تغییرات هورمونی در بدن نیز می تواند عامل ایجاد آفت در دهان باشد. برخی از خانم ها در دوران قاعدگی خود به علت تغییرات هورمونی، دچار این عارضه می شوند.
تغییرات هورمونی می تواند طبع و دمای بدن فرد را تغییر دهد و همین تغییرات نگهانی بخاطر هورمون ها باعث واکنش نشان دادن بدن می شود.
انواع آفت های دهانی
آفت های دهانی شامل سه دسته هستند:
- مینور (کوچک)
- ماژور (بزرگ)
- هرپتی
1. آفت دهان مینور
آفت مینور بسیار ریز است و به صورت خوشه ای در دهان پخش می شود. آفت مینور بدون درمان خاصی بهبود پیدا می کند.
همچنین جای زخم های این نوع آفت در دهان باقی نمی نماند و زمان خوب شدن کامل در آفت مینور حداکثر 2 هفته طول خواهد کشید.
محل این نوع آفت اغلب بر روی زبان، داخل لپ ها و لثه است.
2. آفت های ماژور
آفت ماژور نسبت به نوع آفت مینور بسیار بزرگتر است و همچنین عمق بیشتری دارد. این نوع آفت به صورت تکی زده می شود، اما بسیار دردناک است. آفت ماژور در نزدیکی لوزه ها ایجاد می شود به طوری که شخص هنگام بلع دچار درد بسیار خواهد شد.
مدت زمان بهبودی در آفت ماژور حداکثر 6 هفته است؛ اما این نکته را در نظر داشته باشید هر نوع آفتی که زمان بهبود پیدا کردنش، بیشتر از سه هفته طول کشید برای معالجه ی آن حتما به پزشک مراجعه کرد.
3. آفت دهانی هرپتی
آفت هرپتی اندازه ای به قطر نوک سوزن دارد و به صورت 10 تا 100 تایی پخش می شود. این نوع آفت بیشتر در بزرگسالان دیده می شود. طول درمان این آفت حدود یک هفته تا دو هفته است؛ همچنین جای زخم های این آفت پس از بهبودی از بین خواهد رفت و اثری بر جای نخواهد گذاشت.
روش های درمان خانگی آفت های دهان
زمانی که بافت داخلی دهان دچار آفت می شود، می توان برای بهبود آن از روش های خانگی کمک گرفت؛ چرا که اغلب این بافت ها بدون مراجعه به دکتر بهبود پیدا می کنند. اما از آن جایی که این زخم ها بسیار دردناک هستند برای تسکین آن از روش های خانگی می توان کمک گرفت.
1. استفاده از یخ بر روی آفت در دهان
یک تکیه یخ را بر روی قسمت های آسیب دیده ی داخلی دهان بگذارید تا التهابات و درد را تسکین دهد؛ از آنجایی که یخ، خون رسانی به قسمت آسیب دیده را کاهش می دهد این عمل باعث می شود التهابات کاهش پیدا کند.
2. مصرف ویتامین B12
ویتامین B12 یکی از عوامل خون ساز در بدن است. کمبود این ویتامین در بدن باعث مشکلات جدی از جمله آفت می شود. با مصرف مکمل های حاوی ویتامین B12 به راحتی و بسیار سریع طول درمان آفت در دهان کاهش پیدا خواهد کرد.
3. خوردن مکمل های دارای آهن
مکمل هایی که در خود دارای آهن هستند، باعث می شود کمبود آهن در بدن جبران شود. زمانی که کمبود این ماده در بدن تامین شود به بهبود زخم ها کمک شایانی خواهد کرد.
4. استفاده از شیرین بیان
شیرین بیان یکی از داروهای گیاهی است که خواص دارویی بسیاری دارد. یکی از آن ها تسکین درد آفت دهان است. همچنین باعث بهبود پیدا کردن زخم های داخل دهان نیز می شود. این ماده ارای خواص آنتی باکتریالی است که بهداشت دهان را بسیار بالا می برد.
5. سرکه
از انواع سرکه می توان به عنوان دهان شویه برای از بین بردن باکتری ها و همچنین کاهش التهابات زخم های دهانی استفاده کرد. تجربه نشان داده است سرکه سیب خاصیت ضد عفونی کنندگی بسیار بالایی دارد.
زمانی که از سرکه برای بهداشت دهان استفاده شود، علاوه بر بهبود آفت و آسیب های داخل دهان، ریسک ابتلا به آفت مجدد پایین خواهد آمد.
6. نمک
نمک یکی از موادی است که عفونت های زخم های دهانی را تا حد چشمگیری کاهش می دهد؛ اما این نکته را در نظر داشته باشید که، نمک جای زخم را بسیار می سوزاند.
