ویتامین B1 یا تیامین؛ فواید و عوارض مصرف + علائم کمبود

ویتامین B1 که با نام تیامین نیز شناخته می‌شود، یکی از ویتامین‌های ضروری برای حفظ سلامت و بقای ارگان‌های اصلی بدن به شمار می‌رود. باید روزانه این ویتامین را به بدن رساند تا از بروز آسیب‌های جدی برای بدن جلوگیری شود. با ما همراه باشید تا در ادامه متن توضیحاتی تحت عناوین زیر را به طور کامل برایتان شرح دهیم:

• معرفی کامل تیامین
• تاثیر این ویتامین بر بدن
• اهمیت مصرف آن
• عوارض کمبود ویتامین B1 برای بدن
• علائم کمبود آن
• عوارض مصرف بیش از حد
• منابع غذایی سرشار از ویتامین B1
• میزان مورد نیاز روزانه

اطلاعاتی جامع برای شناخت ویتامین B1

ویتامین B1 یکی از انواع ویتامین مورد نیاز بدن است که با نام تیامین نیز شناخته می‌شود. ویتامین‌های گروه B از اهمیت بسیار بالایی برای بدن برخوردار هستند. اولین ویتامینی که از خانواده ویتامین B کشف شد ویتامین B1 است. این ویتامین تاثیر بسیار مهمی برای سوخت قندها در بدن را ایجاد می‌کند و بر عملکرد اعصاب نیز تاثیر گذار است.

انواع ویتامین نقش حیاتی برای بقا و حیات بدن را ایفا می‌کنند. همانطور که می‌دانید ویتامین‌ها به دو گروه محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌شوند.

تیامین از نوع ویتامین‌های محلول در آب است که از طریق روده پس از انجام تغییرات، جذب بدن می‌شود و قسمتی از آن هم از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. از جمله عواملی که بر جذب ویتامین B1 اختلال ایجاد می‌کند، می‌توان به الکل اشاره کرد.

وقتی می‌گوییم ویتامین B1 یک ویتامین محلول در آب است یعنی بدن مستقیم نمی‌تواند آنرا تولید کند و نیاز است تا به صورت روزانه از تغذیه خود دریافت کند. حتی بهتر است بدانید که تیامین در بدن ذخیره نمی‌شود و باید به صورت روزانه مصرف شود پس باید دقت کرد تا با کمبود این ویتامین مواجه نشویم.

تیامین باعث می‌شود تا بدن قادر به استفاده از کربوهیدرات‌ها به صورت انرژی شود. این ویتامین برای این سوخت و ساز گلوکز ضروری است و نقش مهمی در عملکرد قلب، عضلات و اعصاب ایفا می‌کند. علاوه بر این موارد، وظایف دیگری نیز دارد که بهتر است در ادامه متن با آنها آشنا شوید.

مطالب مرتبط با ویتامین B1

• علائم کمبود ویتامین D و منابع غذایی حاوی این ویتامین
• مولتی ویتامین فارماتون + ضرورت مصرف و عوارض فارماتون
• شگفت انگیزی خواص ویتامین C + تاثیرات معجزه آسای آن بر زیبایی

وظایف ویتامین B1 در بدن

همانطور که گفته شد خانواده ویتامین B محلول در آب هستند. ویتامین B1 از این طریق به تبدیل شدن کربوهیدرات، چربی‌ها و پروتئین به انرژی و گلوکز منجر می‌شوند که برای حفظ سلامت پوست و مو، کبد و چشم اهمیت بسیاری دارد. از سویی دیگر نیز برای عملکرد مغز و سیستم عصبی نقش قابل توجهی را ایفا می‌کنند.

دریافت متعادل این ویتامین به بالا بردن ایمنی بدن منجر می‌شود که در پی آن به کاهش استرس‌ها نیز کمک می‌کند؛ از این رو به عنوان ویتامین ضد استرس نیز معرفی می‌شود. عدم دریافت این ویتامین طی سه هفته، به از دست دادن بسیاری از ویتامین‌ها منجر می‌شود که بیماری بری بری را ایجاد خواهد کرد.

تیامین به هضم و جذب مواد غذایی و تبدیل آنها به انرژی کمک بزرگی می‌رساند. بسیاری از آنزیم‌های دستگاه گوارشی وظیفه تجزیه مواد غذایی را بر عهده دارند که برای این کار نیازمند ویتامین B1 هستند.

کمبود این ویتامین باعث بروز مشکلات گوارشی مثل بی اشتهایی، مشکل در هضم غذا و مواردی دیگر می‌شود. ویتامین B1 به عنوان کمک کننده برای انتقال پیام‌های عصبی بین سلول‌های اعصاب مرکزی، حافظه و عملکرد ذهن به شمار می‌آید.

این ویتامین موردی ضروری برای فعالیت مغز و سیستم اعصاب مرکزی است و نبود یا کمبود آن باعث مشکلاتی روانی مانند افسردگی، فراموشی یا اضطراب می‌شود. از جمله اثرات ویتامین B1 بر بدن را می‌توان به صورت خلاصه در گزینه‌های زیر نام برد:

• هضم کربوهیدرات‌ها
• نقش به سزا در عملکرد عضلات
• موثر در فعالیت‌های سلول‌های عصبی
• برطرف کننده حالت تهوع در مسافرت‌ها و حتی مسافرت‌های دریایی
• جریان الکترولیتی در بیرون و درون سلول‌های عضلانی و عصبی
• گوارش بهتر و هضم غذا
• ضد بیماری عصب و ورم عصب
• کمک به رشد بدن
• بهبود روحیه
• بهبود سیستم عصبی و عملکرد قلب
• سالم و جوان ماندن پوست

اهمیت مصرف ویتامین B1 برای بدن

این ویتامین از ابتلا به بیماری‌هایی که به سیستم عصبی، مغز، معده، روده، قلب و ماهیچه‌ها مربوط است جلوگیری می‌کند. همینطور از بروز بیماری بری بری، بیماری‌های گوارشی و اعصاب نیز پیشگیری خواهد کرد.

مصرف الکل باعث می‌شود تا تیامین به راحتی دفع شده و جذب بدن نشود. مغز انسان توسط این ویتامین کمک به تبدیل قند خون کرده و عاملی محرک برای مغز محسوب می‌شود. بدون ویتامین B1 مغز بدون انرژی می‌ماند و در نتیجه موجب خستگی، اضطراب، تندخویی، افسردگی و حتی با ادامه آن ممکن است سبب جنون و خودکشی شود.

علاوه بر مواردی که ویتامین B1 به طور عمومی برای افراد موثر است، مواردی دیگری هستند که به صورت خاص نیاز به مصرف بیشتر دارند تا بر آنها تاثیرات لازم را بگذارد.

1. بیماران مبتلا به دیابت؛ از سطح ویتامین B1 پایینی در بدن خود برخوردار هستند. پس لازمست به صورت مکمل یا از طریق مواد غذایی به بدن برسانند.
2. افراد مبتلا به نارسایی قلبی؛ بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی قلبی سطح تیامین بسیار پایینی دارند و مصرف مکمل‌های ویتامینی در این افراد تاثیر به سزایی دارد.
3. افراد مبتلا به آلزایمر؛ کمبود این ویتامین تاثیر گذار بر روی عملکرد مغز و سیستم عصبی است و به همین دلیل کمبود تیامین بر افراد مبتلا به آلزایمر نیز تاثیر ملموسی را ایجاد خواهد کرد.
4. افرادی که در حال ترک اعتیاد هستند.
5. خانم‌های باردار و شیرده باید بدانند تیامین به رشد بدن جنین کمک می‌کند. موجب بهبود روحیه و بهبود عملکرد قلبی در این دوران می‌شود. تکامل سیستم عصبی و ایمنی بدن جنین تحت تاثیر مصرف این ویتامین است. تاثیر به سزایی ویتامین B1 بر تکامل چشم‌های جنین خواهد داشت.
6. افرادی که دردهای سیاتیکی دارند.
7. مبتلایان به انواع سرطان لازمست به عنوان مکمل در رژیم غذایی خود ویتامین B1 دریافت کنند.
8. افرادی که به بیماری‌هایی از جمله ایدز، آب مروارید، سرطان دهانه رحم، بیماران کلیوی و همینطور بیماران مبتلا به فشار خون دچار هستند، بهتر است از این ویتامین در رژیم روزانه خود بهره ببرند.

عوارض ناشی از کمبود ویتامین B1

کمبود ویتامین B1 در بدن اختلالات متعددی را به همراه خواهد داشت. این موضوع در بدن می‌تواند بر اثر تغذیه نادرست یا مصرف بیش از حد الکل تحت تاثیر قرار بگیرد. از جمله عوارض بارز کمبود ویتامین B1 به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

1. اختلال در رشد جنین و زایمان
2. احساس گیجی و خستگی
3. افسردگی و ایجاد غم‌های بی دلیل
4. ابتلا به مشکلات گوارشی از جمله یبوست
5. آسیب‌های عصبی و روانی
6. ریزش مو
7. گرفتگی عضلات
8. زخم معده
9. ترک خوردن لب‌ها و همینطور قرمزی و خشکی زبان
10. ایجاد بیماری بری بری در اثر کمبود شدید

کمبود ویتامین B1 چه نشانه‌هایی دارد؟

کمبود هر نوع ویتامین در بدن علائمی را بر قسمت‌هایی خاص نمایان می‌کند که بر اثر کمبود ویتامین B1 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش وزن و بی اشتهایی
• بروز مشکلات ذهنی مثل سردرگمی و ضعیف بودن حافظه کوتاه مدت
• ضعف ماهیچه‌ها
• علائم قلبی عروقی
• عوارض عصبی
• تنگی نفس و تپش قلب
• اختلالات پوستی و رویشی برای مو

در صورت مشاهده این علائم حتما به پزشک مراجعه کرده تا تحت تاثیر رژیمی خاص برای درمان و رساندن ویتامین مورد نیاز بدن تا مشکل حادتر نشده است، اقدامات لازم صورت پذیرد.