7. چای سبز
چای سبز خاصیت آنتی باکتریالی دارد. می توان از این خاصیت برای از بین بردن عفونت زخم های دهان و همچنین آفت استفاده به عمل آورد.
تنخا کافیست چای سبز را دم کرده و پس از خنک شدن با پارچه ای تمیز را به آن آغشته کرد و محل آفت را با آن تمیز کرد یا از محلول چای سبز به عنوان دهان شویه در این دوره استفاده کرد.
8. جوش شیرین
جوش شیرین دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی بالایی است. زمانی که شخص دچار آفت دهان می شود می تواند از آن به دو صورت استفاده کرد.
در روش اول مقداری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کرده و از آن مانند دهان شویه در طی روز استفاده کند.
روش دوم اینگونه است که می توان جوش شیرین را بر روی خمیر دندان ریخت و با آن در طی روز دندان ها را مسواک کرد.
کودکان و آفت دهان
آفت دهان از جمله بیماری های شایعی است که کودکان دچار آن می شوند؛ از آنجایی که کودکان در مقابل درد بسیار کم طاقت هستند، بهتر است برای تسکین آن سریع اقدام شود.
عواملی وجود دارد که کودکان در مقایسه با افراد بزرگسال نسبت به آن زودتر و با شدت بیشتری واکنش نشان می دهند. در عوامل ایجاد آفت نیز اینگونه است، یعنی ممکن است موردی باعث آفت در بزرگسالان نشود اما در کودکان بسیار بیشتر و عمیق تر خود رانشان دهد.
تسکین درد آفت دهان در کودکان
1. عسل و تاثیر آن بر آفت دهان
یکی از راهکار های موثر برای درمان آفت دهان کودکان استفاده از عسل است. از آنجایی که عسل دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریالی می باشد، باعث خواهد شد که عفونت و باکتری های مضر دهان از بین برود؛ همچنین به دلیل داشتن گلوکز های مفید در عسل، ترمیم زخم ها سریع تر انجام می شود.
مسئله ای که در این روش به والدین بسیار کمک می کند این می باشد که، اکثر کودکان طعم عسل را دوست دارند. بنابراین والدین برای استفاده از آن دچار مشکل نخواهند شد. تنها کافی است محل زخم را تمیز کرده و مقداری عسل را بر روی محل آسیب دیده بگذارند.
نکته: عسل را به هیچ عنوان به نوزادان نباید داد.
نکته: عسل علاوه بر آن که خاصیت ترمیمی دارد در کاهش درد نیز بسیار موثر است.
2. شیر نارگیل
هنگامی که کودکان دچار آفت دهان می شوند، مانند افراد بزرگسال باید بیشتر به بهداشت دهان خود توجه کنند؛ از آنجایی که کودکان اغلب به این موضوع بی توجه هستند بنابراین این وظیفه بر عهده ی والدین است.
اکثر کودکان علاقه ای به استفاده از فلوراید دهان ندارند؛ اما جای نگرانی وجود ندارد، والدین می توانند مقداری شیرنارگیل را همراه با عسل مخلوط کرده و محلول تهیه شده را به کودک بدهند و از او بخواهند آن را کاملا در دهان قرقره کند.
3. شیرین بیان
یکی از روش های موثر برای بهبود آفت دهان و همچنین تسکین درد استفاده از محلول شیرین بیان است. برای تهیه آن کافی است ریشه تازه شیرین بیان را در یک لیوان آب بجوشانید، سپس زمانی که محلول خنک شد از کودک بخواهید در طی روز آن را در دهان خود بچرخاند.
این روش کمک بسزایی در بهبود زخم های دهانی ناشی از آفت خواهد کرد، اما این را در نظر داشته باشید که این عمل باید 4 الی 5 بار در طی روز انجام شود تا بهبودی زودتر حاصل شود.
نکته: جویدن برگ ریحان درمان بسیار خوبی برای بهبود درد و زخم های دهانی کودکان به حساب می آید
نکته: ژل داخل گیاه آلوئه ورا نیز کمک بسیار زیادی در بهبود آفت دهان می کند.
نکته: هنگامی که دهان دچار آفت است باید از خوردن غذاهای تند و داغ اجتناب کرد؛ چرا که هر دو عامل باعث تشدید و تحریک آفت در دهان می شوند.
در آخر :
اغلب برای درمان آفت دهان احتیاجی برای مراجعه به پزشک وجود ندارد، اما زمانی که این آفت همراه با تب و بی حالی همراه باشد، سریعا باید به پزشک مراجعه کرد؛ همچنین برای تسکین درد آفت می توان از دارو های مسکن شیمیایی موجود در داروخانه ها استفاده کرد.