عوارض مصرف بیش از حد ویتامین B1

مصرف بیش از حد هر مواد غذایی یا هر دارویی، عوارضی جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت. حتی ویتامین‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند چرا که اگر ویتامین B1، به میزان حدود 100 برابر بیشتر از نیاز معمول به صورت تزریق به بدن وارد +شود، علائمی مثل سردرد، تشنج، آریتمی قلبی و واکنش‌های حساسیت زا را به همراه خواهد داشت.

منابع غذایی حاوی ویتامین B1

باید توجه کرد که ویتامین B1 در اثر پخت و حرارت دیدن از بین می‎رود. تیامین به صورت‌های مختلف در انواع مواد غذایی وجود دارد. ویتامین ب1 در مواد غذایی همچون سبوس برنج و گندم، بادام زمینی، شیر و لبنیات، مخمر آبجو نیز وجود دارد.

سبزیجات، نخود، لوبیا، گوشت و تخم مرغ به عنوان منبع غنی از انواع ویتامین‌ها از جمله ویتامین B1 محسوب می‌شوند. دل و قلوه گاو و گوسفند منابعی سرشار از تیامین هستند. ماهی و مرغ به عنوان منابعی از ویتامین ب1 نقش ویژه‌ای در تامین این نیاز بدن دارند.

اسفناج، کلم، هویج، باقلا، عدس، ذرت، زردآلو، شلغم، آلو خشک، موز، سیب زمینی و پیاز، کاکائو، قارچ و همینطور خرما، فندق، گردو و سویا و میوه‌هایی از جمله سیب، پرتقال و انجیر حاوی ویتامین ب1 هستند که باید به صورت روزانه مصرف شوند تا نیاز مورد نیاز بدن تامین شود. سعی کنید نان سبوس دار بیشتر مصرف کنید و از مصرف مخمر آبجو به صورت روزانه بهره ببرید.

بهتر است رژیم روزانه مناسب و متعادلی را پیش بگیرید تا بدن روزانه به مقدار کافی از منابع ویتامینی دریافت کرده و انرژی کافی داشته باشید. مصرف نکردن برخی مواد غذایی یا نداشتن تنوع غذایی می‌تواند موجب عدم دریافت ریز مغذی و درشت مغذی‌های مورد نیاز بدن شود.

همین موضوع باعث بروز مشکلاتی که نام بردیم برای بدن خواهد شد. پس لازمست تا مصرف غلات و حبوبات سبوس‌دار را جدی بگیرید. در این میان مواد غذایی و عواملی هستند که بسیار موثر در کمبود این ویتامین عمل می‌کنند.

عوامل از بین برنده ویتامین B1

عواملی وجود دارند که موجب می‌شوند تا ویتامین B1 به درستی جذب نشده و نیاز بدن به این ویتامین تامین نشود. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حرارت دادن زیاد به مواد غذایی و پخت آنها
• نوشیدن بیش از حد چای به ویژه بعد از صرف غذا
• نوشیدن قهوه
• نوشیدن الکل
• کشیدن سیگار
• خوردن زیاد قند و شکر
• خوردن آنتی اسید بعد از غذا
• استفاده از جوش شیرین در حین پخت غذا
• پوشیدن لباس‌های پلاستیکی و نایلونی

میزان ویتامین B1 مورد نیاز روزانه بدن

روزانه بدن مردان به 1/2 میلی گرم و بدن خانم‌ها به 1/1 میلی گرم تیامین خوراکی نیاز دارد. خانم‌های باردار و شیرده در هر سنی که باشند، می‌توانند روزانه 1/4 میلی گرم از این ویتامین مصرف کنند، زیرا با کمبود این ویتامین جنین به رشد کامل نمی‌رسد یا مادر دچار ضعف عمومی می‌شود.

باید در نظر داشت که اگر رژیم غذایی روزانه غنی از انواع پروتئین و لیپیدها باشد، نیاز به مصرف تیامین به صورت قرص نیست. در واقع یک وعده غذایی سرشار از غلات، حاوی 1/5 میلی گرم تیامین است که بیشتر از صد در صد نیاز بدن در طول روز را تامین می‌کند. یعنی یک تکه نان کامل گندم حاوی 0/1 میلی گرم تیامین است، یعنی 7 درصد از نیاز روزانه بدن به ویتامین B1 را تامین می‌کند.

چه افرادی در معرض کمبود ویتامین B1 هستند؟

در این بین برخی از افراد نسبت به برخی دیگر، بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین B1 قرار دارند. در ادامه هر گروه را به طور کامل معرفی خواهیم کرد.

1. افراد مسن

طبق تحقیقات زمینه‌ای انجام شده، بین 20 الی 30 درصد افراد مسن، از عوارض کمبود تیامین رنج می‌برند. در این گروه از افراد معمولا بیماری‌های مختلفی زمینه ساز کاهش جذب تیامین را فراهم می‌کند که از جمله آنها می‌توان به مشکلات گوارشی اشاره کرد. حتی برخی از داروهایی که برای درمان مشکلات بدنی در این سنین توصیه می‌شوند نیز ممکن است این مشکل را در پی داشته باشند.

2. افراد الکلی

همانطور که در طول متن چند مرتبه اشاره شد، الکل یکی از قوی‌ترین تضعیف کننده‌های ویتامین B1 است. حتی در کشورهای صنعتی کمبود تیامین زمینه ساز بسیاری از عوارض است که در اثر مصرف بیش از حد نرمال الکل ایجاد شده است. اتانول موجود در مشروبات الکلی سبب کاهش ذخایر کبدی، کاهش جذب ویتامین‌ها از طریق دستگاه گوارشی و فسفریلاسیون می‌شود.

علاوه بر این موارد، در افراد الکلی انتخاب تنوع غذایی سالم بسیار کمتر و محدودتر از سایر افراد است که همین موضوع سبب عدم دریافت مقدار کافی تیامین برای بدن آنها می‌شود. از این رو توصیه می‌شود برای حفظ سلامت بدن، تا جای ممکن مصرف الکل را به حداقل برسانند.

3. جراحی‌های موضعی

افرادی که جراحی با برخی از روش‌ها را برای حذف چاقی انجام می‌دهند، گاهی با عوارضی مانند سوء جذب مواد معدنی و ویتامینی مواجه می‌شوند. در پی این نوع از جراحی‌ها، اغلب متخصصین داروهای مکملی را تجویز می‌کنند که باید دوز مناسب و سر وقت از آنها استفاده شود.

4. بیماران مبتلا به دیابت

طبق مطالعات انجام شده، میزان پلاسمایی تیامین در مبتلایان به دیابت بسیار کمتر از افراد سالم است. این موضوع معمولا ناشی از دفع کلیوی است و اغلب باید آزمایشات لازم برای پیشگیری از بروز عوارض در بازه‌های زمانی مختلف انجام شود.

5. مبتلایان به ایدز

مبتلایان به این بیماری، از سیستم دفاعی ضعیفی برخوردار هستند که با کوچکترین تغییرات و کمبودهایی در بدن، عوارض متعدد بروز داده می‌شود. بیماران مبتلا به ایدز، اغلب با کمبود ویتامین B1 مواجه می‌شوند که این موضوع احتمال ابتلای آنها به بیماری بری بری و یا سندروم ورنیکه کورساکوف را در آنها افزایش می‌دهد.

نکته نامطلوبی که در رابطه با این بیماران وجود دارد این است که اغلب کمبود این ویتامین در آنها به سختی قابل تشخیص است که سبب اختلال در سوخت وساز بدن آنها نیز خواهد شد.

مطالب مرتبط با ویتامین B1

• علائم کمبود ویتامین D و منابع غذایی حاوی این ویتامین
• مولتی ویتامین فارماتون + ضرورت مصرف و عوارض فارماتون
• شگفت انگیزی خواص ویتامین C + تاثیرات معجزه آسای آن بر زیبایی

توصیه‌های پایانی

با داشتن رژیم غذایی درست، خواب کافی، ورزش منظم و حفظ آرامش سعی کنید تا بدن خود را در تعادل نگه دارید. ویتامین B1 از دست ویتامین‌هایی است که کمبود خود را در پوست و مو نشان می‌دهد، پس همواره صدای بدن خود را بشنوید و به آن توجه کنید. این ویتامین نقش به سزایی در تامین انرژی مورد نیاز بدن دارد که با مصرف درست غذاها آنرا به راحتی می‌توان در اختیار بدن قرار داد.

ویتامین‌ها و مواد غذایی را به صورت متعادل و کافی به ویژه از طریق میوه‌ها و سبزیجات به صورت خام به بدن خود برسانید تا با مشکلات خفیف و حتی گاهی خطرناک بر اثر کمبود مصرف آنها دچار نشوید.